Nawet 2-3 mln Polaków ma problem z nietrzymaniem moczu. Polska jako jedyny kraj w Europie nie refunduje nowoczesnych leków

Nietrzymanie moczu często określane jest jako „wstydliwy problem”, chociaż jest on coraz powszechniejszy. Jeden z typów NTM – nadreaktywny pęcherz – rozpoznaje się w Polsce średnio u co 3. kobiety i co 10. mężczyzny. Dolegliwość, która zmusza do częstego szukania toalety, potrafi zrujnować życie bardziej niż nadciśnienie czy cukrzyca. Pacjenci wycofują się z życia zawodowego, towarzyskiego, seksualnego i rodzinnego, nie wychodzą do kina czy restauracji w obawie przed nietrzymaniem moczu. Lista leków refundowanych w tym schorzeniu nie zmieniła się od początku jej istnienia, czyli od prawie dekady. Chorzy liczą, że wreszcie pojawi się na niej długo oczekiwany lek nowej generacji, który od wielu lat jest już stosowany w całej Europie, za wyjątkiem Polski.

Według danych Stowarzyszenia UroConti problem nietrzymania moczu dotyka ok. 2,5 mln Polaków. Odsetek osób cierpiących na to schorzenie może być znacznie wyższy – jego intymny charakter utrudnia zebranie rzetelnych danych. Jednym z trzech typów NTM jest zespół pęcherza nadreaktywnego (OAB), który dotyka prawie 50 mln osób w Europie. W Polsce każdego roku diagnozuje się 10–15 tys. nowych zachorowań. Częstotliwość występowania tego schorzenia rośnie jednak wraz z wiekiem i zazwyczaj towarzyszą mu inne objawy ze strony dolnych dróg moczowych.

– Zespół pęcherza nadreaktywnego częściej występuje u kobiet, w okolicy 27 proc., u mężczyzn jest to około 10 proc. Przyczyny występowania u kobiet i mężczyzn są zdecydowanie różne, związane jest to z anatomią oraz przyczynami, które powodują to schorzenie – mówi agencji Newseria Biznes urolog, dr n. med. Mariusz Blewniewski ze Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi.

OAB to poważna i często bolesna choroba, która wymaga leczenia, jednak przylgnęło do niej miano „wstydliwej dolegliwości”. Pacjentki i pacjenci niechętnie mówią o niej podczas wizyt lekarskich. Tylko co trzeci chory w ogóle zgłasza się z tym problemem do lekarza i to średnio dopiero po około dwóch latach od wystąpienia pierwszych objawów, w momencie kiedy te są już bardzo nasilone i utrudniają normalne funkcjonowanie.

– Ta dolegliwość może wykluczać ludzi z codziennego życia i to w zakresie społecznym, rodzinnym, jak i zawodowym. W ramach stowarzyszenia obsługujemy infolinię Rzecznika Praw Pacjenta, gdzie udzielamy porad w tym zakresie. Przy okazji wysłuchujemy różnych historii dotyczących życia z tą dolegliwością. Pacjenci skarżą się na to, że nie chodzą do kina, teatru i na imprezy, bo się krępują. Czują się wykluczeni w strefie seksualności. Izolują się, nie uczestniczą w życiu społecznym, imprezach rodzinnych. Potrafią zaszyć się w domu, a to może prowadzić do stanu depresji – mówi Anna Sarbak, prezes zarządu Stowarzyszenia Osób z NTM UroConti, organizatora Światowego Tygodnia Kontynencji (World Continence Week), który w tym roku po raz pierwszy odbywa się online. 

Konieczność częstego wychodzenia do toalety i nieobecności przy biurku w wielu przypadkach bywa też przyczyną utraty pracy. Eksperci podkreślają, że zespół pęcherza nadreaktywnego nie zabija, ale niekiedy potrafi zrujnować życie o wiele bardziej niż cukrzyca czy nadciśnienie.

– Jeżeli chodzi o możliwości leczenia nadreaktywności pęcherza moczowego w Europie, zakres różnego rodzaju opcji jest ogromny. Najprostsze metody polegają na modyfikacji nawyków żywieniowych pacjenta i ćwiczeniach. W grę wchodzi również fizykoterapia łącznie z biofeedbackiem, czyli ćwiczeniem mięśni miednicy. W przypadku braku lub niewystarczającej poprawy po tego typu opcjach terapeutycznych rozpoczyna się leczenie farmakologiczne substancjami o działaniu antymuskarynowym lub lekiem o aktywności beta-3-adrenergicznej. Jeżeli również te opcje zawiodą, kolejny etap to leczenie z użyciem toksyny botulinowej oraz neuromodulacji nerwów krzyżowych – wymienia dr hab. n. med. Paweł Miotła, ginekolog z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

W zespole pęcherza nadreaktywnego lista leków refundowanych nie zmieniła się od początku jej istnienia, czyli od 2011 roku. Pacjenci w pierwszej linii leczenia nadal mają więc dostęp tylko do dwóch substancji o tym samym mechanizmie działania (solifenacyny i tolterodyny). Dla porównania na świecie jest ich zazwyczaj cztery–sześć. Z kolei w drugiej linii leczenia wciąż nie ma żadnego refundowanego leku na OAB.

– Pacjenci czekają na pojawienie się nowej generacji leków. Można nabyć około 23 leków na bazie solifenacyny i tolterodyny, ale one powodują różne skutki uboczne, jak np. suchość w jamie ustnej, zaburzenia jelitowo-żołądkowe, neurologiczne, poznawcze czy odnawianie się wrzodów w żołądku. Nie wszyscy pacjenci mogą z nich korzystać. Cały czas czekamy na pojawienie się najlepszej opcji, która wyeliminuje albo zminimalizuje te skutki uboczne – mówi Anna Sarbak.

Lekiem będącym jedyną opcją terapeutyczną dla pacjentów w drugiej linii leczenia OAB jest mirabegron. Polska jest jak na razie jedynym krajem w Unii Europejskiej, który go nie refunduje, choć ten lek już dwukrotnie uzyskał pozytywną rekomendację Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.

– Nie możemy się doczekać, kiedy ten lek jako refundowany trafi do aptek. Jego producent powtórzył już wniosek o refundację, przedstawiając korzystne warunki ekonomiczne. Dziwi fakt, że leki oparte na tej substancji są stosowane w Europie Zachodniej i w Stanach już od wielu lat. Podobnie jak w Bułgarii, Portugalii i Słowenii, a są to kraje, które mają podobne PKB jak Polska – mówi prezes Stowarzyszenia Osób z NTM UroConti

– Refundowane obecnie leki antycholinergiczne często dają objawy uboczne, przez które chorzy rezygnują z farmakoterapii. Wtedy zostaje im już leczenie zabiegowe – dodaje dr Mariusz Blewniewski. – Brak refundacji tego leku powoduje, że nie mamy z farmakoterapii takich korzyści, jakich byśmy się spodziewali.

Jak podkreśla dr Paweł Miotła, doustna farmakoterapia jest nie tylko wygodna dla pacjentów, ale też pozwala uniknąć interwencji chirurgicznej. Ponadto lek nowej generacji cechuje duże bezpieczeństwo stosowania, co jest kluczowe zwłaszcza w przypadku starszych pacjentów.

– Leki starszej generacji niejednokrotnie upośledzają funkcje poznawcze pacjenta. To oznacza, że osoby, które świetnie radziły sobie w swoim środowisku domowym, w momencie rozpoczęcia terapii zaczynają się zastanawiać, gdzie położyli klucze, albo nie są w stanie zapamiętywać informacji sprzed chwili. W związku z tym bezpieczeństwo terapii u osób starszych jest tutaj kluczowe. Leki nowszej generacji takie bezpieczeństwo zapewniają. Stąd wydaje się słuszne, aby były dostępne w opcji refundowanej również dla polskich pacjentów – mówi ginekolog z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.