Personalizowane endoprotezy stawu biodrowego rewolucjonizują ortopedię. Zmniejszają ryzyko powikłań i ponownych operacji

Coraz powszechniejsza w medycynie personalizacja wkracza również do ortopedii. Lekarze nie muszą się już ograniczać do endoprotez biodra produkowanych fabrycznie, mają bowiem do dyspozycji idealnie dostosowane do budowy anatomicznej pacjenta implanty wykonywane na miarę, tzw. custome made.  Ich zastosowanie zmniejsza ryzyko powikłań, przyspiesza rehabilitację, a nawet umożliwia powrót do określonej aktywności sportowej.

Endoprotezoplastyka biodra to zabieg polegający na chirurgicznym usunięciu zniszczonego stawu i zastąpieniu go implantem wykonanym na podobieństwo naturalnego. Jest to standardowy zabieg, stosowany w leczeniu zmian zwyrodnieniowych. W Polsce wykonuje się wszczepienie endoprotez biodra u blisko 50 tys. pacjentów rocznie. Dzięki takiej operacji zwiększa się sprawność ruchową i eliminuje ból, a tym samym znacznie poprawia komfort życia pacjenta. Wiele zależy jednak od rodzaju użytego implantu. Standardem jest stosowanie protez wyprodukowanych fabrycznie, których kształt opracowany jest w taki sposób, aby pasowały do jak największej liczby pacjentów. 

– W obserwacjach 15-letnich okazuje się, że 4–5 proc. tych implantów się obluzowuje. Przyczyną obluzowań jest to, że one jednak nie do końca dopasowują się do kształtu kości udowej – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes dr n. med. Jacek Laskowski, specjalista ortopedii z Carolina Medical Center, który w lipcu przeprowadził operację wszczepienia implantu custom made.

Ze względu na znaczące deformacje kości ok. 15% pacjentów kwalifikowanych do wymiany stawu biodrowego wymaga użycia niestandardowego implantu. W ich przypadku klasyczna proteza nie tylko nie spełni swojego zadania, lecz także może prowadzić do poważnych powikłań. Wskazaniem dla tej grupy chorych są innowacyjne implanty, których wielkość i kształt są idealnie dostosowane do budowy anatomicznej indywidualnego pacjenta, czyli szyte na miarę. Przygotowanie takiego implantu biodra to wspólna praca lekarzy ortopedów i doświadczonych inżynierów. 

– Tomografia komputerowa pacjenta pozwala wykonać trójwymiarowy obraz stawu biodrowego. Następnie do pracy przystępują inżynierowie, którzy w specjalnym programie opracowują komputerowy obraz stawu, czyli Hip Plan. Na jego podstawie dobierany jest anatomiczny implant lub jeśli to konieczne produkowana jest od początku indywidualna endoproteza – mówi dr Jacek Laskowski.

Tomografia komputerowa pozwala wykonać trójwymiarowy obraz stawu biodrowego pacjenta, na podstawie którego wykonywany jest komputerowy obraz endoprotezy. Kolejny krok to przygotowanie modelu implantu za pomocą drukarki 3D, a po jego zatwierdzeniu przez lekarzy wyprodukowanie docelowej protezy. Zastosowanie spersonalizowanej endoprotezy zmniejsza ryzyko powikłań, m.in. obluzowania. Jest szansą na podjęcie aktywności ruchowej, zawodowej, a nawet sportowej.

– Dzięki zastosowaniu spersonalizowanej endoprotezy spada ryzyko zwichnięcia stawu biodrowego oraz zmniejsza się szybkość jego zużywania. Proces rehabilitacji jest troszkę przyspieszony, praktycznie po okresie wczesnej rehabilitacji, wynoszącym od 4 do 6 tygodni, pacjent zaczyna wracać do aktywności dnia codziennego – mówi Jakub Molasy, fizjoterapeuta w Carolina Medical Center.

Pacjenci po operacji wszczepienia spersonalizowanych implantów wymagają takiej samej rehabilitacji jak osoby z protezą fabryczną. Dobrze jest zacząć rehabilitację przed operacją wszczepienia każdej endoprotezy biodra. Pacjent musi m.in. opanować umiejętność poruszania się o kulach. Po zabiegu chory zazwyczaj odczuwa stres związany z obciążaniem operowanej nogi, a nabyte przed operacją umiejętności zmniejszają poczucie niepewności i lęku. Fizjoterapeucie pozwala to natomiast skoncentrować się na zwiększeniu siły mięśniowej oraz nauce ćwiczeń, jakie pacjent musi wykonywać po zabiegu.

– Ryzyko zwichnięcia stawu jest większe, jeżeli pacjent nie przechodzi rehabilitacji, bo nie wie, jakich ruchów ma unikać. Drugi taki moment, to kiedy pacjent zaczyna już chodzić i wpada na pomysł, że wróci do sportu, a jego mięśnie i cały aparat ruchu nie są na to gotowe. Wtedy również zwiększa ryzyko już nie tylko samego zwichnięcia stawu, lecz także przyspiesza proces jego zużywania  – mówi Jakub Molasy.

Zdaniem ekspertów personalizacja implantów to przyszłość ortopedii. W ostatnim czasie protezy custom made stają się coraz bardziej dostępne. Ceny implantów szytych na miarę spadają i według przewidywań ekspertów wkrótce mogą tylko nieznacznie przewyższać cenę protez wykonywanych fabrycznie. Implant personalizowany zawsze będzie lepiej dopasowany do budowy anatomicznej pacjenta od implantu standardowego. Zyskują na tym wszyscy pacjenci, a w szczególności pacjenci z deformacjami kości, ok. 15 proc. pacjentów kwalifikowanych do wymiany stawu biodrowego wymaga użycia niestandardowej endoprotezy. W ich przypadku klasyczna proteza nie tylko nie spełni swojego zadania, lecz także może prowadzić do poważnych powikłań. Wskazaniem dla tej grupy chorych są innowacyjne implanty, których wielkość i kształt są idealnie dostosowane do budowy anatomicznej, czyli szyte na miarę.

– Każdy pacjent na tym skorzysta, bez względu na wiek i sposób życia, ponieważ zawsze implant spersonalizowany będzie lepszy od standardowego. To jest korzyść dla wszystkich pacjentów, a dla niektórych, tych z dużymi deformacjami kości, to jest tak naprawdę jedyne, skuteczne rozwiązanie  – mówi dr Jacek Laskowski.