Mówi: | prof. Andrzej Zybertowicz, doradca prezydenta RP dr hab. Maciej Bernatt, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych Damian Iwanowski, członek zarządu, Fundacja Instrat |
Cyfryzacja gospodarki to nie tylko same korzyści. Brak regulacji może potęgować praktyki monopolistyczne dużych koncernów
Cyfrowa gospodarka stwarza nowe sposoby rozwiązywania globalnych problemów, ale z drugiej strony ma konsekwencje dla zrównoważonego rozwoju i rodzi ryzyko nierównej dystrybucji korzyści wynikających z transformacji – wynika z opracowanego przez ONZ „Digital Economy Report”. Eksperci podkreślają, że wśród innych zagrożeń są np. niekorzystne dla polskich małych i średnich firm praktyki monopolistyczne dużych koncernów czy negatywny wpływ na środowisko. Dlatego potrzebne są mądre regulacje, które będą szeroko akceptowane zarówno przez społeczeństwo, jak i biznes.
– Gospodarka cyfrowa to miecz obosieczny. Przynosi wiele pozytywnych niespodzianek, ale i bardzo wiele zagrożeń. Niestety w pewnych kontekstach cyber zagraża stabilności realu. Mówi się, że tzw. innowacje dysruptywne, wypierające stare rozwiązania, są korzystne, ale gdy dzieją się na zbyt wielu polach jednocześnie, powstaje chaos i zagubienie – mówi agencji Newseria Biznes prof. Andrzej Zybertowicz, doradca prezydenta RP. – Cyfrowa gospodarka jest trochę jak przysłowiowe pudełko czekoladek. Nie wiemy, czy trafi nam się gorzka, czy przesłodzona. Ona może przynieść wiele dostatku, ale i wiele zagrożeń.
Cyfryzacja jest przede wszystkim ogromną szansą na rozwój gospodarki. Jeszcze w 2018 roku analitycy McKinsey szacowali, że przyspieszenie w tym obszarze i oparcie gospodarki na nowych technologiach do 2025 roku może przynieść Polsce 275 mld zł dodatkowego PKB, co umożliwiłoby m.in. zwiększenie konkurencyjności na globalnych rynkach i poprawę sytuacji ekonomicznej milionów Polaków.
W czasie pandemii cyfryzacja rodzimej gospodarki rzeczywiście mocno przyspieszyła. Dane McKinsey pokazują, że w latach 2017–2019 cyfrowa gospodarka w Polsce rosła w tempie 7,2 proc., osiągając w 2019 roku wartość około 144 mld zł. Z kolei od stycznia do maja 2020 roku tempo skoczyło do 18,4 proc., czyli 2,5-krotnie szybszego („Digital Challengers in the next normal. Central and Eastern Europe on a path to digitally-led growth”).
Z badań firmy doradczej PwC wynika, że ponad 90 proc. Polaków dostrzega kluczową rolę technologii w rozwoju polskiej gospodarki, doceniając także wygodę, oszczędność czasu i pieniędzy. Aż 95 proc. wskazuje natomiast, że dzięki technologiom ludziom żyje się lepiej („Technologia w służbie społeczeństwu. Czy Polacy zostaną społeczeństwem 5.0?”). Jednak eksperci zauważają, że jest też druga strona tego medalu, ponieważ – bez odpowiednich regulacji – zbyt szybka cyfryzacja może powodować dezorganizację i prowadzić do chaosu.
– Cyfrowa gospodarka umożliwia zoptymalizowanie pewnych procesów, lepsze rozwiązanie pewnych kwestii. Z drugiej strony może powodować dezorganizację, także poznawczą. Dlatego potrzebujemy innowacji w sferze cyfrowej, ale one muszą być oparte na mądrych regulacjach. Jeżeli te regulacje będą nieprzemyślane i zbyt głębokie, to podetną skrzydła innowacjom. Ale jeżeli tych regulacji nie wprowadzimy, to innowacje mogą wywrócić ład społeczny – mówi prof. Andrzej Zybertowicz. – Kiedy przez wiele lat zajmowałem się zwalczaniem terroryzmu, to klasycznym dylematem było to, jak zrównoważyć bezpieczeństwo i wolność. Czasami – aby chronić nas przed terrorystami – trzeba było tę wolność i prywatność ograniczyć. W podobnej pułapce jesteśmy teraz, w obliczu cyfrowej rewolucji.
Jak podkreśla, aby regulacje w obszarze cyfrowej gospodarki nie zahamowały innowacyjności i spełniły swoją rolę, muszą być szeroko akceptowane zarówno przez społeczeństwo, jak i biznes.
– Te regulacje muszą też być dynamiczne, bo świat niestety zbyt szybko się zmienia – uważa doradca prezydenta RP.
W uporządkowaniu niektórych obszarów cyfrowej gospodarki ma pomóc tzw. podatek od cyfrowych gigantów, czyli największych koncernów technologicznych, określanych jako GAFAM (Google, Facebook, Apple, Amazon i Microsoft). Prace nad kształtem tego podatku są w tej chwili prowadzone m.in. na forum Unii Europejskiej i Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Polska była w gronie 130 państw, które na początku lipca tego roku wydały wspólne oświadczenie o chęci wypracowania nowych zasad opodatkowania międzynarodowych koncernów technologicznych. To oświadczenie ma stanowić punkt wyjścia dla dalszych negocjacji dotyczących prac nad projektem.
– Kolejnym aktem prawnym, przygotowywanym w ramach Unii Europejskiej, jest Digital Market Act, który ma uregulować pozycję tzw. strażników dostępu, gatekeeperów. Ten akt przewiduje nałożenie na tych strażników daleko idących zobowiązań. Mówimy m.in. o kwestiach związanych z łączeniem danych czy faworyzowaniem własnych usług. Ta propozycja legislacyjna podlega aktualnie bardzo ożywionej debacie na forum UE – mówi dr hab. Maciej Bernatt, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor Centrum Studiów Antymonopolowych i Regulacyjnych.
Jak podkreśla, praktyki dużych, międzynarodowych koncernów technologicznych mogą stwarzać zagrożenie dla konkurencyjności i niekorzystnie wpływać na działalność małych i średnich przedsiębiorstw.
– Jeżeli chodzi o praktyki Amazona, którymi interesuje się Komisja Europejska jako organ antymonopolowy, to są sytuacje wykorzystania pewnego know-how małych i średnich firm, aby móc wprowadzić na rynek własny produkt – mówi Maciej Bernatt. – Występowanie w podwójnej roli sprzedawcy i operatora platformy sprzedażowej stwarza też możliwość tego, żeby np. wykluczyć z rynku konkurentów, przez co na końcu poszkodowany może być konsument.
Członek zarządu Fundacji Instrat Damian Iwanowski zauważa, że gospodarka cyfrowa ma też negatywny wpływ na środowisko i klimat, chociaż o tym aspekcie niewiele się mówi.
– Niekontrolowany rozwój modeli biznesowych i oferowanie coraz szerszych usług przez cyfrowych gigantów powoduje, że więcej emisji gazów cieplarnianych jest powiązanych z funkcjonowaniem centrów danych i przesyłaniem tych danych. Generalnie można powiedzieć, że każda aktywność w sieci – czy to prywatna, czy biznesowa – odciska coraz większy ślad na naszym klimacie – mówi Damian Iwanowski. – Na dodatek, choć właściwie wszystkie globalne firmy technologiczne przyjęły już strategie klimatyczne, w których deklarują dążenie do zerowej emisyjności, to jednak w dalszym ciągu świadczą usługi dla największych graczy na rynku paliw kopalnych: gazu, ropy i węgla.
Równie istotnym problemem jest też kwestia eksploatacji surowców potrzebnych do produkcji technologii i urządzeń oraz zarządzania tego rodzaju odpadami. Dobrze widać to m.in. na przykładzie smartfonów. Według danych Europejskiego Biura Ochrony Środowiska (EEB) średnia żywotność tego urządzenia w Europie to trzy lata, przy rocznej sprzedaży sięgającej ok. 211 mln sztuk. Pełny cykl życia europejskich smartfonów odpowiada za 14 mln ton emisji CO2 rocznie, a produkcja tylko jednego modelu wymaga ok. 70 kg surowców – głównie plastiku, szkła i metali szlachetnych. Według EEB wydłużenie żywotności smartfonów i innej elektroniki tylko o jeden rok pozwoliłoby zaoszczędzić w skali UE tyle samo emisji CO2, co ograniczenie ruchu 2 mln samochodów rocznie.
– Jako koalicja Polskiej Karty Suwerenności Cyfrowej i Fundacja Instrat budujemy tę świadomość wpływu na klimat zarówno wśród decydentów politycznych, jak i użytkowników sieci. W ciągu ostatniego roku, dwóch lat została już dość dobrze rozpoznana kwestia wpływu big techów na prywatność, ich wpływu na małych, średnich przedsiębiorców, nadużywania pozycji monopolistycznej. My chcemy dołożyć cegiełkę i mówić o tym, że jest też koszt środowiskowy i klimatyczny tego, z czego korzystamy w internecie – mówi członek zarządu Fundacji Instrat.
Dlatego eksperci fundacji i koalicji Polskiej Karty Suwerenności Cyfrowej zachęcają do regularnego detoksu cyfrowego, czyli przynajmniej chwilowego wyłączenia się z sieci, odłożenia telefonu czy laptopa, odcięcia się od szumu informacyjnego. Temu służyć ma inicjatywa Dnia Detoksu Cyfrowego, który przypadał w tym roku w niedzielę 31 października. O tym, jak trudno jest nam funkcjonować bez mediów społecznościowych, pokazała niedawna awaria Facebooka i należących do niego platform komunikacyjnych. Eksperci nazywają to utratą kontroli nad własnym życiem, które to zjawisko jeszcze bardziej pogłębiła pandemia i zamknięcie w domach.
O największych wyzwaniach dla społeczeństwa, gospodarki i klimatu związanych z procesami cyfryzacji eksperci rozmawiali podczas Cyfrowego Okrągłego Stołu. W wydarzeniu organizowanym przez Fundację Instrat i koalicję Polskiej Karty Suwerenności Cyfrowej wzięli udział przedstawiciele rządu, organizacji pozarządowych, biznesu i świata nauki.
Czytaj także
- 2024-05-15: Rewolucja w legislacji dotyczącej opakowań i powstających z nich odpadów. Działania firm wyprzedzają wymogi prawne
- 2024-05-15: Za blisko 80 proc. produkcji półprzewodników odpowiada Azja. Planowana inwestycja Intela w Polsce to jeden z kroków do zwiększenia autonomii UE w zakresie dostaw [DEPESZA]
- 2024-05-06: Przygotowania do wdrożenia systemu kaucyjnego idą pełną parą. Przyszli operatorzy przeciwni zmianie daty na 2026 rok
- 2024-05-07: Tanie dekoracje do domu coraz poważniejszym problemem dla środowiska. Eksperci ostrzegają przed skutkami fast homeware
- 2024-04-23: Trwają prace nad szczegółami ścisłej ochrony 20 proc. lasów. Prawie gotowy jest także projekt ws. kontroli społecznej nad lasami
- 2024-05-07: Stworzenie cyfrowego bliźniaka Ziemi coraz bliżej. Pomoże precyzyjniej przewidywać klęski żywiołowe
- 2024-04-25: Zmiany klimatu uderzają w portfele konsumentów. Podniosą ceny żywności nawet o 3 pkt proc. rocznie
- 2024-04-17: Chiny przygotowują się do ewentualnej eskalacji konfliktu z USA. Mocno inwestują w swoją niezależność energetyczną i technologiczną
- 2024-04-25: Chiny przyspieszają inwestycje w odnawialne źródła. Nie przestają jednak rozbudowywać mocy węglowych
- 2024-04-18: Prawie 60 proc. Polaków podejmowało próby odchudzania. U większości efekty były krótkotrwałe i powodowały problemy zdrowotne
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii
Jedynka Newserii
Regionalne
Start-upy mogą się starać o wsparcie. Trwa nabór do programu rozwoju innowacyjnych pomysłów na biznes
Trwa nabór do „Platform startowych dla nowych pomysłów” finansowany z Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej 2021–2027. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości wybrała sześć partnerskich ośrodków innowacji, które będą oferować start-upom bezpłatne programy inkubacji. Platformy pomogą rozwinąć technologicznie produkt i zapewnić mu przewagę konkurencyjną, umożliwią dostęp do najlepszych menedżerów i rynkowych praktyków, ale też finansowanie innowacyjnych przedsięwzięć. Każdy z partnerów przyjmuje zgłoszenia ze wszystkich branż, ale także specjalizuje się w konkretnej dziedzinie. Jest więc oferta m.in. dla sektora motoryzacyjnego, rolno-spożywczego, metalowo-maszynowego czy sporttech.
Transport
Kolej pozostaje piętą achillesową polskich portów. Zarządy liczą na przyspieszenie inwestycji w tym obszarze
Nazywane polskim oknem na Skandynawię oraz będące ważnym węzłem logistycznym między południem i północą Europy Porty Szczecin–Świnoujście dynamicznie się rozwijają. W kwietniu 2024 roku wydano decyzję lokalizacyjną dotycząca terminalu kontenerowego w Świnoujściu, który ma szansę powstać do końca 2028 roku. Zdaniem ekspertów szczególnie ważnym elementem rozwoju portów, podobnie jak w przypadku innych portów w Polsce, jest transport kolejowy i w tym zakresie inwestycje są szczególnie potrzebne. – To nasza pięta achillesowa – przyznaje Rafał Zahorski, pełnomocnik zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście ds. rozwoju.
Polityka
Projekt UE zyskuje wymiar militarny. Wojna w Ukrainie na nowo rozbudziła dyskusję o wspólnej europejskiej armii
Wspólna europejska armia na razie nie istnieje, a w praktyce obronność to wyłączna odpowiedzialność państw członkowskich UE. Jednak wybuch wojny w Ukrainie, tuż za wschodnią granicą, na nowo rozbudził europejską dyskusję o potrzebie posiadania własnego potencjału militarnego. Jak niedawno wskazał wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz, Europa powinna mieć własne siły szybkiego reagowania i powołać komisarza ds. obronności, ponieważ stoi obecnie w obliczu największych wyzwań od czasu zakończenia II wojny światowej. – Musimy zdobyć własną siłę odstraszania i zwiększać wydatki na obronność – podkreśla europoseł Janusz Lewandowski.
Partner serwisu
Szkolenia
Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.