Polska chemia na światowym poziomie. Kreowane przez nią innowacje są niezbędne dla przemysłu

Badania dotyczące ewolucji molekularnej i początków życia na Ziemi, zwalczania komórek nowotworowych i pozyskiwania biopaliw, katalizatory w procesie pozyskiwania zielonego wodoru i nowa, wydajna metoda utylizacji tworzywa sztucznego PET – to część rozwiązań nagrodzonych w tegorocznej, 13. edycji konkursu Złoty Medal Chemii, organizowanego przez Instytut Chemii Fizycznej PAN i firmę chemiczną DuPont. – Widzimy w tym roku kilka bardzo mocnych pomysłów, które mogą być zaaplikowane do szeroko rozumianego przemysłu chemicznego – od medycyny, przez utylizację różnego typu materiałów, a skończywszy na produkcji czystego wodoru – mówi dr Tomasz Redzimski, dyrektor generalny DuPont Polska. 

Tegoroczny raport Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego „Przemysł chemiczny w Polsce” pokazuje, że ta branża odgrywa strategiczną rolę w polskiej gospodarce – działa w niej 12,8 tys. firm, które generują 343 tys. miejsc pracy, a w ubiegłym roku produkcja sprzedana przemysłu chemicznego odnotowała wzrost aż o 50 proc. do wartości przekraczającej 488 mld zł (18,4 proc. wartości sprzedanej całej polskiej produkcji przemysłowej). Według danych GUS nakłady inwestycyjne branży chemicznej rosną od ponad dekady i jest to obecnie jeden z najszybciej rozwijających się segmentów polskiej gospodarki. Zmiany, które w niej zachodzą – związane m.in. ze zrównoważonym rozwojem – są impulsem do transformacji w innych branżach, których funkcjonowanie byłoby niemożliwe bez chemii i tworzonych przez nią innowacji.

– Przemysł chemiczny potrzebuje innowacji na każdym etapie funkcjonowania i jest to bezpośrednio związane z tym, że mamy obecnie dużą dynamikę, duże wyzwania, które pojawiają się też po stronie konkurencji i klientów końcowych. To powoduje, że innowacja jest w zasadzie wpisana w DNA firm chemicznych, na każdym etapie naszego rozwoju potrzebujemy tego zastrzyku innowacji – mówi agencji Newseria Biznes dr Tomasz Redzimski.

Jak podkreśla, kreowanie tych innowacji wymaga jednak ścisłej współpracy przemysłu chemicznego z sektorem naukowym.

– Jedno bez drugiego nie może istnieć – mówi dyrektor generalny DuPont Polska. – Współpraca tych dwóch segmentów pozwala jednej i drugiej stronie się rozwijać. Nauka ma szansę, żeby sprawdzić swoje wynalazki w przemyśle, z kolei przemysł może w ten sposób wspierać rozwój nauki.

Polska chemia pod względem innowacyjności jest na światowym poziomie. Tematyka badań podejmowanych w ośrodkach naukowych odpowiada na globalne wyzwania, a krajowe podmioty mogą się pochwalić dużymi sukcesami. Efektem wypracowywanych przez nie rozwiązań coraz częściej są innowacje, które są wdrażane przez spółki typu spin-off i znajdują szerokie zastosowanie w biznesie. Jednak poprawy wciąż wymaga m.in. edukacja naukowców w zakresie możliwości komercjalizacji ich odkryć oraz otoczenie prawne, które uprościłoby ten proces.

– Poziom świadomości naukowców w tym obszarze w ostatnich latach zdecydowanie wzrósł, są zainteresowani wdrożeniami, komercjalizacjami. My jako instytut mamy w tym sporo doświadczeń i oczywiście w polskiej nauce wciąż jest wiele do zrobienia, ale uważam, że w najbliższych latach dogonimy pod tym względem kraje wysoko rozwinięte – mówi dr hab. Adam Kubas, profesor i dyrektor Instytutu Chemii Fizycznej PAN.

Innowacje w dziedzinie chemii to motyw przewodni prestiżowego konkursu Złoty Medal Chemii, organizowanego przez Instytut Chemii Fizycznej PAN  we współpracy z firmą DuPont. Jego celem jest wyłonienie autorów najlepszych prac licencjackich lub inżynierskich z chemii i jej pogranicza, napisanych i obronionych w Polsce w bieżącym roku akademickim. Tegoroczna edycja tego konkursu jest już 13.

– Ten konkurs wpisuje się w promocję chemii jako dziedziny nauki, bo nagradza studentów, młodych ludzi na bardzo wczesnym etapie ich kariery. Oni często już prowadzą badania, które stanowią odpowiedź na globalne wyzwania albo uczestniczą w bardzo ciekawych projektach, a prace, które nam zgłaszają, odzwierciedlają to, co wydarzy się w nauce za kilka lat – zwraca uwagę dr hab. Adam Kubas.

Do tegorocznej edycji konkursu Złoty Medal Chemii zgłoszono w sumie 43 prace z 14 ośrodków akademickich w całej Polsce. Oceniające je jury brało pod uwagę m.in. wartość naukową pracy, dorobek publikacyjny jej autora, znaczenie praktyczne otrzymanych rezultatów, wykorzystanie nowoczesnych metod analitycznych oraz samodzielność prowadzenia badań.

W tym roku Złoty Medal Chemii otrzymała Róża Okoń z Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych na Uniwersytecie Warszawskim. Temat napisanej przez nią pracy dyplomowej to „Ocena porównawcza fotochemii N7- i N9-adenozyny”. Dotyczy ona badań nad fotostabilnością adenozyny, która jest jednym z budulców DNA oraz jej niebiologicznego izomeru.

– Moja praca miała na celu dołożenie cegiełki do chemii prebiotycznej, czyli dziedziny badającej początki życia na Ziemi, badającej, jak proste związki organiczne mogły formować się w coraz bardziej złożone układy. Hipotezą, którą badałam w tej pracy, było pytanie, czy światło UV mogło być czynnikiem, który miał znaczący wpływ na przebieg takiej ewolucji molekularnej, a zatem przebieg różnych reakcji chemicznych na młodej Ziemi – mówi Róża Okoń. – Cały czas pracuję nad udoskonaleniem tego projektu, mimo że już obroniłam swoją pracę licencjacką. To wyróżnienie jest dodatkową motywacją, podobnie jak nagroda finansowa, która się z nim wiąże i którą zapewne przeznaczę częściowo na rozwój tego projektu.

Srebrny Medal Chemii zdobyła Karolina Wrochna z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej. Nagrodzona praca inżynierska dotyczyła modyfikacji strukturalnej boroorganicznych kompleksów BODIPY w kontekście ich potencjalnego zastosowania w terapii fotodynamicznej – strategii zwalczania komórek nowotworowych.

Brązowy Medal Chemii otrzymał z kolei Łukasz Jakubski z Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach za pracę inżynierską pod tytułem „Zastosowanie kombinacji magnetytu z magnesem molekularnym jako wypełnienia membran alginianowych w procesie odwadniania etanolu techniką perwaporacji”, której tematyka wiąże się z rosnącym zapotrzebowaniem na czyste alkohole niskocząsteczkowe, stosowane np. jako biopaliwa czy środki dezynfekujące.

Laureatka Złotego Medalu Chemii oprócz wyróżnienia odebrała też nagrodę finansową w wysokości 10 tys. zł. Zdobywczyni Srebrnego Medalu otrzymała 5 tys. zł, a zdobywca Brązowego Medalu – 2,5 tys. zł. Wszyscy laureaci i finaliści tegorocznego konkursu zyskali możliwość odbycia stażu naukowego w Instytucie Chemii Fizycznej PAN oraz bezpłatnego realizowania badań w jego laboratoriach.

– Mam wrażenie, że co roku poprzeczka jest stawiana coraz wyżej, a tematyka prac przedstawianych przez studentów w tym konkursie jest bardzo aktualna. To są ludzie, którzy często biorą już udział w projektach badawczych wspieranych przez zewnętrzne agencje finansujące naukę, a sposób rozwiązania stawianych przed nimi problemów jest fantastyczny – mówi dyrektor Instytutu Chemii Fizycznej PAN.

– Widzimy w tym roku kilka bardzo mocnych pomysłów, które mogą być zaaplikowane do szeroko rozumianego przemysłu chemicznego – od medycyny, przez utylizację różnego typu materiałów, a skończywszy na produkcji czystego wodoru – dodaje dr Tomasz Redzimski.

Oprócz nagród głównych w tym roku przyznane zostały też cztery wyróżnienia konkursowe o wartości 1 tys. zł. Otrzymali je Paweł Bonarek z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Bartosz Godlewski z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej, Małgorzata Noworyta z Wydziału Inżynierii i Technologii Chemicznej Politechniki Krakowskiej oraz Kamil Szychta z Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych na Uniwersytecie Warszawskim.

Specjalne wyróżnienia od DuPont Polska o wartości 2 tys. zł w tym roku powędrowały również do Patrycji Grabowskiej z Wydziału Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (za zbadanie materiałów, które mogą posłużyć do opracowania tanich, wydajnych i stabilnych katalizatorów w procesie pozyskiwania zielonego wodoru) oraz do Łukasza Jakubskiego (zdobywcy trzeciego miejsca) i Mateusza Zygadły z Wydziału Chemicznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach (za opracowanie nowej, wydajnej metody utylizacji tworzywa sztucznego, jakim jest PET – polimer najczęściej stosowany w produkcji butelek i opakowań).

Ogłoszenie wyników konkursu i uroczyste wręczenie nagród odbyło się 13 grudnia br. w Instytucie Chemii Fizycznej PAN w Warszawie. Honorowy patronat nad tegoroczną edycją konkursu Złoty Medal Chemii sprawował prof. dr hab. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, a także Polskie Towarzystwo Chemiczne i Komitet Chemii Analitycznej Polskiej Akademii Nauk.