Newsy

Zasada 3R może ograniczyć liczbę elektroodpadów. Recykling nie rozwiąże wszystkich problemów

2025-02-19  |  06:20

Recykling to tylko jedna z trzech dróg do radzenia sobie z elektroodpadami w gospodarce. Według zasady 3R kluczowe są również reduce i reuse, czyli skupianie się na redukcji ilości elektrośmieci, np. poprzez wydłużanie żywotności sprzętu, oraz naprawianiu i ponownym wprowadzaniu urządzeń na rynek. To o tyle istotne, że według Eurostatu zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny to jeden z najszybciej rosnących strumieni odpadów w UE. Mniej niż 40 proc. trafia do recyklingu.

Według danych Eurostatu, na które powołuje się Parlament Europejski, w 2021 roku ilość sprzętu elektrycznego i elektronicznego wprowadzonego na unijny rynek wyniosła 13,5 mln t. Łączna ilość zebranego zużytego sprzętu to niecałe 5 mln t. W Polsce zbiera się 11,24 kg e-odpadów na mieszkańca, co nieznacznie przekracza unijną średnią 11 kg na mieszkańca. Najmniej zebranych elektrośmieci na mieszkańca zanotowano na Cyprze – niecałe 4 kg. Po drugiej stronie zestawienia jest Austria ze wskaźnikiem prawie 15,5 kg. Są zestawienia, w których Polska stawiana jest za wzór radzenia sobie z problemem elektroodpadów. Według raportu „The global E-waste Monitor 2024”, tworzonego przez Instytut Narodów Zjednoczonych ds. Badań i Szkoleń, Polska przekroczyła 85-proc. wskaźnik zbiórki odpadów elektronicznych.

– Jeśli chodzi o ilość elektroodpadów powstających w Polsce, to jest cały czas temat rzeka, bo jest pytanie o to, czy mówimy o tym, ile elektroodpadów jest faktycznie przetwarzane, ile trafia na rynki, ile trafia na szary rynek, a ile tak naprawdę jest przetwarzanych w postaci papierów – mówi agencji informacyjnej Newseria Paulina Dąbrowska z Polskiej Korporacji Recyklingu.

Jak podkreśla, zakład Polskiej Korporacji Recyklingu odpowiada za przetwarzanie ok. 20–30 proc. elektroodpadów na polskim rynku.

 Mamy u siebie linie do przetwarzania wielkogabarytowych elektroodpadów. To jest około 1,4 tys. sztuk lodówek dziennie na trzy zmiany. Jeśli chodzi o wielkogabarytowe pralki, to przetwarzamy ich około 14 t na godzinę – wylicza Paulina Dąbrowska. 

Zgodnie z unijnymi przepisami do zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE) zaliczana jest szeroka gama produktów, które po pewnym czasie są wyrzucane przez użytkowników z różnych powodów. Zalicza się do nich duże AGD (np. pralki, piece elektryczne), urządzenia IT i telekomunikacyjne, urządzenia konsumenckie (np. kamery wideo), panele fotowoltaiczne, małe AGD (odkurzacze, czajniki elektryczne) oraz inne sprzęty zaliczane np. do narzędzi elektrycznych lub urządzeń medycznych. 

My działamy na wschodzie Polski, współpracujemy z największymi zakładami przetwarzania w Polsce, system mamy dość dobrze zaplanowany. Ponieważ jesteśmy na rynku od 2007 roku, systemy mamy opanowane i odpady trafiają do nas z różnych segmentów, bo to zarówno jest przysłowiowy Kowalski, jak i sklep, czyli nieprofesjonalni i profesjonalni zbierający – zakłady gospodarki komunalnej – mówi ekspertka Polskiej Korporacji Recyklingu.

Według Parlamentu Europejskiego e-odpady to najszybciej rosnący strumień odpadów w Unii Europejskiej, z których mniej niż 40 proc. trafia do recyklingu. W ramach budowania gospodarki obiegu zamkniętego instytucje unijne promują wydłużanie żywotności sprzętów. Temu ma służyć tzw. dyrektywa o prawie do naprawy, która weszła w życie w połowie 2024 roku i powinna zostać w ciągu dwóch lat implementowana do polskiego porządku prawnego. Promuje ona ideę naprawiania i ponownego używania sprzętu na etapie posprzedażnym poza zakresem odpowiedzialności sprzedawcy. Dotyczy ona naprawy wad niemieszczących się w przepisach o rękojmi/niezgodności towaru z umową. Zgodnie z nałożonym obowiązkiem producenci powinni być w stanie dokonać naprawy takiej wady za określoną opłatą uiszczaną przez konsumenta lub nieodpłatnie. Ograniczaniu liczby e-odpadów ma służyć także wprowadzenie uniwersalnej ładowarki USB typu C.

– To jest zasada 3R: reduce, reuse i dopiero na samym końcu recycle. Więc oczywiście w pierwszym etapie zmniejszamy ilości odpadów, w drugim etapie sprawdzamy, czy odpad da się naprawić i ponownie wprowadzić na rynek w postaci ponownego użytku, i na samym końcu poddanie go recyklingowi – mówi Paulina Dąbrowska. – Producenci powinni wytwarzać takie sprzęty, które się przede wszystkim da naprawić w sposób ekonomiczny.

Z badań portalu Euroconsumers przytaczanych przez APPLiA – Związek Producentów AGD wynika, że według organizacji konsumenckich z Belgii, Włoch, Portugalii i Hiszpanii żywotność małego i dużego AGD oraz sprzętu RTV wzrosła średnio o 2 proc. w latach 2019–2023. Największy wzrost żywotności odnotowały smartfony i tablety – odpowiednio o 5,1 proc. oraz 7,5 proc. Mały sprzęt AGD wykazuje stały wzrost o średnio 1,2 proc. rocznie, a duży – o 1,84 proc. W tej ostatniej kategorii jednak cykl życia jest znacznie dłuższy – w przypadku zmywarek i pralek to ponad 12 lat, a chłodziarko-zamrażarek – ponad 13 lat. Dla porównania ekspresy do kawy „wytrzymują” średnio sześć lat i sześć miesięcy.

Sprzęt elektroniczny nienadający się do naprawy i ponownego użycia staje się elektroodpadem, który zawiera w sobie substancje i materiały szkodzące środowisku i zdrowiu ludzi. Z drugiej strony odpowiednie przetworzenie elektrośmieci pozwala na odzyskanie wielu cennych surowców. To o tyle istotne, że dziś wiele z nich jest wydobywanych w krajach niestabilnych, nieprzestrzegających praw człowieka.

– E-odpady powinny być poddawane recyklingowi przede wszystkim dlatego, że zawierają w sobie substancje szkodliwe dla środowiska: baterie, związki, uniepalniacze, bromy, chromy, ale też miedź czy kadm, one nie powinny się wydostać do środowiska – wyjaśnia ekspertka. – Drugim powodem jest czysta ekonomia, po prostu tam są surowce, które możemy poddać procesowi recyklingu po to, żeby nie korzystać z tzw. materiałów. virgin. To m.in. stal, miedź, aluminium, ale i polimery.

Jak wynika z „The global E-waste Monitor 2024”, w 2022 roku na całym świecie wygenerowano 62 mld t odpadów elektrycznych. To wynik o 82 proc. wyższy niż w 2010 roku. Według prognoz pod koniec tej dekady światowa gospodarka będzie produkowała ich ponad 80 mld t.

Czytaj także

Kalendarium

Więcej ważnych informacji

Jedynka Newserii

Jedynka Newserii

Ochrona środowiska

Zielona transformacja wiąże się z dodatkowymi kosztami. Mimo to firmy traktują ją jako szansę dla siebie i Europy

Bez zaangażowania największych firm, które ograniczają własny ślad węglowy, będzie trudno o transformację energetyczną. Jak wynika z danych Europejskiego Banku Inwestycyjnego, w ubiegłym roku 61 proc. przedsiębiorstw z UE zainwestowało w walkę ze zmianą klimatu. Choć z tymi inwestycjami wiążą się zwykle ogromne koszty, część firm traktuje je jako szansę na podniesienie swojej konkurencyjności. Wśród znaczących korzyści podnoszą też kwestię zmniejszania zależności od dostaw surowców energetycznych z innych krajów.

Prawo

Rolnicy z Wielkopolski i Opolszczyzny protestują przeciwko likwidacji ich miejsc pracy. Minister rolnictwa deklaruje szukanie rozwiązań

W czwartek 24 kwietnia pracownicy towarowych gospodarstw rolnych z województw wielkopolskiego i opolskiego protestowali przed Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Warszawie. To już kolejny – po poznańskim – protest, który ma zwrócić uwagę na opieszałość urzędników w związku z zagospodarowaniem zwracanych do Zasobu Skarbu Państwa dzierżawionych gruntów, na których dziś prowadzona jest działalność rolnicza. Minister Czesław Siekierski przyjął delegację pracowników, która przekazała petycję z postulatami wymagającymi pilnych działań urzędniczych.

Prawo

W połowie maja pierwszym pakietem deregulacyjnym zajmie się Senat. Trwają prace nad drugim pakietem

Zgodnie z zaplanowanym porządkiem obrad na posiedzeniu 14–15 maja Senat zajmie się pierwszym pakietem deregulacyjnym, przygotowanym przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Przyjęty w ubiegłym tygodniu przez Sejm dokument zawiera około 40 rozwiązań, które mają ułatwić prowadzenie biznesu. W ciągu kilku miesięcy efekty mają być odczuwalne dla przedsiębiorców. Jednocześnie trwają już prace nad kolejnymi propozycjami deregulacyjnymi.

Partner serwisu

Instytut Monitorowania Mediów

Szkolenia

Akademia Newserii

Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a  także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.