Młodzi naukowcy z Polski mają sukcesy na światową skalę. Do setki najlepszych z nich trafiło ponad 3 mln zł

Setka młodych naukowców z Polski przed 30. rokiem życia, którzy pomimo młodego wieku mają już na koncie imponujący dorobek naukowy, została wyróżniona w tegorocznej edycji konkursu w programie START, organizowanym przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej od ponad 30 lat. Prawie połowa nagrodzonych to kobiety, aż 44 proc. laureatów ma już doktorat, a największa liczba stypendystów reprezentuje nauki techniczne. W tym roku dorobek naukowy siedmiu osób – głównie kobiet – został też szczególnie wyróżniony przez recenzentów oceniających wnioski. Na konta laureatów trafiły w sumie ponad 3 mln zł, które pomogą im w dalszym rozwoju kariery naukowej.

– Program START został uruchomiony krótko po tym, gdy Polska uzyskała w 1989 roku pełną niepodległość. Najważniejszą zmianą, jaka zaszła od tamtego czasu w polskiej nauce, jest to, że pojawił się system grantowy i dziś młodzi naukowcy mogą aplikować o granty niezależnie od swoich pryncypałów. Mają w tym dowolność i to jest moim zdaniem największe osiągnięcie tych 30 lat – mówi agencji Newseria Biznes prof. Maciej Żylicz, prezes zarządu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Program START, prowadzony przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej, jest najstarszym w Polsce programem stypendialnym dla najlepszych młodych naukowców reprezentujących wszystkie dziedziny nauki. Wyróżnia tych, którzy – choć dopiero rozpoczynają karierę naukową – już mogą się wykazać istotnym osiągnięciem naukowym. Celem przyznawanych od ponad 30 lat stypendiów jest przede wszystkim wsparcie i zmotywowanie ich do dalszego rozwoju naukowego.

– Bez wspierania młodych naukowców będziemy mieli kłopot z przyszłością. To są ludzie, którzy za chwilę zostaną profesorami i będą uczyć następne młode pokolenia – podkreśla prof. Maciej Żylicz.

O stypendia w programie START mogą się ubiegać badaczki i badacze przed 30. rokiem życia (lub starsi, jeżeli korzystają z regulaminowych możliwości przedłużenia). Ich osiągnięcia naukowe – udokumentowane publikacjami w uznanych periodykach naukowych – są oceniane przez uczonych będących autorytetami w swoich dziedzinach. Cały proces oceny wniosków jest wieloetapowy i trwa kilka miesięcy. 

– Idea stypendiów START polega na tym, żeby zapewnić wsparcie finansowe młodym ludziom w ważnym dla nich momencie, kiedy oni kończą doktorat [w Polsce przeciętny wiek uzyskiwania doktoratu wynosi około 35 lat – red.], mają już na koncie istotne badania naukowe i zastanawiają się nad kolejnymi krokami na swojej drodze zawodowej: czy wyjechać na staż naukowy, czy przejść do przemysłu. Wsparcie finansowe uzyskane w ramach START-u pozwala im zachować w tym otwartą głowę, żeby mogli podjąć właściwą decyzję – mówi prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

W tym roku stypendia START zostały wręczone młodym naukowcom po raz 31. Trafiły do setki badaczy i badaczek, którzy zostali wyłonieni z grona 660 kandydatów. Wśród laureatów jest 55 mężczyzn i 45 kobiet. Blisko połowa (44 proc.) z nich, w tym 22 kobiety i 22 mężczyzn, posiada już stopień doktora. Największa liczba laureatów (32 stypendia) reprezentuje nauki techniczne. Dalej uplasowały się nauki biologiczne i medyczne (28 stypendiów) oraz nauki humanistyczne i społeczne (21 stypendiów). Stawkę zamykają nauki chemiczne (10 stypendiów) oraz nauki fizyczne i matematyczne (dziewięć stypendiów).

– Mieliśmy w tym roku 660 wniosków i ogromne zainteresowanie. Stypendia trafiły do 15,2 proc. aplikujących, więc można powiedzieć, że trzeba się naprawdę natrudzić, żeby je otrzymać – mówi prof. Maciej Żylicz. – Dotychczas wydawało nam się też, że matematyka, fizyka i chemia to są dziedziny, które w Polsce królują. Tymczasem w tym roku największą liczbę stypendiów dostały nauki techniczne. Mamy nadzieję, że część nagrodzonych odkryć zostanie przekuta na konkretne zastosowania i korzyści dla społeczeństwa i gospodarki.

Na czele rankingu instytucji, z których pochodzi w tym roku największa liczba laureatów, już po raz kolejny uplasował się Uniwersytet Warszawski (14 stypendystów). Na drugim miejscu znalazła się Politechnika Warszawska (11 stypendystów), a na trzecim – Politechnika Wrocławska (ośmiu stypendystów). Gros tegorocznych stypendystów reprezentuje właśnie uczelnie (85, z czego 30 politechniki) i instytuty PAN (10). 

Laureaci programu START otrzymali w tegorocznej edycji roczne stypendia w wysokości 30 tys. zł, które mogą przeznaczyć na dowolny cel. Łączna kwota nagród przekroczyła w tej edycji 3 mln zł i została sfinansowana zarówno z budżetu fundacji, jak i ze środków przekazanych przez partnerów programu, a także prywatnych darczyńców i z wpłat 1,5 proc. podatku dochodowego.

W tym roku dorobek naukowy kilku osób, głównie kobiet, został szczególnie wyróżniony przez recenzentów oceniających wnioski. Wyróżnienia, podwyższone do kwoty 38 tys. zł., otrzymali mgr Danuta Liberda (Narodowe Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), mgr Aneta Karpińska (Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk), mgr Agnieszka Sobolewska (Wydział Polonistyki, Uniwersytet Warszawski) oraz dr inż. Dariusz Strugarek (Wydział Inżynierii Kształtowania Środowiska i Geodezji, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu).

Przyznawane od 2015 roku wyróżnienie im. prof. Adama Sobiczewskiego – dla naukowca, który może się pochwalić wyjątkowo wysoką jakością dorobku naukowego w dziedzinie matematyki, fizyki teoretycznej bądź astronomii – otrzymał dr Jan Kwapisz z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Wyróżnienie im. prof. Wacława Szybalskiego – przyznawane w dziedzinie biotechnologii, genetyki lub biologii molekularnej – trafiło do mgr Izabeli Stupki z nCage Therapeutics. Natomiast laureatką stypendium im. Barbary Skargi – dla osoby, której badania wyróżniają się odważnym przekraczaniem granic między różnymi dziedzinami nauki i otwierają nowe perspektywy badawcze – została w tym roku dr inż. Zuzanna Miodońska z Wydziału Inżynierii Biomedycznej Politechniki Śląskiej w Gliwicach.

– To stypendium zostało przyznane za badania dotyczące mowy dziecięcej, które z moim zespołem prowadzimy od kilku lat. Chcemy połączyć wiedzę o języku i inżynierię biomedyczną po to, żeby znaleźć w mowie dziecięcej, w nagraniach, w sygnale mowy jakieś oznaki świadczące np. o wadach wymowy, o tym, czy rozwój językowy następuje typowo, zgodnie z normą, czy też możemy z tego sygnału wyciągnąć jakieś oznaki świadczące o pewnych patologiach – tłumaczy dr inż. Zuzanna Miodońska. – Stypendium to duże wyróżnienie i potwierdzenie, że jest to temat ważny, który został też doceniony przez ekspertów i recenzentów. Dla mnie jest to bardzo duża zachęta i motywacja do dalszej pracy, ale też wsparcie dla rozwoju całej tej dziedziny.

W dotychczasowych edycjach programu START Fundacja na rzecz Nauki Polskiej nagrodziła już w sumie 3,4 tys. młodych naukowców, do których trafiły stypendia w łącznej wysokości ponad 93,5 mln zł. Nabór wniosków do kolejnego konkursu rozpocznie się jesienią br.