Postępowanie spadkowe według nowych zasad. Zmiany dotyczą dziedziczenia po Polakach przebywających w UE

Przepisy spadkowe, które weszły w życie w tym tygodniu, dotyczą postępowań spadkowych po śmierci obywatela Polski, który na stałe lub przez dłuższy czas mieszkał w innym kraju UE. Jeśli w testamencie nie znajdzie się dokładny o zapis o wyborze prawa ojczystego, to zgodnie z nowelizacją sprawy spadkowe będą rozstrzygane według prawa kraju, w którym dana osoba przebywała. Powinno to ułatwić i ujednolicić postępowanie spadkowe, ale dla spadkobierców może oznaczać pewne utrudnienie.

– W stosunku do osób, które zmarły po 17 sierpnia, będą miały zastosowanie inne rozwiązania dotyczące prawa właściwego. Dotyczy to obywateli, którzy na stałe bądź na dłuższy czas wyjechali za granicę. Jeśli umrą na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej i nie sporządzą wcześniej żadnego testamentu, to właściwe dla sprawy będzie prawo spadkowe zwykłego miejsca pobytu, czyli kraju, w którym zmarli – tłumaczy w rozmowie z agencją Newseria Biznes Katarzyna Ostaszewska z Kancelarii Radców Prawnych Baurska, Senkowska, Szczęsna i Partnerzy.

Sierpniowa nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego wprowadza w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z 4 lipca 2012 r. Wedle nowych przepisów jeśli spadkodawca nie wskazał wyraźnie w testamencie, jakiego kraju prawo spadkowe ma być stosowane, przyjmuje się, że prawem właściwym do spraw spadkowych będzie prawo miejsca stałego pobytu. Istotne tylko, by zmarły miał z danym krajem ścisły związek, np. od dłuższego czasu tam mieszkał, pracował czy przebywał na stażu. W takim przypadku będą obowiązywały zasady dziedziczenia innych krajów Unii.

– Jedyną drogą, aby tego uniknąć, jest wcześniejsze sporządzenie testamentu, w którym dokona się wyboru prawa właściwego innego niż prawo państwa, w którym na stałe się mieszka. Można wybrać jedynie ojczyste prawo. Jeśli więc nasz obywatel mieszka w Niemczech, to w testamencie ma prawo wyboru jedynie prawa polskiego, a nie na przykład portugalskiego czy węgierskiego – wskazuje ekspertka.

Istotne jest również to, że status spadkowy nie podlega rozszczepieniu. Oznacza to, że każda część spadku podlega prawu jednego kraju, niezależnie od miejsca położenia. W sprawach spadkowych orzekać mają sądy właściwe dla miejsca stałego pobytu osoby zmarłej. Co więcej, przepisy pozwalają, by właściwy sąd zrezygnował z prowadzenia sprawy, jeśli sąd innego kraju, np. ze względu na położenie spadku, ma lepsze możliwości orzekania w danej sprawie.

– Największy plus to ujednolicenie i ułatwienie kwestii dziedziczenia. Teraz funkcjonuje to na zasadzie: jeden spadek, jedno prawo, jeden sąd. Bez względu na to, czy dana osoba ma składniki mienia porozrzucane w różnych częściach Europy, to, czy jest to nieruchomość czy ruchomość, nie ma znaczenia. O tym będzie orzekać jeden sąd – mówi Ostaszewska.

W ten sposób uniknie się konieczności prowadzenia postępowań w kilku państwach i przy różnych reżimach prawnych, co pozwoli zaoszczędzić czas i obniży koszty postępowania.

Nowe przepisy mogą jednak oznaczać też spore problemy dla spadkobierców. Mogą oni w mniejszym stopniu niż przewiduje to polskie prawo odziedziczyć majątek zmarłego. Jeszcze w innym przypadku majątek będzie mógł dziedziczyć partner, z którym zmarły pozostawał w związku nieformalnym.

– W przypadku, kiedy decydujące będzie prawo właściwe dla kraju zwykłego pobytu, w inny sposób mogą być regulowane pewne instytucje prawne niż te funkcjonujące w Polsce. Sąd nie tylko rozpoznaje sprawę, ale również wpływa na katalog osób uprawnionych do spadku, na wydziedziczenie czy prawo zachowku, które np. przez prawo niemieckie są w inny sposób regulowane niż w Polsce – wskazuje ekspertka.

Ostaszewska podkreśla również, że nowe przepisy mogą okazać się kosztowne dla spadkobierców. Postępowanie w innym kraju wymusza znalezienie prawnika, który zna nie tylko prawo obowiązujące w Polsce, lecz także w innym kraju.

Nowe przepisy wprowadziły również dokument Europejskie Poświadczenie Spadkowe, który będzie potwierdzać, że osoba w nim wymieniona ma określone w tym dokumencie prawa do spadku. W Polsce będzie można je uzyskać w postępowaniu prowadzonym przez sąd rejonowy albo u notariusza.

Nowe przepisy obowiązują we wszystkich krajach Unii Europejskiej, z wyłączeniem Wielkiej Brytanii, Danii i Irlandii.