Energia słoneczna wyprzedziła węgiel jako źródło energii w UE. Tempo dalszego rozwoju zależy od inwestycji w system i sieć

Zgodnie z założeniami strategii planu REPowerEU do 2030 roku na terenie państw członkowskich ma zostać zainstalowanych niemal 600 GW mocy fotowoltaiki słonecznej. Organizacje takie jak SolarPower Europe walczą o to, aby do tego czasu fotowoltaika stała się głównym źródłem energii elektrycznej. O ile w ostatnich latach odnotowano dynamiczne tempo wzrostu produkcji energii słonecznej, o tyle w kolejnych latach na drodze do realizacji planu może stanąć nienadążająca za tempem rozwoju infrastruktura.

SolarPower Europe promuje energię słoneczną jako kluczowe źródło energii elektrycznej w Europie już od 1985 roku. Organizacja dąży do osiągnięcia tego celu do 2030 roku. Jej przedstawiciele zauważają, że od kilku lat fotowoltaika rozwija się w tempie wykładniczym. Nowy raport SolarPower Europe „Global Market Outlook for Solar Power 2025–2029”  wskazuje, że w ubiegłym roku moc zainstalowana w PV na całym świecie przekroczyła 2 TW, a w tym roku przybędzie kolejne 655 GW (w scenariuszu średnim). Eksperci oceniają, że to duży krok w kierunku dekarbonizacji gospodarki. Prognozy na kolejne lata są równie dobre – w najbardziej prawdopodobnym scenariuszu średnim do 2030 roku moc zainstalowana sięgnie 7,1 TW, ale przy odpowiednich warunkach dla rozwoju sektora mogłaby przekroczyć 8 TW.

W UE w ubiegłym roku produkcja energii ze słońca po raz pierwszy wyprzedziła węgiel (odpowiednio 11 i 10 proc. udziału w produkcji energii). To m.in. silny wzrost w instalacjach PV przyczynił się do tego, że udział energii odnawialnej w produkcji energii w UE wzrósł do 47 proc. Dla porównania paliwa kopalne odpowiadały za 29 proc. produkcji energii elektrycznej. Jeszcze pięć lat temu proporcje te wyglądały odpowiednio 34 proc. i 39 proc. 

– Dzisiaj energia słoneczna jest źródłem około 10 proc. energii elektrycznej w Europie, jednak dalszy wzrost następuje bardzo szybko. Prawdopodobnie do roku 2030 udział w zaspokajaniu zapotrzebowania na energię elektryczną w Europie wyniesie około 30 proc. – mówi agencji Newseria Walburga Hemetsberger, dyrektorka generalna SolarPower Europe.

Jej zdaniem warunkiem dalszego dynamicznego wzrostu sektora energii słonecznej w Unii Europejskiej, w tym także osiągnięcia celu organizacji, jest postawienie na m.in. większą elastyczność systemu, czyli i jego rozwój i modernizację, oraz elektryfikację gospodarki.

– Mierzymy się obecnie z kilkoma trudnościami. Rozwijamy się tak szybko, że infrastruktura nie nadąża za tempem rozwoju. Zapotrzebowanie na energię elektryczną również nie rozwija się w takim tempie. Musimy przeprowadzić elektryfikację gospodarki, transportu, ogrzewania, przemysłu, potrzebujemy inteligentnego, elastycznego popytu – tłumaczy Walburga Hemetsberger. – Obecnie obserwujemy raczej zahamowanie w zakresie energii odnawialnej i coraz częściej odnotowujemy ujemne ceny, co negatywnie wpływa na działalność inwestorów. Potrzebujemy więc większej elastyczności systemu, bardziej elastycznego popytu, elektryfikacji społeczeństwa, potrzebujemy dużo większych pojemności magazynowania energii. Magazynowanie w formie akumulatorów może bardzo szybko wypełnić to zapotrzebowanie. 

Zgodnie z danymi przedstawionymi w raporcie przygotowanym przez ośrodek analityczny Ember „European Electricity Review 2025” udział fotowoltaiki w produkcji energii elektrycznej w Unii Europejskiej przewyższył udział węgla i wzrósł do 11 proc. (304 TWh). Co ważne, wzrost produkcji energii słonecznej zaobserwowano we wszystkich państwach członkowskich. Energia wiatrowa natomiast stanowiła w unijnym miksie energetycznym 17 proc. produkcji energii elektrycznej (477 TWh). Z raportu wynika, że o ile Unia Europejska kontynuuje proces transformacji sektora energetycznego, o tyle jej tempo pozostaje jednak zróżnicowane w poszczególnych sektorach. W praktyce oznacza to, że energia słoneczna rozwija się dynamicznie, a przed sektorem wiatrowym stoją wyzwania w postaci m.in. dostępności infrastruktury i czasu wydawania pozwoleń. Do dalszego rozwoju i integracji OZE konieczny jest rozwój infrastruktury sieciowej i wdrożenie efektywnych mechanizmów magazynowania energii. 

– Wszystko to są inwestycje, które oczywiście wymagają pieniędzy, ale w dalszej perspektywie będą one opłacalne, ponieważ nasz system energetyczny będzie bardziej konkurencyjny i przyniesie korzyści dla społeczeństwa w perspektywie długoterminowej – ocenia ekspertka.

Zwraca uwagę również na potrzeby połączenia fotowoltaiki z magazynowaniem energii.

– Energia wiatrowa i słoneczna są obecnie najtańszymi źródłami energii elektrycznej. Zawsze są pewne różnice między dużymi parkami fotowoltaicznymi a instalacjami domowymi, energią wiatrową morską i lądową, jednak w ogólnym ujęciu energia odnawialna jest znacznie tańsza niż energia z paliw kopalnych i jądrowa. Jeśli połączymy fotowoltaikę z magazynowaniem energii, aby korzystać z energii słonecznej nie tylko wtedy, gdy świeci słońce, ale przez cały dzień, nawet łącząc te dwie funkcje, w wielu przypadkach jest to dużo tańsze niż energia z paliw kopalnych ze względu na dobową odnawialność, której potrzebujemy – mówi dyrektorka generalna SolarPower Europe.

Ekspertka wskazuje, że wśród liderów branży energii słonecznej w Europie niezmiennie znajdują się Niemcy i Hiszpania. Polska jest także wysoko i plasuje się w pierwszej piątce. Dużą zaletą fotowoltaiki jest to, że instalacje powstają wszędzie. W coraz większej liczbie krajów moc zainstalowana w ciągu roku przekracza 1 GW i nie są to tylko kraje południa kontynentu. Jest to korzystne w kontekście transformacji energetycznej, a co za tym idzie – obniżenia cen energii. 

– Energia słoneczna ma szansę zostać głównym źródłem energii elektrycznej do 2030 roku lub niedługo później. Nie jest to wyłącznie nasza opinia, ale również stanowisko Międzynarodowej Agencji Energetycznej, która przewiduje dalszy znaczny wzrost sektora fotowoltaicznego. Pozostaje jedynie pytanie, jak szybko możemy osiągnąć ten cel i zapewnić korzyści europejskim gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom, co z kolei zależy od otoczenia regulacyjnego, od sieci, od elastyczności systemu – podkreśla Walburga Hemetsberger.