KSeF lekarstwem na fałszywe faktury? Niekoniecznie

Czy wprowadzenie KSeF zatrzyma karuzelę VAT-owską i zakończy handel fakturami? Zdania są podzielone. Pewna spółka z o.o. w ciągu 4 lat działalności wystawiła prawie 1700 fałszywych faktur. Najbardziej szokujące jest jednak to, że ukarany za oszustwo ma być właściciel firmy, a nie nieuczciwy zatrudniony. W Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej trwają właśnie spory nad odpowiedzialnością prawno-podatkową za wystawienie tzw. pustej faktury. Jaki wyrok zapadnie?

Jest zgoda Rady Unii Europejskiej na wprowadzenie KSeF

10 czerwca 2022 roku w bazie aktów prawnych Unii Europejskiej pojawił się długo oczekiwany projekt decyzji wykonawczej Rady Unii Europejskiej. To oficjalne upoważnienie dla Polski do zastosowania szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od art. 218 i 232 dyrektywy 2006/112/WE. Jednocześnie rząd zdecydował, że obligatoryjne korzystanie z Krajowego Systemu e-Faktur rozpocznie się 1 stycznia 2024 roku. To nieco później niż zakładano. I chociaż projekt musi jeszcze zostać opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE, nie ma raczej przesłanek, które wskazywałyby na to, że do publikacji nie dojdzie.

System KSeF ma zapewnić pełną transparentność podatkową i ujednolicić formy dokumentowania transakcji handlowych. I choć już działa, wciąż w praktyce pozostaje w fazie testów. Podatnicy, którzy wystawiali za jego pośrednictwem dokumenty, skarżą się na  problemy techniczne.

Przychylni KSeF twierdzą jednak, że zmiany wynikające z obowiązkowego KSeF wpłyną nie tylko na wygodę  fakturowania i większą transparentność finansową polskich przedsiębiorców, ale także zatrzymanie tzw. karuzeli VAT. Czy na pewno?

Zdaniem Ministerstwa Finansów…

Rząd uważa, że wprowadzenie obligatoryjnego systemu KSeF zakończy przestępczy proceder związany z fałszywym podatkiem od wartości dodanej i uchylaniem się od płacenia VAT. Dzięki bezpośredniemu wglądowi organów administracji podatkowej w historię faktur weryfikacja zgodności między deklarowanym a faktycznie zapłaconym VAT-em staje się dużo prostsza. Taka funkcjonalność ma również sprzyjać procedurze weryfikacji wniosków o zwrot VAT-u, która zgodnie z zapowiedziami Ministerstwa ma być szybsza dla osób decydujących się na wystawianie faktur w KSeF.

- Według zapowiedzi Ministerstwa Finansów KSeF ma znacznie zmniejszyć ryzyko występowania oszustw podatkowych – wystawiania pustych faktur, uchylania się od płacenia VAT-u i napędzania karuzeli VAT-owskiej. Innym słowem ma stać się kolejnym, bardzo skutecznym systemem kontrolnym, który zmniejszy lukę VAT. Na razie trudno stwierdzić, czy tak rzeczywiście będzie. Przeczą temu opinie specjalistów. A i w praktyce nie sprawdzimy w najbliższym czasie na większą skalę działania systemu KSeF, choć najlepsze programy księgowe są już zintegrowane z tym narzędziem. Jednak odroczenie daty wejścia w życie obowiązku wystawiania faktur w KSeF nie zachęca przedsiębiorców i biur rachunkowych do korzystania z niego – mówi Krzysztof Wojtas, prezes zarządu BrainSHARE IT, producenta programu SaldeoSMART.

Zdaniem specjalistów…

Opinie ekspertów – odnośnie pozytywnego wpływu KSeF na redukcję przestępstw związanych z wyłudzaniem VAT-u – nie są zgodne z tymi przedstawianymi przez Ministerstwo Finansów. Dlaczego? Algorytmy systemu KSeF nie są w stanie odróżnić faktury prawdziwej od fałszywej, wystawionej na dowolną firmę lub osobę fizyczną. Tym sposobem nie ma co liczyć na to, że przestępstwo, czyli wystawianie kilku, a nawet kilkunastu fałszywych faktur w celu osiągnięcia korzyści podatkowych, zniknie.

- Zarówno mechanizm podzielonej płatności, wprowadzenie plików JPK V7,  jak i zastosowanie kasy online nie zmniejszyły znacząco luki VAT. Trudno więc dziwić się wątpliwościom co do tego, że KSeF rozwiąże ten problem. Niemniej, biorąc pod uwagę, że już w 2024 roku z systemu będą korzystać wszystkie firmy w Polsce – możliwe jest, że przestępczy proceder związany z wystawianiem fałszywych faktur zostanie w pewnym stopniu  zredukowany – tłumaczy Krzysztof Wojtas z SaldeoSMART.

Zmniejszenie tego problemu jest ważne nie tylko dla Ministerstwa Finansów, ale także dla przedsiębiorców, którzy bardzo często ponoszą pełną odpowiedzialność za wystawienie fałszywej faktury przez nieuczciwego pracownika.

Kto odpowiada za fałszowanie faktur? Wyrok TSUE

Do tej pory stanowiska sądów w sprawie odpowiedzialności firmy za wystawione przez pracownika faktury VAT nie były jednoznaczne. Ta problematyczna i niejasna kwestia została więc przekazana do rozstrzygnięcia przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej i właśnie czeka na wyrok.

Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego, z działu 6:

„Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo)”.

Oznacza to, że pracodawca przekazując pracownikowi prawo do wystawiania faktur VAT, ponosi ryzyko wszelkich ewentualnych błędów związanych z nieprawidłowościami. Niemniej, inna opinia sądu podnosi, że pracownik, który z premedytacją działa na szkodę pracodawcy i umyślnie wystawia fałszywe faktury lub np. dokonuje niezaewidencjonowanej sprzedaży, wykracza poza zakres umocowania wynikający ze świadczenia pracy. Pracodawca może mieć w takiej sytuacji ograniczoną odpowiedzialność za skutki zaniedbań.

Z kolei Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku I SA/Lu 987/17 z 2018-02-23 orzekł, że do rozstrzygnięcia tego rodzaju sporów konieczne jest określenie roli pracownika przy wystawieniu pustej faktury VAT, a także sprawdzenie, czy pracodawca nie przyczynił się do stworzenia sprzyjających warunków do wykonywania przestępczych działań (np. brak kontroli i weryfikacji faktur).

Pozostaje zatem pytanie – czy brak wiedzy o zaniedbaniach lub umyślnym działaniu pracownika zdejmuje z podatnika odpowiedzialność za ich konsekwencje? Finalnie, w opinii NSA pracodawca został uznany za odpowiedzialnego za nieprawidłowości związane z wystawianiem pustych faktur – nawet jeśli sam o tym nie wiedział i zawiadomił organy ścigania o przestępstwie dokonanym przez swojego pracownika.

Jeżeli okaże się, że TSUE przychyli się do wyroku NSA, uczciwi przedsiębiorcy sami będą dążyć do szybszego wprowadzenia KSeF, który – jak obiecuje Ministerstwo Finansów, ma zapobiegać wystawianiu pustych faktur. Na efekty poparte praktyką trzeba jednak poczekać do 2024 roku.