Globalny wzrost systemowego ryzyka społecznego nie oszczędził gospodarek

Euler Hermes przedstawia drugą edycję Indeksu Ryzyka Społecznego (SRI). Indeks identyfikuje mocne i słabe strony oraz postrzeganie ram politycznych, instytucjonalnych i społecznych danego kraju, sygnalizując ogólną podatność na systemowe zdarzenia związane z ryzykiem społecznym, które mogą zmienić reguły gry działań i podejmowanych decyzji politycznych, a także decyzje biznesowe i inwestycyjne. Wskaźnik ryzyka społecznego  obejmuje dwanaście wskaźników – czynników strukturalnych, mierzących mocne i słabe strony oraz postrzeganie ram politycznych, instytucjonalnych i społecznych w 185 krajach. 

Polska i Europa Środkowo-Wschodnia (ujęta w załączonym raporcie jako „Rozwijająca się Europa”) – w ujęciu grupowym stabilizacja, chociaż nie poprawa w zakresie ryzyka społecznego jak np. w Europie Zachodniej. Tym niemniej kraje E. Środkowej jak Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia odnotowały wyraźna poprawę, spadek ryzyka społecznego i awans w jego zestawieniu, znajdując się w nim powyżej Polski.

Streszczenie:

• - Zgodnie z badaniami Euler Hermes w 2021 r. systemowe ryzyko społeczne na świecie jest na świecie silniejsze niż w 2020 – średni wynik SRI uległ globalnemu obniżeniu (-1,1 pkt). Co więcej –kryzys Covid-19 pogłębił przepaść między gospodarkami zaawansowanymi (AE) a rynkami wschodzącymi (EM). W 2021 r. systemowe ryzyko społeczne zmniejszyło się dla AE ogółem (SRI wzrosła o +3 pkt), ale jednocześnie wzrosło zarówno w Azji Wschodzącej (-1 pkt), na Bliskim Wschodzie (-0,8 pkt), w Ameryce Łacińskiej (-5 pkt), jak i w Afryce (-1,5 pkt). Pierwszą piątkę rozwiniętych gospodarek z najniższym ryzykiem społecznym wg. Badań Euler Hermes tworzą kraje skandynawskie i Szwajcaria tworzą pierwszą piątkę rankingu. Warto jednak zauważyć, iż w innych rozwiniętych gospodarkach (jak Stany Zjednoczone, Francja, Portugalia i Grecja) odnotowaliśmy jednak w 2021 pogorszenie wskaźnika ryzyka społecznego ze względu na pewien wzrost nierówności dochodowych i dostrzegalny spadek skuteczności rządów.

• Analizując działania gospodarcze podjęte w odpowiedzi na Covid-19, Euler Hermes znalazł miękkie dowody na to, że ryzyko społeczne w ujęciu trendów spadało głównie w krajach (i) o silnej reakcji fiskalnej i/lub (ii) w których bezrobocie było utrzymywane pod kontrolą. Zagłębiając się w przyczyny tego stanu rzeczy, ekonomiści Euler Hermes doszli do wniosku, że jeśli polityka rynku pracy mająca na celu rozwiązanie problemu bezrobocia związanego z Covid-19 została wdrożona głównie poprzez wsparcie dla firm, jak ma to miejsce w większości gospodarek o niskim i niskim średnim dochodzie, wówczas wszelkie istotne zmiany w zakresie ryzyka społecznego można przypisać wyborowi interwencji w ramach Covid-19.

• Ponieważ rządy pracują nad stworzeniem po pandemii silniejszych instytucji, zdolnych skuteczniej i sprawniej wypełniać swoje zadania w przyszłości, Euler Hermes zidentyfikował w swoich przekrojowych badaniach trzy priorytety, na których należy się skoncentrować, aby zminimalizować ryzyko społeczne w przyszłości

o Bezpieczeństwo żywnościowe: światowe ceny żywności wzrosły o +43% od początku pandemii, i w związku z tym wg. szacunków niedostatku żywności doświadczyło 70-161 milionów osób więcej niż przed pandemią. W tym kontekście konieczna jest głęboka zmiana w globalnym systemie żywnościowym i rolniczym, jeśli chcemy nakarmić tę część populacji, która dziś jest głodna, oraz dodatkowe 2 miliardy ludzi, o które zwiększy się globalna populacja do 2050 roku.

o Nierówność płci: równouprawnienie płci również ucierpiało na skutek Covid-19, przy czym w wielu częściach świata wzrasta nawet przemoc wobec kobiet i dziewcząt, a dziury w ochronie socjalnej w obliczu rosnącego ubóstwa sprawiają, że kobiety są bardziej narażone niż mężczyźni. W tym kontekście programy naprawcze powinny uwzględniać konsekwencje związane z płcią, usuwając bariery prawne stawiane wobec kobiet i wzmacniając wysiłki na rzecz ich ochrony przed przemocą.

o Nierówność dochodów: rosnąca nierówność dochodów zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się, wymaga od rządów przebudowy i ponownego wdrożenia tradycyjnej interwencji publicznej na rynku pracy, w ubezpieczeniach społecznych i innych politykach społecznych.

Europa Środkowo-Wschodnia i Polska: stabilizacja, chociaż nie poprawa w zakresie ryzyka społecznego

W ujęciu regionalnym, ogólne ryzyko społeczne w Europie Środkowo-Wschodniej (Wschodzącej) pozostało stosunkowo umiarkowane i niezmienione w ciągu ostatnich 18 miesięcy. Istnieje jednak duża wewnątrzregionalna przepaść pomiędzy bogatszymi i biedniejszymi krajami.

Dziewięć z 11 państw członkowskich UE w tym regionie ma wynik wskaźnika Ryzyka Społecznego Euler Hermes przekraczający 60 i dorównujący wielu krajom azjatyckim. Sugeruje to, że członkostwo w UE nie tylko zwiększa dobrobyt, ale także stabilność społeczną. Wyjątkiem są Bułgaria i Rumunia - najbiedniejsi członkowie UE, osiągający szczególnie złe wyniki w zakresie zaufania do rządu. 

Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu ostatnich 18 miesięcy większość państw członkowskich UE odnotowała również spadek ryzyka społecznego (a tym samym wzrost punktacji naszego zestawienia). Można to przypisać silnym bodźcom fiskalnym (w postaci wydatków socjalnych), ochronie rynku pracy i względnej stabilności waluty. Ryzyko społeczne w rozwijającej się części Europy wzrosło w większości krajów byłej WNP, niektórych krajach bałkańskich i Turcji. 

Polska – utrzymała swoje miejsce z poprzedniego badania (40-ste), a skumulowany wskaźnik dla Polski prawie nie uległ zmianie i wyniósł 62 punkty. Trzeba jednak zauważyć, iż oprócz krajów naszego regionu, których ryzyko społeczne (i miejsce w zestawieniu porównawczym) pogarszały się, jak np. na Ukrainie, były też liczne kraje notujące wyraźną poprawę – spadek ryzyka społecznego i awans w jego zestawieniu na tle innych krajów. Estonia zajęła miejsce 16-ste, Czechy – 19-ste (awans o 14 pozycji !), Słowenia 20-ste, a Słowacja 26-te (awans o 10 pozycji od poprzedniego badania), Węgry 33-cie miejsce (awans o 16 pozycji od poprzedniego badania).