Banki spółdzielcze w obliczu złożonych regulacji prawnych

Instytucje finansowe muszą nieustannie dostosowywać się do wymogów regulacyjnych. Ustawa o rachunkowości i ustawa AML pełnią kluczowe role w tym aspekcie, lecz ich zawiłości potrafią stanowić wyzwanie, zwłaszcza dla podmiotów o lokalnym charakterze, takich jak banki spółdzielcze. Decentralizacja, ograniczone zasoby czy mniejsza automatyzacja to tylko niektóre z czynników wpływających na efektywność ich działalności.

Ustawa o rachunkowości i ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa AML) pełnią kluczowe role w funkcjonowaniu polskiego systemu finansowego. Pierwsza z nich koncentruje się na sprawozdawczości, druga zaś skupia się na przeciwdziałaniu nadużyciom finansowym i ochronie przed ryzykiem związanym z przestępczością. Choć obydwie ustawy oddziałują na funkcjonowanie sektora bankowości, dotyczą one różnych aspektów jego działalności.

Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, banki są zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych, sporządzania rzetelnych sprawozdań finansowych oraz przestrzegania zasad dotyczących kontroli wewnętrznych. Jednocześnie ustawa AML nakazuje zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, weryfikację tożsamości Klientów, monitorowanie transakcji czy zgłaszanie podejrzanych działań. Mimo że regulowane sfery uzupełniają się, kwestią, która pozostaje niespójna jest przechowywanie dokumentacji, m.in. kasowej. Choć obydwie regulacje nakazują jej 5-letni okres składowania, według ustawy o rachunkowości powinien on być liczony od początku roku następującego po roku obrotowym, którego dotyczą dokumenty. Ustawa ALM przyjmuje zaś, że okres ten zaczyna się wraz z dniem zakończenia relacji z Klientem bądź przeprowadzenia transakcji, która nie jest kwalifikowana jako stała współpraca.

Sektor bankowy musi być ściśle uregulowany, niemniej jednak przepisy, które nie są klarowne stanowią dodatkowe wyzwanie. Zarówno banki komercyjne, jak i spółdzielcze, stoją przed problemem interpretacji tych zasad, dlatego konsultacja z firmami zewnętrznymi pozwala spojrzeć na problem z wielu perspektyw i zapewnić zgodność działań z przepisami, czyli tzw. compliance – podkreśla Krzysztof Piątek, Business Development Manager w Iron Mountain Polska.

Banki spółdzielcze stoją przed szeregiem wyzwań wynikających z ich struktury i specyfiki działania. Jednym z nich jest brak centralizacji – choć gwarantuje to autonomię i większą możliwość dostosowania usług do lokalnych potrzeb, równocześnie utrudnia standaryzację procesów, wdrażanie nowoczesnych technologii oraz efektywne zarządzanie ryzykiem. Poważne wyzwanie dla tych podmiotów stanowią także kwestie compliance i zmieniające się wymogi regulacyjne, stawiając przed nimi obowiązek modyfikowania istniejących procedur. Z powodu ograniczonych zasobów finansowych, a także ludzkich, mniejsze banki spółdzielcze często mają trudności z pełnym wdrożeniem i utrzymaniem zgodności z przepisami.

Decentralizacja i spełnianie wymagań compliance to główne, ale nie jedyne wyzwania dla banków spółdzielczych. Warto również nadmienić obowiązek dokładnego i regularnego raportowania transakcji czy mniejszą automatyzację procesów, co zwiększa ryzyko błędów. Jako Iron Mountain nie ustajemy w cyfrowej transformacji sektora finansowego, w tym także podmiotów o charakterze spółdzielczym i stale monitorujemy osiągane przez nie wyniki. Choć pod koniec 2023 roku liczba działających tego typu banków była nieco mniejsza niż rok wcześniej, ich wyniki finansowe netto zwiększyły się aż o blisko 50%[1]. Wzrost ten jest natomiast skutkiem lepszego zarządzania kosztami i większej marży odsetkowej, aniżeli bezpośrednim wpływem ustawodawstwa na warunki rynkowe – dodaje Krzysztof Piątek, Business Development Manager w Iron Mountain Polska.

Działalność przedsiębiorstw w zgodzie z prawem zawsze wymagać będzie regularnego weryfikowania stanu wiedzy i sprawnego reagowania na wprowadzane zmiany. Zadaniem ustaw jest wytyczanie zrozumiałych zasad, lecz w obliczu mnogości przepisów wpływających na funkcjonowanie danych podmiotów, ich treść może niekiedy wprowadzać w błąd. Niemniej jednak, największa odpowiedzialność za prawidłowe stosowanie przepisów niezmiennie spoczywa na przedsiębiorcach, którzy o pomoc w zakresie compliance często proszą firmy zewnętrzne.

[1] Sytuacja banków spółdzielczych i zrzeszających po IV kwartale 2023 r., Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, 2023