Handel spożywczy w 2024 – dwa istotne wyzwania branży

Polacy wydają coraz więcej w sklepach spożywczych. Choć zdawać by się mogło, że odpowiada za to głównie inflacja, to jednak nie do końca jest to prawdą. Według badań PRM[1] wydajemy więcej na żywność w sklepach, ponieważ coraz częściej, zamiast iść do restauracji czy zamówić posiłek, to gotujemy w domach. Potwierdza to inne badanie[2], z którego jasno wynika, że Polacy poszukując oszczędności, w pierwszej kolejności rezygnują z zamawiania jedzenia do domu i wychodzenia do restauracji (58% ankietowanych). Na drugim miejscu odmówią sobie alkoholu i używek (55% ankietowanych), a na trzecim z zakupu elektroniki (47%). Dynamika sprzedaży za styczeń 2024 potwierdza te trendy - była ona wyższa niż przed rokiem o 3,0%[3]. Z drugiej strony mamy alarmujące dane dotyczące kradzieży w sklepach. Komenda Główna Policji podała, że w 2023 roku stwierdzono ponad 40 tys. przestępstw kradzieży w sklepach, co stanowi wzrost aż o 22,2% wobec poprzedniego, rekordowego już roku![4] Musimy pamiętać, że to tylko oficjalnie zgłoszone kradzieże, a rzeczywista skala jest znacząco wyższa. Coraz częściej kradzione są podstawowe artykuły spożywcze.

Co ciekawe, kradzieże żywności nie są czymś, co jest charakterystyczne tylko dla Polski. Bloomberg[5] raportuje, że we Włoszech skradziono ciężarówkę z ładunkiem 10 000 pączków, a w Hiszpanii złodzieje ukradli transport 200 sztuk szynek. Lata rosnących cen sprawiły, że artykuły spożywcze stały się lukratywnym celem przestępców i według danych Bloomberga to właśnie żywność i napoje stanowią najczęściej kradzione przedmioty z odsetkiem na poziomie 22%. Kradzieże nie odbywają się już tylko w sklepach, ale rabunkiem zagrożone są całe transporty.

Królestwo dyskontów i franczyzy

Ostatnio możemy w Polsce obserwować swoistą wojnę dyskontów. Dwie sieci walczą ze sobą o miano tej najtańszej. Nic w tym dziwnego, bo Polacy preferują dyskonty[6] – aż 8 na 10 badanych regularnie odwiedza je przynajmniej raz w tygodniu. Blisko 2/3 z nas często zagląda do hipermarketów i supermarketów, co czwarty regularnie odwiedza lokalne sklepy osiedlowe. Coraz lepiej radzą sobie także sklepy franczyzowe – te odpowiadają już za 30% wartości sprzedaży na rynku spożywczym[7]. Dyskonty i franczyzy są jednak z racji skali swojej działalności tak samo, a nawet mocniej narażone na kradzieże i nieuczciwych konsumentów[8].

Kradzieże i podatek VAT – dwa wyzwania dla handlu
Kradzieże stają się bardzo poważnym problemem dotykającym cały sektor handlu detalicznego. Na celowniku złodziei są już nie tylko dobra luksusowe jak np. perfumy czy drogie alkohole, ale coraz częściej mamy do czynienia z kradzieżami podstawowych produktów spożywczych – ginie masło, wędliny, olej czy żółte sery. Z perspektywy wielu osób pobudką nie jest tutaj chęć wzbogacenia się, ale zapewnienie podstawowych potrzeb. Kradzieże dotyczą produktów spożywczych, bo są dla nas coraz częściej zbyt drogie[9]. Przekłada się to na wzrost cen. Prezes Północnej Izby Gospodarczej w Szczecinie mówi o milionowych stratach dotykających branżę[10] - to nie są kwoty, które sieci handlowe wezmą na siebie, ale raczej przerzucą na uczciwych konsumentów, podnosząc ceny produktów. Częściowo za wzrost poziomu kradzieży odpowiada także zmiana prawa – podniesiono do 800 zł kwotę, od której kradzież staje się przestępstwem. Daje to poczucie większej bezkarności. Niestety czeka nas zniesienie zerowej stawki VAT na żywność, co natychmiast zobaczymy w cenach produktów. To sprawi, że kolejne osoby „skuszą” się na kradzież, bo nie będzie ich stać na kupno potrzebnych produktów. Prezes Polskiej Izby Handlu Maciej Ptaszyński mówi wprost, że decyzja o podniesieniu podatku VAT na niektóre produkty żywnościowe, została podjęta zdecydowanie zbyt późno. Sprawia to, że handlowcy w bardzo krótkim czasie muszą dostosować się do nowej rzeczywistości.[11] Od dawna kwestionował także podniesienie kwoty, od której kradzież staje się przestępstwem, a nie wykroczeniem.[12]

- Monitoring wizyjny i fizyczni pracownicy ochrony nie są w stanie sprostać rosnącej fali kradzieży. Nie sposób przydzielić każdemu kupującemu pracownika ochrony, który będzie im towarzyszył, tak samo jak niemożliwe jest, aby kamery i ich operatorzy byli w stanie jednocześnie monitorować każdego kupującego i każdy rejon sklepu. To wymagałoby gigantycznych, nieuzasadnionych ekonomicznie nakładów.  Placówki handlowe podnoszą także inne, nie zawsze realnie uzasadnione powody – małe sklepy franczyzowe mówią, że nie mają miejsca na montaż bramek, duzi gracze wciąż wierzą w moc kamer monitoringu. Dane są jednak bezlitosne i pokazują, że bez profesjonalnych systemów zabezpieczeń EAS czy RFID nie da się powstrzymać rosnącej fali kradzieży[13]. Co więcej, technologia ta jest na tyle zaawansowana, że przykładowo system SFERO można zamontować w sposób, który w ogóle nie zabiera miejsca w sklepie. Właściciele sklepów, a w szczególności sieci spożywcze, muszą sobie odpowiedzieć na pytanie, kiedy powstrzymają tę falę. Na pytanie, jak to zrobić, Checkpoint Systems ma gotowe odpowiedzi i dedykowane rozwiązania – komentuje Robert Głażewski, Business Unit Director w Checkpoint Systems Polska

Ograniczenie skali kradzieży opłaca się wszystkim – nie tylko samym sprzedawcom. Mniejsze straty, to znacząco mniejsze koszty działalności, a to pozwala na korzystniejsze dla klientów kształtowanie cen. Kiedy na horyzoncie mamy przywrócenie podatku VAT na żywność, każda oszczędność niwelująca wzrost cen stanowi ogromną przewagę konkurencyjną.

[1] https://mypmr.pro/products/handel-detaliczny-artykulami-spozywczymi-w-polsce?_gl=1*1yd6rb7*_ga*MTQ0NTQ0NDE5Mi4xNzEwMTU1Mzgz*_ga_C5ZRP8HNPL*MTcxMDE1NTM4My4xLjEuMTcxMDE1NTQzNi43LjAuMA..&_ga=2.51895209.1012802698.1710155383-1445444192.1710155383

[2] https://www.pmrmarketexperts.com/wiadomosci/na-czym-oszczedzaja-polacy-w-zwiazku-z-inflacja/

[3] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/handel/dynamika-sprzedazy-detalicznej-w-styczniu-2024-roku,14,110.html

[4] https://tvn24.pl/biznes/pieniadze/kradzieze-w-sklepach-pogorszenie-statystyk-kradziezy-prezes-polskiego-zwiazku-pracodawcow-ochrona-pawel-korzybski-komentuje-st7783962

[5] https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2024-02-23/supply-chain-latest-food-theft-rises-on-grocery-inflation

[6] https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/dyskonty-staly-sie-liderem-handlu-spozywczego

 [7] https://mypmr.pro/products/handel-detaliczny-artykulami-spozywczymi-wpolsce?_gl=1*1yd6rb7*_ga*MTQ0NTQ0NDE5Mi4xNzEwMTU1Mzgz*_ga_C5ZRP8HNPL*MTcxMDE1NTM4My4xLjEuMTcxMDE1NTQzNi43LjAuMA..&_ga=2.51895209.1012802698.1710155383-1445444192.1710155383

 [8] https://www.e-kolo.pl/wiadomosci,19340,kradziezy-w-sklepach-jest-mnostwo-kto-w-powiecie-kradnie-najczesciej-i-co-pada-lupem-zlodziei

[9] https://tvn24.pl/biznes/pieniadze/kradzieze-w-sklepach-pogorszenie-statystyk-kradziezy-prezes-polskiego-zwiazku-pracodawcow-ochrona-pawel-korzybski-komentuje-st7783962

[10] https://www.portalspozywczy.pl/handel/wiadomosci/kradzieze-w-sklepach-to-plaga-przedsiebiorcy-prosza-ministra-sprawiedliwosci-o-interwencje,243923.html

[11] https://www.portalspozywczy.pl/technologie/wiadomosci/pih-handel-zbyt-pozno-dowiedzial-sie-o-nieprzedluzeniu-zerowego-podatku-vat-na-zywnosc,250004.html

[12] https://www.wiadomoscihandlowe.pl/wywiady-i-opinie/maciej-ptaszynski-pih-nie-ma-zgody-na-relatywizowanie-kradziezy-i-podnoszenie-progu-wykroczenia-2488806

[13] https://www.rp.pl/handel/art39379711-kradziezy-sklepowych-jest-coraz-wiecej-a-bedzie-jeszcze-gorzej