KREW. LEK, WARTOŚĆ, ZASÓB.

Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów (PTHiT) opublikowało raport analizujący aktualne wyzwania i potrzeby związane z przetoczeniami krwi w chorobach przewlekłych.

Biologicznego i medycznego znaczenia krwi nie można przecenić. Jest unikatowa. Pomimo wysiłków wielu zespołów badawczych, nie udało się jak dotąd opracować krwi syntetycznej. Jedynym źródłem krwi jest człowiek, a sposobem jej pozyskania honorowe krwiodawstwo.

Opracowany przez PTHiT raport pt. Krew. Lek, wartość, zasób. Aktualne wyzwania i potrzeby związane z przetoczeniami krwi w chorobach przewlekłych podejmuje zagadnienia gospodarowania krwią, które mają kluczowe znaczenie dla sprawnego funkcjonowania każdego systemu ochrony zdrowia. Koncepcja raportu wynika ze świadomości potencjalnych zagrożeń  w zaopatrzeniu w krew w Polsce, które mogą mieć miejsce w ciągu najbliższego 10-lecia i konieczności opracowania dobrze przemyślanych strategii zaradczych, które zapobiegną marnotrawstwu krwi i zoptymalizują jej zużycie.

Raport analizuje dostępne dane dotyczące zaopatrzenia w krew i jej zużycia w procedurach medycznych, opisuje elementy systemu zarządzania krwią, szczególną uwagę poświęca leczeniu niedokrwistości w chorobach przewlekłych i uzależnieniu od przetoczeń koncentratu krwinek czerwonych (KKCz), zajmuje się perspektywą stosowania leków ograniczających transfuzje oraz  rekomenduje rozwiązania optymalizujące zarządzanie  krwią. Przed podobnym wyzwaniem są inne kraje EU, które powołały inicjatywę „Blood & Beyond. Rethinking Blood Use”, której uczestnicy postawili przed sobą zadanie opracowania rekomendacji mających na celu unowocześnienie zarządzania krwią przy jednoczesnej poprawie wyników  leczenia i jakości życia chorych na choroby przewlekłe, uzależniające od regularnych przetoczeń.

Ryzyko niedoboru

Pomimo wysiłków podejmowanych w ramach kolejnych programów „Zapewnienia samowystarczalności Rzeczpospolitej Polski w zakresie krwi, jej składników i produktów krwiopochodnych”, poziom krwiodawstwa w Polsce nie wykazuje dynamiki wzrostu, koniecznego dla zrównoważenia rosnącego popytu na krew. Krew regularnie oddaje tylko 1,5% dorosłego społeczeństwa. A zapotrzebowanie na przetoczenia składników krwi rośnie wraz ze starzeniem się populacji i postępem medycyny, zwłaszcza w transplantologii, onkologii, hematologii, chirurgii sercowo-naczyniowej. Szacuje się, że przy zwiększeniu o 15% do 2030 roku zapotrzebowania na krew w chorobach przewlekłych i wzroście udziału ludności w wieku 65+ o 23% staniemy wobec ryzyka braku samowystarczalności zaopatrzenia w krew.

Krew - lek ratujący zdrowie i życie

Transfuzje krwi są jedną z najpowszechniejszych procedur szpitalnych. Jedynie 36% przetoczeń krwi było w 2019 r. związanych z zabiegami chirurgicznymi i medycyną ratunkową, zaś 64% przetoczeń dotyczyło procedur medycznych, przede wszystkim leczenia niedokrwistości w chorobach przewlekłych. Przetoczenia koncentratu krwinek czerwonych są często jedyną opcją terapeutyczną dla tych chorych, ratują ich życie, ale prowadzą do poważnych skutków ubocznych w postaci przeładowania żelazem, niosą groźbę wystąpienia reakcji immunologicznych czy transmisji czynników infekcyjnych. Chorzy uzależnieni od transfuzji, np. w zespołach mielodysplastycznych (MDS - choroba hematoonkologiczna polegająca na nieprawidłowym tworzeniu krwinek w szpiku), mogą potrzebować nawet do 10 jednostek KKCz w ciągu miesiąca.

Poważne obciążenie dla płatnika

Przetoczenia krwi, zwłaszcza w sytuacji uzależnienia od przetoczeń stanowią poważne obciążenie dla budżetu systemu opieki zdrowotnej. W 2019 r w lecznictwie zużyto 1178, 3 tys. jednostek koncentratu krwinek czerwonych u 287,6 tysięcy chorych. Łączne koszty związane z transfuzjami krwinek czerwonych wynoszą co najmniej 300 milionów PLN rocznie. Uzależnienie od przetoczeń może ponad dwukrotnie zwiększyć koszty opieki w porównaniu z kosztami leczenia pacjentów niezależnych od transfuzji.

Jaka strategia przetoczeń?

Ryzyka związane z cyklicznymi przetoczeniami, wzrastające koszty transfuzji oraz zagrażający deficyt krwi skłaniają do starannego rozważenia wyboru między restrykcyjną a liberalną polityką przetoczeń. Kryterium stanowi stężenie hemoglobiny. Utrzymywanie stężenia między 7g/dl a 9 g/dl charakteryzuje restrykcyjna politykę przetoczeń, podczas gdy polityka liberalna ustala dopuszczalny próg hemoglobiny na poziomie od 10 g/dl do 12 g/dl. Dostępne badania wskazują na równorzędne bezpieczeństwo obydwu podejść w zakresie śmiertelności i chorobowości, przy przewadze polityki liberalnej pod względem jakości życia chorego. Badania te jednak nie dają jednoznacznej odpowiedzi, która ze strategii powinna być rekomendowana w leczeniu niedokrwistości powodowanych chorobami przewlekłymi.

Nowe technologie lekowe szansą na ograniczenie przetoczeń

Przetoczenia krwi stanowią w chorobach przewlekłych ostatnią linię leczenia po wyczerpaniu alternatywnych metod leczenia, przede wszystkim stosowania czynników wzrostu stymulujących proces erytropoezy (proces powstawania czerwonych ciałek). Wśród chorych uzależnionych od przetoczeń KKCz i doświadczających wszystkich tego konsekwencji dużą nadzieję budzą innowacyjne technologie lekowe, które potencjalnie mogą to uzależnienie ograniczyć. Pierwszym takim lekiem, zarejestrowanym w Europie jest luspatercept, ze wskazaniem w uzależnionych od przetoczeń KKCz zespołach mielodysplastycznych. W badaniach klinicznych z zastosowaniem  luspaterceptu w MDS udało się uzyskać ograniczenie przetoczeń KKCz o 21%, co odpowiada redukcji zużycia KKCz
o 8 jednostek (4 litry krwi). Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej umieściło luspatercept w swoich wytycznych dotyczących MDFS. Trwają badania kliniczne z zastosowaniem luspaterceptu w innych jednostkach chorobowych oraz badania nad innymi lekami takimi jak imetelstat i roxadustat.

Rekomendacje rozwiązań optymalizujących zarządzanie dostępem do krwi

• Systematyczne zwiększanie podaży krwi przez zwiększanie świadomości społecznej krwiodawstwa. Monitorowanie i zarządzenie brakami krwi na poziomie regionalnym i centralnym.
• Wybór między restrykcyjną a liberalną polityką transfuzji krwi w niedokrwistościach spowodowanych chorobami przewlekłymi wymaga dalszych badań.
• Zapewnienie dostępu do nowoczesnych leków w zapobieganiu powikłaniom transfuzji krwi oraz do celowanych terapii zmniejszających zapotrzebowanie na przetoczenia krwi.

Więcej informacji:
Joanna Rosochacka, j.rosochacka@primum.pl, tel. + 48 696 403 363