BĘDĘ MIEĆ OCZY SZEROKO OTWARTE

Jak możemy się zachować w sytuacji, kiedy jesteśmy świadkiem przemocy lub doświadczamy przemocy? Jakie prawa przysługują pokrzywdzonym w Unii Europejskiej? Jakie kroki podjąć, aby otrzymać pomoc oraz skorzystać z należnych obywatelom UE praw?

Przemoc paraliżuje, wpędza ofiarę w poczucie winy, wstydu i pozbawia wiary w siebie. Pokrzywdzonej osobie trudno jest dochodzić swoich praw, będąc w złym stanie psychicznym i fizycznym. Dlatego tak bardzo potrzebne są organizacje, które w trudnym okresie życia nie tylko wesprą, ale także poinformują o należnych prawach.

Czas spojrzeć prawdzie w oczy. Każdego roku w Polsce setki tysięcy osób stają się ofiarami przestępstw. Według danych policji za rok 2021 w Polsce doszło do 820 846 tysięcy przestępstw.
W tych liczbach zawarte są przestępstwa takie jak: rozbój i pobicie, uszczerbek na zdrowiu, kradzieże, rozboje, uszkodzenia mienia, zabójstwa oraz gwałty. Przestępczość może mieć wpływ na każdego
z nas. Wiele zależy od tego, w jaki sposób na nią zareagujemy. Przemoc ma różne formy i często nie są to sytuacje jednoznaczne, dlatego nie wszystkie przypadki zostają zgłoszone, nawet jeśli są przestępstwem. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji przemocowych w rodzinie, rasizmu i ksenofobii. Każda sprawa jest indywidualna i za każdą krzywdą odnajdujemy czyjąś twarz, doświadczenia, przeżycia i odrębną sytuację życiową, dlatego bardzo ważne jest to, aby każdą sprawę dotyczącą przemocy interpretować indywidualnie i z pozycji pokrzywdzonego.

W sytuacji, kiedy jesteśmy świadkiem lub ofiarą przemocy, warto wiedzieć, gdzie możemy się zwrócić o pomoc dla siebie lub dla naszych bliskich. Ofiarom przestępstw w UE przysługują określone prawa, z których mogą korzystać w każdym unijnym kraju. Prawa te zapewniają ofiarom przestępstw dostęp do informacji, wsparcia, ochrony oraz indywidualnego traktowania.

W styczniu br. Komisja Europejska rozpoczęła kampanię informacyjno - edukacyjną „Będę mieć oczy szeroko otwarte”, której celem jest stworzenie środowiska, w którym ofiary przestępstw poczują, że są bezpieczne, chronione i wspierane. Celem tej kampanii jest zapewnienie pokrzywdzonym rozumienia ich praw, aby mieli odwagę z nich korzystać i dążyć do sprawiedliwości. Celem kampanii jest również zagwarantowanie ofiarom traktowania w sposób godny, wrażliwy, indywidualny, profesjonalny i niedyskryminacyjny, tak aby ich głosy były słyszane oraz aby wiedziały, gdzie mogą uzyskać wsparcie.

Oto pięć podstawowych praw przysługujących każdemu obywatelowi UE, który doświadczył przemocy:

1. Prawo do zrozumienia i bycia zrozumianym

Komunikacja z ofiarami przestępstw (pisemna lub ustna) musi być prosta i łatwa do zrozumienia.

1. Prawo do informacji. 

Ofiary przestępstw mają prawo do uzyskania informacji w różnych sprawach, np. o dostępnych usługach wsparcia, odszkodowaniach, sprawiedliwości naprawczej i ochronie. Ofiary muszą zostać poinformowane o sposobie zgłaszania przestępstw i uzyskania dostępu do porad prawnych.

1. Prawo do usług wsparcia

Wszystkie ofiary przestępstw mają prawo do korzystania ze świadczonych bezpłatnie usług wsparcia — realizowanych poufnie w interesie ofiary przed wszczęciem postępowania karnego, w trakcie jego trwania i przez odpowiedni czas po jego zakończeniu. Prawa proceduralne: Ofiary mają szereg praw, takich jak prawo do wysłuchania, prawo do uzyskania pomocy prawnej oraz prawo do podjęcia decyzji o odszkodowaniu od sprawcy.

1. Prawo do ochrony i indywidualnego traktowania

Ofiary przestępstw i członkowie ich rodzin mają prawo do ochrony przed wtórną i powtórną wiktymizacją, zastraszaniem, odwetem. Indywidualne traktowanie ma na celu ustalenie czy ofiary przestępstw mają szczególne potrzeby w zakresie ochrony oraz czy i w jakim stopniu skorzystałyby ze środków specjalnych w toku postępowania karnego. Godność ofiar przestępstw podczas zeznawania podlega ochronie.

1. Prawa członków rodziny ofiar przestępstw

Wiele praw, które przysługują ofiarom przestępstw, przysługuje również członkom ich rodzin, np. dostęp do usług wsparcia, prawo do ochrony i  prawo do prywatności.

Co zrobić, gdy jest się ofiarą przemocy lub jej świadkiem?

• Wezwij policję
• Zaalarmuj osoby w pobliżu
• Jeśli jest to bezpieczne, spróbuj interweniować
• Nawet jeśli od razu nie poinformujesz policji o popełnieniu przestępstwa, możesz to zrobić później i zgłosić się jako świadek
• Poinformuj ofiary, że je wspierasz, pozwól im mówić o tym, czego doświadczyli i skieruj je w miejsce, gdzie otrzymają dodatkowe wsparcie.

Jak rozmawiać z ofiarą przestępstwa:

• Słuchaj uważnie i daj jej do zrozumienia, że jej wierzysz
• Okazuj empatię i cierpliwość, szanuj uczucia i wybory ofiary
• Powiedz jej, że przykro Ci słyszeć o zdarzeniu i że chcesz pomóc
• Nie umniejszaj tego, czego ofiara doświadczyła, nie mów jej, żeby puściła zdarzenie w niepamięć lub zachowała milczenie i nie sugeruj, że to mogła być jej wina.

O kampanii:

Kampania „Będę mieć oczy szeroko otwarte” jest częścią pierwszej w historii,  Unijnej Strategii na rzecz praw ofiar przestępstw, której celem jest zadbanie o to, aby wszystkie ofiary wszelkich przestępstw mogły w pełni korzystać ze  swoich praw.

O strategii UE na rzecz praw ofiar:

Głównym celem strategii UE w zakresie praw ofiar (2020 - 2025) jest zapewnienie, aby wszystkie ofiary wszelkich przestępstw, niezależnie od tego, gdzie w UE i w jakich okolicznościach doszło do przestępstwa, mogły w pełni polegać na swoich prawach. W tym celu nakreślono w niej działania dla Komisji Europejskiej, państw członkowskich i społeczności cywilnej.

Wszystkie informacje o przestępstwach, prawach ofiar i organizacjach pomocowych w Polsce dostępne są na stronie https://victims-rights.campaign.europa.eu/pl/country/poland