Podważają status quo i inspirują – przedstawiamy Stypendystki 24. edycji program

W czasach, gdy świat zmaga się z wieloma wyzwaniami – od zmian klimatycznych po pandemie – różnorodność w zespołach badawczych staje się jeszcze ważniejsza dla poszukiwania innowacyjnych rozwiązań. Niestety, pomimo rosnącej liczby kobiet w niektórych obszarach nauki, takich jak nauki medyczne i zdrowotne (57,6% kobiet) czy rolnicze (57,1% kobiet), to nadal istnieją dziedziny, w których dysproporcje płci są wyraźnie widoczne[1].

Nazwiska stypendystek tegorocznej edycji programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki zostały ogłoszone podczas gali, która odbyła się 20 listopada w Warszawie. Wśród gości znaleźli się Partnerzy programu: przedstawiciele Polskiego Komitetu do spraw UNESCO, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polskiej Akademii Nauk i UN Global Compact Network Poland. Oprócz prestiżowego wyróżnienia, nagrodzone naukowczynie otrzymały stypendia finansowe, które wspomogą dalszy rozwój ich kariery badawczej, a także nagrodę w wysokości 15 000 zł, przyznaną przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Nierówności nadal obecne

W obliczu narastających problemów społecznych, które pojawiają się w naszej rzeczywistości z większą niż kiedykolwiek wcześniej intensywnością, udział kobiet w nauce jest kluczowy. Różnorodność płciowa w zespołach badawczych wpływa pozytywnie na kreatywność i efektywność rozwiązywania problemów. Ograniczona reprezentacja kobiet w nauce może zatem spowalniać rozwój perspektyw badawczych i innowacyjność.

Kobiety wciąż stanowią mniejszość w dyscyplinach technicznych i inżynieryjnych, co pokazują dane procentowe dotyczące zatrudnienia nauczycielek akademickich. W Polsce mężczyźni stanowią ponad 40% nauczycieli akademickich w naukach medycznych i naukach o zdrowiu, podczas gdy kobiety stanowią jedynie około 27% nauczycieli akademickich w naukach inżynieryjnych i technicznych[2]. Najniższy udział kobiet odnotowano w astronomii (25,9%) oraz naukach fizycznych (22,6%)[3].

Wszystko wskazuje na to, że, pomimo postępu w niektórych dziedzinach, wiele obszarów nauki wciąż pozostaje zdominowanych przez mężczyzn. Raport przygotowany przez Ośrodek Przetwarzania Informacji (OPI) na zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyraźnie podkreśla, że udział kobiet w naukach ścisłych i przyrodniczych zwiększył się nieznacznie z 41,7% w 2019 roku do 42,9% w 2022 roku. Choć wzrost ten wskazuje na pewien progres, jest on relatywnie niewielki, co potwierdza, że w tych dziedzinach wciąż utrzymuje się silna dominacja mężczyzn (56,9% w 2022 roku)[4].

Dla L'Oréal nauka jest ogromną wartością, a innowacje w świecie nauki nie mogą być prowadzone bez obecności kobiet. Wspieranie rozwoju naukowczyń i promowanie różnorodności w zespołach badawczych to jeden z naszych priorytetów. Dlatego od ponad 24 lat, w ramach programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, wspieramy wybitne badaczki, przyznając stypendia, które pomogły już 129 kobietom w Polsce rozwijać swoje kariery naukowe. Wierzymy, że zwiększenie roli kobiet w nauce nie tylko przyczynia się do osiągnięcia równości, ale także podnosi jakość i efektywność badań, które odpowiadają na kluczowe wyzwania współczesnego świata. – powiedział Valéry Gaucherand, Prezes L’Oréal Polska i Kraje Bałtyckie.

Dzisiaj jest czas kobiet w wielu obszarach życia, też w nauce. Mimo to, kobiety nadal napotykają liczne przeszkody w dążeniu do realizacji ścieżki kariery naukowej, jaką sobie wymarzyły. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego będzie dokładać wszelkich starań, by im w tych dążeniach pomóc. Wspieramy naukowczynie działaniami, które dają im nowe możliwości, które mają na celu promocję ich samych oraz ich osiągnięć naukowych. Kobiety w polskiej nauce realnie i pozytywnie wpływają na jej stan, co przynosi korzyści gospodarcze, społeczne i kulturowe. – Dariusz Wieczorek, Minister Nauki.

„Równość Płci” (Gender Equality) to od wielu lat jeden z dwóch Globalnych Priorytetów UNESCO (drugi to „Priorytet Afryka”). W ogromnym stopniu koncentruje się on na wzmocnieniu pozycji kobiet we wszystkich dziedzinach, które tego wymagają i na związanym z tym przezwyciężaniu dyskryminujących stereotypów. Jak nieraz już miałem okazję podkreślać, partnerstwo UNESCO – Fundacja L’Oréal i w jego ramach program „Dla Kobiet i Nauki” ma bardzo istotne znaczenie z tego punktu widzenia, jak i jako wkład do rozwoju nauki. Mówią o tym nazwiska Noblistek, które wcześniej zostały wyróżnione Międzynarodową Nagrodą L’Oréal-UNESCO For Women in Science. Świadczą o tym również wybitne osiągnięcia laureatek krajowych konkursów, realizowanych obecnie na całym świecie, w tym polskiego, organizowanego bez przerwy od 2001 roku. Pragnę z tego powodu ponowić wyrazy szczególnej wdzięczności dla L’Oréal Polska - za pomysł, który powstał już w 2000 r. oraz za konsekwencję i wytrwałość w jego wspaniałej realizacji.  – prof. Michał Kleiber, Przewodniczący Polskiego Komitetu do spraw UNESCO.

Zaangażowanie Polskiej Akademii Nauk w program L'Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, rozpoczęte w 2018 roku, to wyraz uznania dla osiągnięć kobiet naukowców oraz zachęta do podejmowania nowych wyzwań i realizacji ich naukowych aspiracji.

Akademia aktywnie wspiera kobiety poprzez inicjatywy takie jak cykliczna akcja „Zostań Badaczką” organizowana przez Akademię Młodych Uczonych PAN, która ma na celu inspirowanie młodych kobiet do wyboru ścieżki kariery naukowej. Dodatkowo wdrażamy Plan Równości Płci, który systematycznie działa na rzecz tworzenia bardziej inkluzywnego i równego środowiska pracy w nauce.

Program "Dla Kobiet i Nauki" oraz nasze własne działania doskonale wpisują się w starania o wspieranie naukowczyń i tworzenie warunków sprzyjających ich rozwojowi. Współpraca z L'Oréal Polska stanowi dla nas niezwykle cenny element tych działań, przynosząc wymierne korzyści całej polskiej społeczności naukowej. – prof. dr hab. Katarzyna Starowicz-Bubak, Polska Akademia Nauk.

We współczesnej historii istniała cała grupa kobiet – naukowczyń i badaczek – których zasługi były pomijane, zapominane lub przypisywane mężczyznom.

Mimo dekad walki o prawa kobiet, nierówności w świecie nauki pozostają widoczne. Wynikają z przestarzałych przekonań i barier systemowych, a one kształtują społecznie przyjęte wzorce, poglądy i wybory życiowe.

Inicjatywy takie jak stypendia „For Women in Science” pomagają przełamywać szkodliwe stereotypy i otwierają nowe możliwości nie tylko dla kobiet, ale także dla całego świata nauki. Naszym celem jest świat, gdzie Maria Skłodowska – Curie nie musi udowadniać, że jest wybitną naukowczynią, przebijając się przez mur mizoginizmu by zostać pełnoprawną członkinią Francuskiej Akademii Nauk i gdzie nie musi opuszczać Królestwa Polskiego i udawać się na emigrację do Francji, bo w ówczesnej polskiej rzeczywistości dostęp do edukacji wyższej był dla kobiet zamknięty. Czy dzisiejszy los kobiet w Afganistanie nie jest dramatycznym echem wyzwań z młodości Marii Skłodowskiej? Czy los kobiet w długiej liście krajów autorytarnych nie jest rażącą niesprawiedliwością i złamaniem zapisów Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka? Właśnie dlatego musimy nadal walczyć i nie ustawać w walce o prawa kobiet i o równość w nauce, bo jak widać na przykładzie Afganistanu, ta walka jest daleka od zakończenia – Kamil Wyszkowski, Przedstawiciel Krajowy i Dyrektor Wykonawczy UN Global Compact Network Poland.

Wsparcie kobiet w rozwoju kariery naukowej, niezmiennie od 24 lat

Zgłoszenia tegorocznych Stypendystek oceniało Jury złożone z wybitnych przedstawicieli polskiej nauki, pod przewodnictwem prof. dr hab. Ewy Łojkowskiej. Spośród najlepszych aplikacji wyróżniono 6 projektów, przyznając ich autorkom: 3 stypendia habilitacyjne w wysokości 40 000 zł, 2 stypendia doktoranckie w wysokości 35 000 zł i stypendium magistranckie w wysokości 25 000 zł.

Wszystkie nagrodzone badaczki, przy wsparciu Partnerów programu, będą brały udział w międzynarodowych konferencjach i sympozjach, a ich osiągnięcia będą promowane nie tylko w środowisku naukowym, ale także prezentowane szerszej opinii publicznej.

Na przestrzeni 24. lat naszej działalności zmieniło się bardzo wiele. Przede wszystkim na praktycznie wszystkich polskich uczelniach wdrożono plany równości płci – jest to wymóg Komisji Europejskiej. Zmieniło się także postrzeganie kobiet, ich roli w zespołach badawczych. Chętniej stosujemy feminatywy, jak chociażby słowo „naukowczyni”, badaczki są laureatkami konkursów pozanaukowych i biorą udział w ważnych społecznie wydarzeniach. Jednak to wciąż mało, by móc mówić o wyrównaniu szans kobiet i mężczyzn w świecie nauki. Ważnym zadaniem na najbliższe lata jest edukacja w zakresie równości w zespołach badawczych, promocja nauki wśród młodszych pokoleń dziewcząt i promowanie w mediach sukcesów badawczych utalentowanych naukowczyń. Nauka potrzebuje kobiet, a świat potrzebuje nauki, aby sprostać wyzwaniom przyszłości – dodała prof. dr hab. Ewa Łojkowska, Przewodnicząca Jury Programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki.

Program stypendialny L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki to inicjatywa, która od 24 lat wyróżnia i docenia osiągnięcia kobiet nauki. Do tej pory w Polsce wyróżniono 129 badaczek, których dokonania naukowe zostały uhonorowane przez Jury. Stypendystki z powodzeniem realizują swoje badania nie tylko w Polsce, ale także na arenie międzynarodowej. 

Stypendystki 24. edycji programu L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki

KATEGORIA MAGISTRANCKA

Justyna Jakubska
Wydział Chemiczny, Politechnika Śląska w Gliwicach

Justyna Jakubska zajmuje się badaniami nad biodegradowalnymi i bakteriobójczymi materiałami opakowaniowymi. Jej prace skupiają się na opracowywaniu ekologicznych materiałów z chitozanu, alginianu sodu i skrobi, które mogłyby stanowić alternatywę dla plastiku.

KATEGORIA DOKTORANCKA

Mgr inż. Hanna Orlikowska-Rzeźnik
Wydział Inżynierii Materiałowej i Fizyki Technicznej, Politechnika Poznańska

Mgr inż. Hanna Orlikowska-Rzeźnik jest asystentką badawczą na Politechnice Poznańskiej, gdzie prowadzi badania nad rolą cholesterolu i tratw lipidowych w procesie fuzji błonowej. Jej dorobek obejmuje 18 artykułów naukowych, 4 patenty, a także udział w międzynarodowych projektach badawczych.

Mgr Maja Szymczak

Instytut Niskich Temperatur i Badań Strukturalnych PAN, Wrocław

Mgr Maja Szymczak w ramach pracy doktorskiej koncentruje się na optycznych czujnikach ciśnienia opartych na luminescencji jonów Cr³⁺. Jest autorką 19 publikacji naukowych w renomowanych czasopismach takich jak Advanced Functional Materials czy Chemical Engineering Journal, a także autorką patentu. Pełni rolę kierowniczki grantu NCN Preludium i aktywnie uczestniczy w licznych projektach badawczych.

KATEGORIA HABILITACYJNA

Dr Katarzyna Klonowska  

Instytut Chemii Bioorganicznej PAN, Poznań

Dr Katarzyna Klonowska, genetyczka, kieruje Zakładem Genetyki Nowotworów w Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN (ICHB PAN) w Poznaniu. Naukowczyni prowadziła badania nad stwardnieniem guzowatym (TSC), co doprowadziło do praktycznych odkryć o potencjalnym zastosowaniu w diagnostyce. Jest autorką 21 publikacji, w tym w czasopismach takich jak American Journal of Human Genetics czy Nature Communications.

Dr Alicja Mikołajczyk

Wydział Chemii, Uniwersytet Gdański

Dr Alicja Mikołajczyk, chemiczka specjalizująca się w cyfrowym projektowaniu materiałów, chemikaliów i leków, z naciskiem na ich zrównoważony rozwój i bezpieczeństwo. Jej badania koncentrują się na metodach sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego i chemii kwantowej, odbyła kilka staży w Stanach Zjednoczonych, współpracuje z 70 uczelniami na świecie w ramach kluczowych projektów UE.

Dr Zuzanna Świrad

Instytut Geofizyki PAN, Warszawa

Dr Zuzanna Świrad, geomorfolożka, specjalizuje się w badaniu erozji wybrzeży. Po doktoracie kontynuowała badania na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego, rozwijając narzędzia do automatycznego mapowania klifów. Od 2022 roku pracuje w Instytucie Geofizyki PAN, gdzie bada wpływ zaniku pokrywy lodu morskiego na erozję wybrzeży Arktyki. Jest autorką licznych publikacji i uczestniczką prestiżowych konferencji.

***

INFORMACJE O PROGRAMIE GLOBALNYM  L’Oréal-UNESCO For Women in Science 

Od 1998 roku Fundacja L’Oréal i UNESCO wspólnie działają na rzecz promowania kobiet w nauce poprzez tworzenie programów, które stawiają naukowczynie w centrum uwagi i wspierają ich osiągnięcia.

W ciągu 26 lat globalnego Programu L'Oréal-UNESCO For Women in Science wręczono stypendia ponad 4400 utalentowanym kobietom na całym świecie – w ramach 53 programów lokalnych, obecnych w ponad 140 krajach na świecie. Rocznie przyznawanych jest ponad 250 stypendiów. W prace zaangażowanych jest ponad 50 instytucji naukowych z całego świata i 500 współpracujących naukowców i naukowczyń. Poza lokalnymi programami stypendialnymi, każdego roku 5 kobiet otrzymuje nagrodę L'Oréal-UNESCO For Women in Science Award za wybitne osiągnięcia naukowe. Przez 26 lat nagrodzono 137 kobiet.  Dotychczas aż 7 laureatek globalnego programu L'Oréal-UNESCO For Women in Science Awards otrzymało Nagrody Nobla.

Wieloletnie działania prowadzone przez L'Oréal wspólnie z partnerami, pomagają wzmacniać równość płci w nauce, podkreślając pracę badawczą wybitnych naukowczyń, pomagając kobietom w rozwijaniu zdolności w kierunku przywództwa naukowego oraz inspirując kolejne pokolenia badaczek. 

www.forwomeninscience.com

W Polsce program L’Oréal-UNESCO Dla Kobiet i Nauki, prowadzony jest od 2001 roku. Jego celem jest promowanie osiągnięć naukowych utalentowanych badaczek, zachęcanie ich do kontynuacji prac zmierzających do rozwoju nauki oraz udzielenie wsparcia finansowego. Partnerami Programu są Polski Komitet do spraw UNESCO, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polska Akademia Nauk oraz UN Global Compact Network Poland. Do 2024 roku w Polsce wyróżniono 129 naukowczyń. Wyboru stypendystek, co roku dokonuje niezależne Jury pod przewodnictwem prof. dr hab. Ewy Łojkowskiej. 

www.lorealdlakobietinauki.pl 

[1] Kobiety wśród nauczycieli akademickich w 2022 roku, Udział etatów kobiet i mężczyzn zatrudnionych jako nauczyciele akademiccy w poszczególnych dziedzinach nauki, https://radon.nauka.gov.pl/raporty/nauczycielki_akademickie.

[2] Ibidem.

[3] Kobiety wśród nauczycieli akademickich w 2022 roku, Udział etatów kobiet i mężczyzn zatrudnionych jako nauczyciele akademiccy w poszczególnych dyscyplinach nauki https://radon.nauka.gov.pl/raporty/nauczycielki_akademickie.

[4] Kobiety wśród nauczycieli akademickich w obszarze STEM: trendy, Udział etatów kobiet i mężczyzn zatrudnionych jako nauczyciele akademiccy w dziedzinach nauki z obszaru STEM: porównanie między 2019 i 2022 rokiem, https://radon.nauka.gov.pl/raporty/nauczycielki_akademickie_stem