W Polsce nie docenia się ich pracy, ale czas na zmiany

W związku z gwałtownym starzeniem się społeczeństwa opiekunowie seniorów będą niedługo pożądani na rynku pracy tak samo jak dziś księgowe, pracownicy budowlani, kierowcy czy specjaliści AI. W ciągu najbliższych 30 lat liczba osób powyżej 65. roku życia w Europie wzrośnie o 38 % – do 129,8 mln osób[1]. Niestety, mimo istotnej funkcji i trudnej pracy opiekunowie nie mogą liczyć na atrakcyjne zarobki. Tylko niewielki odsetek Polaków stać na zatrudnienie specjalisty. Dodatkowo społeczeństwo nie darzy tej grupy zawodowej szacunkiem, takim jak w przypadku ratowników medycznych czy farmaceutów. Sami opiekunowie wskazują, że ich praca ma równie duże znaczenie jak np. pielęgniarstwo, ponieważ w obu przypadkach priorytetem jest troska o zdrowie i komfort podopiecznych oraz zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa. Mimo, że o cichych bohaterach w domach seniorów i prywatnych mieszkaniach mało się mówi, 15 maja daje nam szansę, by poznać ich pracę bliżej – obchodzimy wtedy Ogólnopolski Dzień Opiekuna Osoby Starszej.

Zawód opiekuna osoby starszej to bardzo wymagająca profesja. Z jednej strony potrzebna jest siła fizyczna i wytrzymałość psychiczna, a z drugiej strony ogromne pokłady empatii. Opiekunowie wspierają nie tylko osoby starsze, ale całe rodziny, zazwyczaj nieoczekiwanie postawione przed zupełnie nową sytuacją. Ta szczególna praca, pełniona u rodzin w ich domach, wymaga zbudowania dużego zaufania. Bycie opiekunem to pewnego rodzaju misja społeczna. Często nagradzana jest ogromną wdzięcznością osoby starszej i rodziny, ale może być też pełna codziennych trudności, wyzwań, zwłaszcza w przypadku opieki nad osobami z poważniejszymi schorzeniami. Opiekunowie muszą liczyć się z tym, że podopieczni wraz z pogarszającym się stanem zdrowia mogą być trudni w obsłudze, codziennym kontakcie, a nawet agresywni, dlatego niezwykle ważne są szkolenia i kursy, które przygotują na mniej standardowe sytuacje.

– Pomimo, że praca w zawodzie opiekuna nie wymaga przedstawienia zaświadczeń czy dyplomów o ukończonych kursach bądź studiach, to każdy z opiekunów powinien przejść podstawowe szkolenia i powoli zaczyna się to zmieniać na korzyść posiadania kwalifikacji, chociaż póki co, nie idą za tym zwiększone wynagrodzenia. Zdobywanie wiedzy powinno zacząć się od najprostszych zagadnień związanych z codzienną obsługą podopiecznego, np. z transferem z łóżka na wózek czy krzesło bez szkody dla własnego zdrowia. Bardziej zaawansowana wiedza dotyczy kwestii zdrowotnych i związanych np. z podawaniem leków czy prostymi zabiegami rehabilitacyjnymi. Wreszcie szkolenie powinno obejmować kwestie komunikacyjne i psychologiczne. Ważne jest, by wypracować mechanizmy pozwalające na zachowanie cierpliwości, ale także zdrowej asertywności w stosunku do osób starszych. Praca z seniorem, szczególnie tym schorowanym, który może cierpieć na wszelkie choroby neurodegeneracyjne bywa naprawdę trudna i warto nauczyć się jak ją wykonywać.  Musimy postawić na doszkalanie naszych opiekunów, za tym powinno iść realne podniesienie zarobków - dzięki temu ułatwimy im pracę, ale także poniesiemy prestiż zawodu i zachęcimy do niego więcej osób – mówi Ada Zaorska, przewodnicząca Polskiego Stowarzyszenia Opieki Domowej.

Profesjonalna i całodobowa opieka nad seniorem w domu – w Polsce to marzenie

Wraz z szybkim starzeniem się społeczeństwa coraz powszechniejszym problemem staje się dostęp do całodobowych usług opiekuńczych. W większości przypadków rodzin nie stać na zatrudnienie specjalisty, a codzienne zadania spadają na najbliższe osoby. Niestety, system opierający się na obarczeniu opieką członków rodziny prowadzi do „znikania” z rynku pracy tysięcy aktywnych zawodowo pracowników rocznie. Tymczasem ośrodki zapewniające profesjonalną opiekę całodobową są dostępne tylko dla niewielu, ze względu na duże koszty i brak miejsc. Badania pokazują także, że seniorzy wolą pozostać we własnych domach. Dlatego wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem byłoby zapewnienie jakościowej, przystępnej cenowo opieki w zaciszu domowym. Byłoby to możliwe na wzór rozwiązań zastosowanych w innych krajach, np. w Niemczech. Tam opieka nad osobami starszymi jest częściowo finansowana z ubezpieczenia. I tam wyjeżdżają opiekunowie, bo właśnie tam ich praca jest doceniana.

- Wszelkie statystyki pokazują, że nie uciekniemy od potrzeby rozwiązania problemu opieki nad osobami starszymi. Już kilka lat temu wiadome było, że brakuje ponad 20 tyś opiekunów, a sytuacja demograficzna pogarsza się z roku na rok. W Polsce nie ma rozwiązań, które wsparłyby rodziny osób starszych, które naprawdę potrzebują całodobowej pomocy. Oczywiście istnieje możliwość skorzystania z doraźnej pomocy „na godziny”, ale w wielu przypadkach to zwyczajnie za mało. Problemem nie jest tylko niedobór specjalistów na lokalnym rynku. Opiekunowie w Polsce są źle wynagradzani – pomimo swojej ciężkiej pracy, która obciąża ich zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Potrzebujemy kierunkowego kształcenia zapewnianego przez państwo i gwarancji legalnego zatrudnienia dla osób, które chcą pracować w zawodzie opiekuna osób starszych i niepełnosprawnych. - dodaje Jakub Sarnowski, dyrektor firmy opiekuńczej Professional Care 24.

Bardzo ich potrzebujemy, ale nie wiemy jak ich zatrzymać

W naszym społeczeństwie utarło się wiele negatywnych skojarzeń związanych z zawodem opiekuna. Wielu z nich towarzyszy seniorom w ostatnich chwilach życia z troską i współczuciem. Niestety, w mediach częściej znajdziemy skandaliczne i jednostkowe przykłady nieodpowiedniego traktowania osób starszych niż pozytywne historie i merytoryczne tematy dotyczące opieki. Mało mówi się o problemie niskich płac, braku szacunku do zawodu, pracy na czarno czy o nielegalnych pośrednikach oferujących pracę za granicą. Brakuje też rzetelnej debaty nad tym jak zaradzić problemom związanym ze starzeniem się społeczeństwa i jak wspomóc profesjonalizację usług opieki domowej.

– Opiekunów osób starszych brakuje od lat i zapotrzebowanie będzie tylko rosło. Paradoksalnie, Polki znajdują się liczbowo w czołówce profesjonalistów w tym zawodzie w Europie. Niestety niewiele z nich decyduje się na pracę w kraju, gdyż tu króluje praca „na czarno”. Profesjonaliści nie są w stanie konkurować z osobami, za które nie są odprowadzane składki i których nie obowiązują żadne zewnętrzne normy. Z drugiej strony tego typu rozwiązanie, choć kuszące dla rodzin ze względów finansowych, nie gwarantuje im jakości i bezpieczeństwa. Dlatego nasze stowarzyszenie postuluje wprowadzenie w Polsce rejestru firm, które zapewniają swoim klientom odpowiednie standardy. Dzięki temu osoby, które chcą mieć pewność, że ich podopiecznym zajmie się specjalista, a nie ktoś przypadkowy, będą mogły sprawdzić dostawcę na odpowiedniej liście. Z kolei dla profesjonalnych firm i opiekunów otworzy się dzięki temu dostęp do pewnie z początku niewielkiego, ale stabilnego rynku bardziej świadomych odbiorców – komentuje dr Karolina Ziemianin, członkini zarządu PSOD.

Ogólnopolski Dzień Opiekuna Osoby Starszej stanowi doskonałą okazję do promocji tego zawodu. Choć rola ta jest wyjątkowo trudna i wymaga zarówno siły fizycznej, jak i psychicznej, to jest niezwykle istotna i potrzebna społeczeństwu. Odpowiednie przygotowanie, wsparcie ze strony społeczności oraz współpraca z profesjonalnymi pracodawcami mogą znacznie ułatwić pracę opiekunów i sprawić, że stanie się ona atrakcyjnym zawodem dla wielu osób.

Polskie Stowarzyszenie Opieki Domowej jest związkiem pracodawców zrzeszającym firmy oferujące usługi długoterminowej opieki domowej dla seniorów. PSOD wspiera pracodawców poprzez działania na rzecz przejrzystej legislacji tworzącej warunki sprzyjające uczciwej konkurencji z uwzględnieniem interesów personelu i pacjentów oraz dbanie o dobre imię branży opiekuńczej poprzez upowszechnianie rzetelnej wiedzy na jej temat.

Nasi członkowie to przede wszystkim małe rodzinne firmy. Ich działalność jest przykładem sukcesu polskiej przedsiębiorczości i pracowitości. Dlatego w ramach PSOD chcemy wspierać i promować polskich pracodawców świadczących usługi opieki w Polsce i za granicą, a także reprezentować ich interesy wobec instytucji krajowych i zagranicznych, decydentów oraz mediów. Nasza działalność jest realizowana poprzez inicjowanie dialogu z przedstawicielami administracji publicznej, świata nauki, mediów, związkami zawodowymi a także samymi opiekunami w kwestiach, które mają fundamentalne znaczenie: zlikwidowanie barier w transgranicznym świadczeniu usług opieki, ograniczenie szarej strefy oraz ustanowienie minimalnych standardów jakościowych w opiece domowej.

[1] Konkluzje Rady w sprawie przejścia systemów opieki świadczonej w całym cyklu życia do holistycznych, ukierunkowanych na człowieka i opartych na społeczności modeli wsparcia uwzględniających aspekt płci