Newsy

Młodzi naukowcy mogą liczyć w Polsce na wsparcie dla swoich badań. To może skłaniać ich do powrotu do kraju z zagranicznych uczelni

2022-06-21  |  06:25
Mówi:prof. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
prof. Włodzimierz Bolecki, wiceprezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
  • MP4
  • Wprowadzenie i upowszechnienie się systemu grantowego w polskiej nauce spowodowało, że młodym badaczom łatwiej jest rozpocząć badania. Dzięki temu już u progu kariery mogą zacząć pracować samodzielnie, niezależnie od swoich promotorów. – Zmiana w systemie finansowania pociąga za sobą także zmiany w sposobach myślenia o nauce – ocenia prof. Maciej Żylicz, prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, która od 30 lat wspiera naukę w Polsce, pomagając także młodym badaczom między innymi poprzez stypendia w programie START.

    – 30 lat temu wprowadzono w Polsce system grantowy, dzięki czemu młodzi ludzie mogli zacząć pracować indywidualnie, a nie tylko ze swoimi starszymi profesorami. Myślę, że to otworzyło polską naukę i spowodowało, że wielu naukowców wróciło do Polski i kontynuowało tu swoją pracę. Stworzenie systemu grantowego było rewolucją w rozwoju polskiej nauki – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Biznes prof. Maciej Żylicz.

    Do tej pory w programie START – największym i najdłużej trwającym polskim programie stypendialnym dla najmłodszych naukowców, którzy dopiero rozpoczynają karierę naukową – Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przyznała młodym badaczom ponad 3,9 tys. stypendiów na łączną kwotę 90,5 mln zł. Środki te pochodzą zarówno z budżetu Fundacji, jak i z wpłat 1% podatku dochodowego oraz pieniędzy przekazywanych przez prywatnych darczyńców i firmy. Od kilku lat program START wspierają też NBP (w ramach programu edukacji ekonomicznej) oraz Fundacja PZU.

    – W całej Europie, która jest dość skostniała, włącznie z Polską, młodym ludziom bardzo trudno jest rozpocząć niezależne życie naukowe. Tymczasem Fundacja stworzyła już 560 nowych zespołów naukowych i myślę, że to zaowocuje odmłodzeniem kadry, innym sposobem myślenia i postępowania w nauce – ocenia prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. – Ponadto stworzyliśmy też 14 centrów doskonałości w ramach programu Międzynarodowe Agendy Badawcze, gdzie najlepsi naukowcy mogą przyjechać i prowadzić tak samo dobre badania, jak robili to za granicą, a czasem nawet lepiej. Dzięki temu, nawet jeśli ktoś wyemigrował z Polski, to ma tu do czego wrócić i może robić badania naukowe na takim samym poziomie, na jakim robi się to na świecie.

    W tegorocznej edycji konkursu START, rozstrzygniętej na początku maja, stypendia (w wysokości 28 tys. zł rocznie) trafią do 100 uzdolnionych młodych naukowców. Łączna kwota przeznaczona przez FNP na ten cel to 3 mln zł. Program START to jedna z wielu inicjatyw Fundacji, która jest największym pozabudżetowym źródłem finansowania polskiej nauki. W ciągu 30 lat działalności FNP przeznaczyła na ten cel już w sumie 1,7 mld zł, w tym ponad 1,1 mld zł ze środków pochodzących z funduszy europejskich i prawie 528 mln zł ze środków własnych, a liczba stypendiów, subsydiów i nagród przyznanych polskim naukowcom na wszystkich etapach kariery naukowej przekroczyła 12,6 tys.

    – Zasadnicza zmiana w polskiej nauce przypada na moment, w którym Polska wchodzi do UE w 2004 roku, bo wówczas wkracza do europejskiego obszaru badawczego. Bardzo rozwija się współpraca międzynarodowa pomiędzy polskimi a zagranicznymi uczonymi. Uczelnie, instytuty PAN, a Fundacja przede wszystkim starają się, żeby oceny projektów były robione przez recenzentów zagranicznych, żeby uczeni zagraniczni mogli przyjeżdżać do Polski i tu realizować swoje projekty, żeby można było tworzyć zespoły międzynarodowe finansowane nie tylko ze źródeł polskich, budżetowych, ale także ze źródeł europejskich. To w pewnym momencie zasadniczo zmieniło sposób funkcjonowania polskiej nauki i znalazło odzwierciedlenie głównie w standardach, które zaczęły obowiązywać – standardach funkcjonowania instytucji naukowych, oceniania uczonych, oceniania osiągnięć. To przede wszystkim standardy oceny projektów naukowych stworzyły zupełnie nową rzeczywistość – mówi prof. Włodzimierz Bolecki, wiceprezes zarządu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

    – W rankingach najlepiej cytowanych prac naukowych na świecie Polska zajmuje w tej chwili 22.–23. miejsce, choć są takie dyscypliny naukowe, które są na 13.–14. miejscu i wyprzedzają nas tylko kraje, w których nakłady na naukę są 10-krotnie wyższe – mówi prof. Maciej Żylicz.

    Jak podkreśla prezes FNP, polska nauka zrobiła na przestrzeni ostatnich 30 lat ogromny skok jakościowy, ale jej słabością wciąż pozostaje komercjalizacja swoich osiągnięć i współpraca z biznesem. Dlatego Fundacja na rzecz Nauki Polskiej wraz z brytyjską firmą doradczą pracuje właśnie nad nowym programem, w ramach którego naukowcy będą mogli zdobyć wiedzę o komercjalizacji badań i tworzeniu spin-offów wokół uniwersytetów i instytutów Polskiej Akademii Nauk.

    Wsparcie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej pomaga polskim badaczom kontynuować pracę naukową, dokonywać spektakularnych odkryć, konkurować w międzynarodowym środowisku naukowym i sięgać po zagraniczne granty czy nagrody. Wybrane efekty tego wsparcia na przestrzeni ostatniego 30-lecia zostały zebrane w publikacji „Sięgając po niezbadane. Osiągnięcia naukowe współfinansowane przez FNP”. Prezentuje ona 30 wyjątkowych osiągnięć badawczych dokonanych przez polskich uczonych – laureatów programów FNP – które odbiły się szerokim echem w nauce światowej.

    – Największe osiągnięcia naukowe, które finansowała FNP, mają zdecydowanie szeroko rozumiane nauki z zakresu fizyki. To jest astrofizyka, fizyka teoretyczna i eksperymentalna, różne mariaże fizyki z dziedzinami pokrewnymi, np. z chemią, ale także biologia, nauki o życiu. Z kolei jeśli chodzi o nauki humanistyczne – obserwujemy wielkie osiągnięcia polskiej archeologii – mówi prof. Włodzimierz Bolecki.

    Jak podkreśla, jednym z istotniejszych programów Fundacji w ciągu ostatnich trzech dekad było właśnie dotowanie nauk humanistycznych i społecznych, dzięki czemu zmieniło się podejście do tych dyscyplin. Początkowo programy opierały się głównie na wspieraniu bibliotek, archiwów czy innych inicjatyw, na które jednostkom naukowym brakowało środków. Teraz jednak – podobnie jak w przypadku nauk ścisłych – FNP finansuje osiągnięcia, stypendia dla konkretnych ludzi i zespołów badawczych.

    – Wśród programów, które FNP prowadzi nieprzerwanie od wielu lat, jest program monografii humanistycznych, czyli najwybitniejszych książek i prac, które są zgłaszane na konkurs fundacyjny. Wydajemy ich mało, bo 10–12 tytułów rocznie, ale są to prace, które przeszły niezwykle surową ocenę i zwyciężyły w bardzo trudnej konkurencji – wyjaśnia wiceprezes Fundacji.

    Do flagowych inicjatyw Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, realizowanych od początku jej działalności, należą również Nagrody FNP, które są uznawane za najważniejsze w Polsce wyróżnienie naukowe. Fundacja w tym roku uruchomiła inną ważną inicjatywę, Program Współpracy Polsko-Ukraińskiej. W ramach tego programu FNP planuje sfinansowanie do sześciu projektów realizowanych wspólnie przez badaczy i badaczki z Polski i Ukrainy. Fundacja prowadzi też akcję zbiórkową (pomocukrainie.fnp.org.pl), której celem jest zwiększenie liczby naukowców i studentów z Ukrainy zaangażowanych w realizację projektów.

    Okazją do przypomnienia roli FNP w rozwoju polskiej nauki na przestrzeni ostatniego 30-lecia był uroczysty jubileusz, w trakcie którego wręczono również Wyróżnienia im. prof. Macieja W. Grabskiego – twórcy i wieloletniego prezesa fundacji – za działania na rzecz społecznego rozumienia nauki. Odebrali je Magdalena Bajer – dziennikarka i publicystka, która od kilku dekad zajmuje się tematyką naukową, oraz prof. Andrzej Białas – fizyk i profesor nauk matematyczno-fizycznych. Prowadzony przez prof. Białasa od 2008 roku tygodnik „PAUza Akademicka” jest forum dyskusji środowiska akademickiego na temat nauki i jej roli w społeczeństwie. Trzecim laureatem wyróżnienia został prof. Szymon Malinowski – fizyk atmosfery i założyciel portalu Nauka o Klimacie, który od wielu lat zajmuje się propagowaniem wiedzy naukowej dotyczącej zmian klimatycznych.

    Kalendarium

    Więcej ważnych informacji

    Kongres MOVE

    Jedynka Newserii

    Jedynka Newserii

    Infrastruktura

    Sektor ochrony zdrowia odpowiada za większe emisje CO2 niż lotnictwo. Zielone zmiany wymagają drastycznego przyspieszenia

    Sektor ochrony zdrowia ponosi znaczące konsekwencje wynikające z rosnącej liczby ekstremalnych zjawisk klimatycznych, ale też poważnego zanieczyszczenia powietrza, a koszty z tym związane będą rosły. Z drugiej strony sam sektor też się przyczynia do zmian klimatycznych – odpowiada za 4 proc. emisji CO2, czym wyprzedza takie branże jak żegluga czy lotnictwo. O potrzebie przyspieszenia zielonych zmian w ochronie zdrowia coraz więcej się mówi, ale to wymaga konkretnych działań. Temu ma służyć powołana właśnie do życia Zielona Koalicja dla Zdrowia, w której uczestniczy prawie 30 podmiotów i której patronuje m.in. Narodowy Fundusz Zdrowia.

    Ochrona środowiska

    Nowa kadencja samorządów pod znakiem działań energetycznych i klimatycznych. 15 mld euro z UE może przyspieszyć zmiany w tym zakresie

    Do wyborów samorządowych pozostał nieco ponad tydzień. Jak pokazuje nowy raport Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju, na samorządowców nadchodzącej kadencji będzie czekać wiele wyzwań związanych z energetyką i polityką klimatyczną, które wynikają zarówno z regulacji UE, jak i oczekiwań społecznych. Jednak w praktyce możliwości aktywnego działania samorządów w tym obszarze są tak szerokie, jak umożliwiają im to regulacje prawne. – Tutaj pewnych rozwiązań po prostu nie ma albo są w dość dokuczliwy sposób szczegółowe i stwarzają samorządom duże trudności. Dlatego potrzebna jest interwencja rządu, żeby umożliwić samorządom aktywne działania – ocenia dr Wojciech Szymalski, prezes Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju.

    Prawo

    Postęp technologiczny rewolucjonizuje pracę specjalistów ds. finansów. Stają się strategicznymi doradcami biznesu

    Częste zmiany regulacyjne i postęp technologiczny wymuszają na specjalistach ds. finansów ciągłe nabywanie nowych kompetencji, doszkalanie i uaktualnianie swojej wiedzy. Ci, którzy potrafią się dostosować do szybkich zmian i wesprzeć swoimi umiejętnościami rozwój biznesu, mogą jednak liczyć na większe możliwości rozwoju kariery. – Finanse operują w świecie, który coraz szybciej się zmienia. To powoduje, że w przyszłości ludzie z obszaru finansów będą musieli poświęcać dużo więcej energii na to, żeby dotrzymać tempa – mówi Kuba Neneman, head of finance.ai, commercial data science manager w Shellu.

    Partner serwisu

    Instytut Monitorowania Mediów

    Szkolenia

    Akademia Newserii

    Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a  także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.