Nowe obowiązki przedsiębiorców dotyczące jednorazowych opakowań z plastiku. Takie regulacje zyskują duże poparcie społeczne

1 lipca wchodzą w życie nowe obowiązki dotyczące gospodarowania odpadami opakowaniowymi. Przedsiębiorcy w gastronomii będą musieli oferować klientom alternatywne dla plastikowych opakowania wielorazowego użytku na żywność i napoje. Obowiązkiem staje się także stosowanie zakrętek i wieczek przymocowanych do butelek i kartoników, by ten cenny surowiec trafiał również do przetworzenia. Nowe wymogi to kolejne etapy wdrażania dyrektywy plastikowej, której celem jest ograniczenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych zalegających na wysypiskach śmieci. W planach są kolejne regulacje, które mają sprawić, że opakowania staną się bardziej przyjazne dla środowiska. Globalne badania wskazują, że takie przepisy cieszą się dużym poparciem w społeczeństwach. 

– Dyrektywa europejska, która wprowadza ograniczenie sprzedawania opakowań plastikowych, była pierwszym krokiem do tego, żeby środowisko naturalne mogło od plastiku odetchnąć, ale nie jest jeszcze idealnym rozwiązaniem. Chodzi o przedmioty codziennego użytku, które były stosowane na przykład w gastronomii – patyczki, słomki, przykrywki do kubków czy plastikowe opakowania na żywność, ale też przedmioty, które znajdujemy w naszych łazienkach, bo m.in. była też mowa o plastikowych patyczkach, które służą jako waciki – mówi agencji Newseria Biznes Agnieszka Veljković, rzeczniczka Fundacji WWF Polska.

Zgodnie z dyrektywą Single Use Plastic, czyli tzw. dyrektywą plastikową, od lipca br. sprzedający żywność i napoje muszą oferować klientom alternatywne rozwiązania – opakowania podlegające biodegradacji, kompostowaniu czy nadające się do wielokrotnego użytku. To duża zmiana przede wszystkim dla gastronomii, szczególnie punktów sprzedających posiłki na wynos. Od lipca wszystkie butelki i kartony na napoje muszą mieć przytwierdzoną nakrętkę lub wieczko. Do tej pory te drobne elementy często trafiały do spalarni lub na wysypiska zamiast do recyklingu. Już od kilku miesięcy producenci napojów wprowadzają na rynek nowe opakowania.

To już kolejny etap zmian wprowadzanych przyjętą pięć lat temu dyrektywą SUP. Od lipca 2021 roku na rynki państw członkowskich UE nie można wprowadzać jednorazowych plastikowych talerzy, sztućców, słomek, patyczków do balonów i patyczków do uszu. Zakaz dotyczy też kubków, pojemników na żywność i napoje wykonanych ze spienionego polistyrenu oraz wszystkich produktów wykonanych z tworzyw oksydegradowalnych. W Polsce zakaz ten został wprowadzony ustawą SUP w maju 2023 roku. Z kolei od stycznia br. przedsiębiorcy maja obowiązek pobierania opłaty za każdy wydany kubek jednorazowy oraz pojemnik na żywność, które są wykonane w całości lub w części z tworzyw sztucznych.

– Plastik sam w sobie nie jest zły, ale ten, który jest przetwarzalny i może być używany wielokrotnie. Najgorszym rozwiązaniem są właśnie tego typu jednorazowe rzeczy, które nie podlegają recyklingowi – podkreśla Agnieszka Veljković.

Już teraz ponad 80 proc. odpadów morskich to tworzywa sztuczne. Ich pozostałości znajdowane są w gatunkach morskich i ludzkim łańcuchu pokarmowym. Naukowcy z Wiedeńskiego Uniwersytetu Medycznego uważają, że tygodniowo do przewodu pokarmowego człowieka dostaje się 5 g cząstek plastiku. Szacuje się, że mniej niż 10 proc. odpadów z tworzyw sztucznych wytwarzanych na całym świecie zostało poddanych recyklingowi. Nieco większa część została spalona, ​​a reszta trafiła na wysypiska śmieci i do oceanów. W 2021 roku każda osoba w Europie wytworzyła około 188,7 kg odpadów z opakowań. Bez odpowiednich działań w 2030 roku liczba ta mogłaby wzrosnąć do 209 kg na osobę. 

– Część społeczeństwa już wie, że używanie plastikowych jednorazówek po prostu jest niemodne. Popyt rodzi podaż, więc tutaj należałoby się zastanowić, czy polski konsument, ale też sprzedawca, jest na tyle odpowiedzialny, żeby nie pobierać takich jednorazowych plastikowych opakowań – mówi ekspertka Fundacji WWF Polska.

Badanie Global Advisor, przeprowadzone przez Ipsos we współpracy z Plastic Free Foundation i WWF, wskazuje, że zdecydowana większość respondentów w 32 krajach opowiada się za wprowadzeniem szeregu zakazów dotyczących tworzyw sztucznych. Średnio 90 proc. osób zgadza się na wprowadzenie globalnych przepisów zakazujących stosowania w tworzywach sztucznych substancji chemicznych, które są niebezpieczne dla zdrowia i środowiska. Podobny odsetek uważa, że zmniejszenie ilości plastiku produkowanego na całym świecie jest niezbędne i we wszystkich krajach, w których są używane, należy zakazać stosowania tworzyw sztucznych, których nie można łatwo poddać recyklingowi.

Mimo że jednorazowe tworzywa sztuczne są częścią codziennego życia wielu ludzi od lat, to zdecydowana większość badanych (średnio 85 proc. w 32 krajach) twierdzi, że ważny jest zakaz używania tego typu opakowań, np. toreb na zakupy, sztućców, kubków i talerzy.

– Czy naprawdę potrzebna jest nam plastikowa jednorazowa torebka, kiedy w sklepie bierzemy dwa pomidory i je ważymy, czy możemy zapakować je już do zbiorczych zakupów? To też jest odpowiedzialność na nas konsumentach, żeby jednak stronić od tego rodzaju opakowań, wybierać warzywa, owoce bądź inne produkty, które nie są pakowane w jednorazowy plastik. To również odpowiedzialność biznesu, żeby próbować organizować łańcuch dostaw tak, żeby jednorazowy plastik ograniczyć do minimum – podkreśla Agnieszka Veljković.

Badanie Ipsos wskazuje, że ponad osiem na 10 osób (85 proc.) zgadza się, że kluczowe znaczenie mają globalne przepisy zakazujące niepotrzebnych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych.

W przygotowaniach są kolejne regulacje, które będą walczyć z nieprzetwarzalnym plastikiem. Rozporządzenie PPWR (Packaging and Packaging Waste Regulation), którego tekst w kwietniu br. zaakceptował Parlament Europejski, zakłada, że od 2030 roku w UE wszystkie opakowania będą musiały się nadawać do recyklingu. Zakazane będą też kolejne rodzaje jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych. Należą do nich opakowania na nieprzetworzone świeże owoce i warzywa, jednorazowe naczynia i kubki wykorzystywane w kawiarniach i restauracjach, a także opakowania na pojedyncze porcje (np. na przyprawy czy sosy).

– Ten zakaz to kolejny krok, żeby się pozbyć złego dla naszej planety plastiku. Dotyczy to m.in. jednorazowych opakowań, które są używane w gastronomii, ale też folii, w które pakowane są świeże warzywa i owoce. Warzywa i owoce pakowane zbiorczo, które będą ważyć ponad 1,5 kg, będą mogły jeszcze mieć plastikowe opakowania, natomiast te poniżej 1,5 kg już nie. Sprawa też dotyczy torebek foliowych, tak zwanych zrywek, które, miejmy nadzieję, znikną już na stałe z krajobrazu naszych sklepów, oraz na przykład małych dozowników na szampony, mydła czy innych plastikowych opakowań, które zawierają więcej powietrza niż samego produktu – podkreśla ekspertka Fundacji WWF Polska.