Polscy naukowcy pracują nad personalizowaną terapią raka płuca. Faza badań klinicznych coraz bliżej

Zespół naukowców z Międzynarodowego Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi (ICCVS) na Uniwersytecie Gdańskim prowadzi zaawansowane badania nad nową terapią  raka płuca, w której rolę leku będą pełnić limfocyty wyizolowane z krwi chorego. – To terapia szyta na miarę. Dla każdego z pacjentów wybieramy inny rodzaj komórek – mówi prof. dr hab. Natalia Marek-Trzonkowska. Jak wskazuje, projekt SWIFT jest już coraz bliżej rozpoczęcia fazy badań klinicznych. Jego realizację umożliwiły środki unijne w ramach działania Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB) z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) przyznane przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej. 

Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów liczba zachorowań na raka płuca w Polsce to ponad 22 tys. przypadków rocznie z tendencją wzrostową. Już w tej chwili jest to najczęściej wykrywany nowotwór u mężczyzn i drugi pod względem występowania u kobiet (po raku piersi). Jest też pierwszą przyczyną zgonów pacjentów onkologicznych. Nowotwór płuca wciąż stanowi dla lekarzy duże wyzwanie terapeutyczne. Naukowcy pod kierunkiem prof. dr hab. Natalii Marek-Trzonkowskiej – immunolożki specjalizującej się w terapeutycznym zastosowaniu komórek układu odpornościowego – prowadzą zaawansowane badania nad spersonalizowaną terapią niedrobnokomórkowego raka płuc w ramach projektu SWIFT (Science for Welfare, Innovations and Forceful Therapies; Nauka dla Dobra Społecznego, Innowacji i Skutecznych Terapii), który ma otworzyć nowe obszary badawcze w onkologii.

– Projekt SWIFT jest swego rodzaju mapą, która ma nam pomóc w zaplanowaniu terapii komórkowej raka płuca. Nasz zespół badawczy opracował algorytm, dzięki któremu potrafimy we krwi pacjentów chorych na raka znaleźć komórki, które tego raka rozpoznają i są w stanie go zniszczyć, zabić. Tych komórek, jak można się spodziewać, nie jest wiele, ale potrafimy je wysortować, czyli wyjąć z krwi pacjenta przy użyciu specjalnej aparatury badawczej, a następnie namnożyć do dużych ilości, żeby mogły przewyższyć siły wroga, czyli nowotworu – wyjaśnia w rozmowie z agencją Newseria Biznes prof. dr hab. Natalia Marek-Trzonkowska, dyrektorka ICCVS, kierowniczka projektu SWIFT.
 
– Tym, co wyróżnia projekt SWIFT, jest fakt, że opracowanym przez nas lekiem są komórki. Jest to tzw. żywy lek.  Poza tym jest to terapia personalizowana, czyli szyta na miarę. Dla każdego z pacjentów wybieramy inny rodzaj komórek terapeutycznych – mówi prof. dr hab. Natalia Marek-Trzonkowska.

Trzon projektu – czyli terapia komórkowa raka płuca, w której naukowcy wykorzystują niemodyfikowane genetycznie komórki pacjenta do walki z nowotworem – obecnie jest już na etapie badań na zwierzętach. Po zakończeniu tego etapu zespół zacznie przygotowania do pozyskania wszystkich niezbędnych zgód, żeby rozpocząć badanie kliniczne pierwszej fazy.

– Równolegle prowadzimy jeszcze inne badania, których celem jest niedopuszczenie do tego, żeby nowotwór rozbroił nasze komórki terapeutyczne, zahamował je, żeby zaczął na nie wywierać wpływ, którego my nie chcemy – mówi kierowniczka projektu SWIFT. – Próbujemy przewidzieć mechanizmy, którymi nowotwór może się posłużyć, żeby zahamować działanie komórek terapeutycznych. Staramy się uprzedzić jego działania i nie dopuścić do zahamowania pozytywnych efektów naszej terapii. Nowotwór potrafi się bardzo szybko zmieniać, potrafi wykorzystywać różne mechanizmy, żeby uniknąć ataku układu immunologicznego, i zamierzamy mu to udaremnić. Tak więc jest to dość komplementarne podejście do terapii raka.

Równolegle badania prowadzone przez naukowców z zespołu SWIFT zmierzają też m.in. w kierunku opracowania terapeutycznych szczepionek przeciwnowotworowych oraz powstania nowych testów diagnostycznych i prognostycznych w onkologii. Na realizację projektu SWIFT Uniwersytet Gdański otrzymał 30 mln zł z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027 (FENG). Środki – w drodze konkursu – przyznała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej w ramach działania Międzynarodowe Agendy Badawcze. – Te fundusze wykorzystamy na prowadzenie prac badawczo-rozwojowych oraz rozpoczęcie badania klinicznego – mówi Izabela Raszczyk, dyrektorka ds. administracyjnych, Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi, Uniwersytet Gdański.

Środki z działania MAB FENG wspierają tworzenie bądź rozwój wyspecjalizowanych, wiodących w skali światowej zespołów i organizacji badawczych, które prowadzą międzynarodowe badania naukowe na najwyższym poziomie. Jak wskazuje Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, działanie MAB FENG nie tylko przyczynia się do rozwoju nauki w Polsce, ale również przynosi korzyści dla społeczeństwa i gospodarki. Dodatkowo wspiera także rozwój międzynarodowej współpracy naukowej i możliwość przyciągnięcia talentów z zagranicy.

– Dwoma zespołami badawczymi w ramach naszego projektu kierują w tej chwili badacze z Polski. Natomiast dwa pozostałe są kierowane przez naukowców z zagranicy, którzy właśnie u nas, w Polsce, w naszym centrum, zdecydowali się na prowadzenie swoich badań – dodaje Izabela Raszczyk. – Innym aspektem współpracy międzynarodowej w naszym projekcie jest też współpraca z ośrodkami naukowymi z zagranicy: z Technical University of Dresden w Niemczech oraz Leiden University Medical Center w Holandii. Ta współpraca koncentruje się nie tylko na badaniach naukowych, ale również na wprowadzaniu do naszej działalności dobrych praktyk w zakresie rekrutacji utalentowanych badaczy i innowatorów do naszych zespołów badawczych, a także skutecznym pozyskiwaniu finansowania na komplementarne badania naukowe i ich wdrożenie do praktyki klinicznej.