Unia Europejska wzmacnia ochronę najmłodszych. Parlament Europejski chce, by test praw dziecka był nowym standardem w legislacji

Parlament Europejski chciałby tzw. testu praw dziecka dla każdego aktu prawnego wychodzącego z Komisji Europejskiej. – Każda nowa legislacja Unii Europejskiej powinna być sprawdzana pod kątem wpływu na prawa dziecka – zapowiada Ewa Kopacz, wiceprzewodnicząca PE. Jak podkreśla, głos dzieci jest coraz lepiej słyszalny w UE i jej różnych politykach. Same dzieci wskazują na ważne dla siebie kwestie, którymi UE powinna się zajmować. Wśród nich są wyzwania w obszarze cyfrowym i edukacyjnym.

– Każde prawo, które wychodzi z Unii Europejskiej, ma tzw. badanie wpływu. Od pewnego czasu rozmawiamy z europejskim komisarzem ds. sprawiedliwości międzypokoleniowej, młodzieży, kultury i sportu Glennem Micallefem, aby wprowadzić takie odrębne narzędzie, test praw dzieci, aby sprawdzać, czy każda legislacja, która wychodzi z Komisji, ma bezpośredni lub pośredni wpływ na prawa dzieci. Jesteśmy na dobrej drodze przy dobrej współpracy z komisarzem Micallefem i mam nadzieję, że będzie to miało szansę się ziścić – podkreśla w rozmowie z agencją Newseria Ewa Kopacz, wiceprzewodnicząca Parlamentu Europejskiego i od 2019 roku koordynatorka PE ds. praw dziecka.

Test mógłby być kluczowym krokiem w kierunku lepszej ochrony dzieci na poziomie wspólnotowym. Obecnie UE stosuje ogólne kryteria oceny wpływu, ale nie uwzględniają one w wystarczającym stopniu specyfiki i wrażliwości dzieci.

– Większość polityk, które wpływają na prawa dzieci, czyli polityka zdrowotna, społeczna czy edukacyjna, leżą w wyłącznych kompetencjach państw członkowskich, ale to nie znaczy, że Unia Europejska odsunęła od siebie ten temat. Wręcz przeciwnie, to Unia Europejska daje wskazówki, popiera wszystkie innowacyjne programy, namawia do tego, żeby wymieniać się wiedzą między państwami w kwestii dobrych praktyk w obszarze praw dzieci – mówi Ewa Kopacz.

Potrzebę uwzględniania głosu dzieci w procesie kształtowania polityk unijnych podkreślano wyraźnie podczas 15. Europejskiego Forum Praw Dziecka, organizowanego przez KE w czerwcu br.

– Dzieci mówiły tam dokładnie, czego oczekują. To mnie nawet trochę zaskoczyło, że są to takie dojrzałe pomysły. Na pierwszym miejscu uplasowała się prośba o to, aby wiedza o prawach dzieci znalazła się w programie nauczania w szkołach, żeby dzieci wiedziały, jakie mają prawa, ale też żeby wiedziały, że w danym momencie są one łamane i jak na to reagować. Druga sprawa – mówiły, żeby zjednoczyć siły i walczyć skutecznie z mową nienawiści. Trzecia sprawa – zwiększyć finansowanie na badania naukowe dotyczące zmian klimatycznych. Wreszcie mówiły o czymś, co jest bardzo ważne dla dzieci w tej chwili w świecie cyfrowym, czyli o bezpieczeństwie online – mówi wiceprzewodnicząca Parlamentu Europejskiego. – Dzieci żyją w zupełnie innej rzeczywistości niż jeszcze kilka czy kilkanaście lat temu. Teraz przenikają się dwa światy: ten rzeczywisty i ten online. Jestem przekonana, że bardzo wiele dzieci doświadczyło wiele zła z cyberprzemocy, od swoich rówieśników również w sieci, ale też doświadczyło wykorzystywania seksualnego.

Niedawno Parlament Europejski przyjął stanowisko negocjacyjne w sprawie zmiany dyrektywy dotyczącej zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz materiałów przedstawiających niegodziwe traktowanie dzieci w celach seksualnych. Projekt zapewnia równe traktowanie przestępstw popełnianych online i offline oraz umożliwia prowadzenie tajnych śledztw i stosowanie niejawnych technik nadzoru. Proponuje także poprawę systemów wsparcia dla ofiar, zgodnie z tzw. modelem Barnahus, który polega na zapewnieniu dziecku przyjaznego środowiska z łatwym dostępem do specjalistów ze wszystkich odpowiednich dyscyplin, zniesienie okresów przedawnienia dla tych przestępstw oraz wprost kryminalizuje systemy AI zaprojektowane głównie w celu wykorzystywania seksualnego dzieci.

Z ubiegłorocznego badania HBSC Europejskiego Biura Regionalnego Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że co szósty nastolatek na świecie padł ofiarą cyberprzemocy. W Polsce jest pod tym względem dużo gorzej. Nawet jedno na pięcioro dzieci mogło doświadczyć przemocy w sieci. Według raportu NASK ponad dwie trzecie młodych internautów twierdzi, że w internecie problemem jest mowa nienawiści. Zwiększa się też wśród nastolatków poczucie, że osoby, które obrażają w internecie, są bezkarne.

– Z tym trzeba walczyć w sposób ewidentny i Unia Europejska mówi: mamy na to sposób. I nie tylko aktami legislacyjnymi, takimi jak akt o usługach cyfrowych, który – wydawać by się mogło – już załatwił sprawę, a dzisiaj słyszymy ze strony rodziców, nauczycieli i samych dzieci, że jest niewystarczający – podkreśla koordynatorka PE ds. praw dziecka.

Zarówno rozmowy na temat testu praw dziecka, jak i nowe propozycje przepisów to kontynuacja działań rozpoczętych w 2021 roku. Wtedy to Unia Europejska przyjęła swoją pierwszą strategię na rzecz praw dziecka, którą – jak zaznacza Ewa Kopacz – współtworzyły same dzieci. Strategia obejmuje sześć kluczowych obszarów, w tym przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci i promowanie ich udziału w procesach demokratycznych.

– Około 10 tys. dzieci z różnych krajów europejskich przedstawiało swoje sugestie i one znalazły odzwierciedlenie w zapisach tej strategii. W tej chwili komisarz Micallef, który ma za zadanie w ramach swojej działalności wdrażanie tejże strategii na poziomie unijnym i w krajach członkowskich, mówi o tym, że chce ją jeszcze rozszerzać – wskazuje wiceprzewodnicząca PE. – Strategia jest przełomowym dokumentem, który mówi o prawach dziecka, ale następnym elementem walki o prawa dziecka i zabezpieczenie praw dziecka jest oczywiście europejska gwarancja dla dzieci. Zarówno ta strategia, jak i gwarancja muszą być implementowane przez kraje członkowskie. Unia Europejska zachęca do tego, żeby bardzo szybko i skutecznie zapisy w nich zawarte znalazły się w prawie lokalnym w każdym kraju.

Europejska gwarancja dla dzieci ma zapewnić równy dostęp do edukacji i posiłków w szkołach, opieki zdrowotnej i odpowiednich warunków mieszkalnych dla dzieci zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem. Każdy kraj UE powołał koordynatora ds. gwarancji dla dzieci, który jest odpowiedzialny za przedstawienie krajowych planów działania do 2030 roku.