Perspektywy i wyzwania na nowy rok szkolny

Około 5 milionów uczniów właśnie rozpoczyna nowy rok szkolny. Inauguracja nauki to dobry moment na refleksję związaną z perspektywami i wyzwaniami stojącymi przed uczniami, rodzicami, nauczycielami, dyrektorami szkół i całym systemem edukacji. Nie można też zapomnieć o instytucjach prowadzących placówki edukacyjne – zwłaszcza jednostkach samorządowych. Co przyniosą najbliższe miesiące dla polskiej oświaty? I czy przynajmniej niektóre problemy doczekają się trwałego rozwiązania?

Uchodźcy z Ukrainy

Trwająca od lutego br. rosyjska agresja na Ukrainę wywołała kryzys uchodźczy na skalę nieobserwowaną w Europie od dziesiątek lat. Chociaż natężenie ruchu na granicy polsko-ukraińskiej jest dzisiaj wyraźnie mniejsze niż kilka miesięcy temu, to wciąż w Polsce przebywają setki tysięcy obywateli Ukrainy, w tym bardzo wiele dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Od września br. część z nich będzie się uczyć zdalnie – w ramach ukraińskiego systemu edukacyjnego. W wielu wypadkach równocześnie ich rodzice podjęli decyzję o rozpoczęciu bądź kontynuowaniu nauki stacjonarnej w polskich szkołach.

Szkoły w Polsce systematycznie wdrażają rozwiązania i praktyki, które można scharakteryzować jako elementy edukacji włączającej. Celem tych działań jest stworzenie warunków umożliwiających rozwój indywidualnego potencjału poszczególnych uczniów. Podjęto również kolejne wyzwanie – wojna w Ukrainie i napływ fali uchodźców, a co za tym idzie, także setek tysięcy nowych uczniów w polskich szkołach. To dodatkowo pokazało, jak ważne są wszelkie inicjatywy zmian systemowych w zakresie modernizacji i cyfryzacji edukacji  – stwierdza Małgorzata Simonides, Dyrektor Działu Rozwoju Nowych Produktów WSiP SA.

Przedstawiciele Ministerstwa Edukacji i Nauki wskazywali, że opierając się na danych za poprzedni rok szkolny, mowa jest o około 200-400 tysiącach dzieci i młodzieży z Ukrainy na różnych poziomach edukacji w Polsce. Największe skupiska osób uciekających przed wojną i jej skutkami to domena dużych miast, i to właśnie w nich mogą być obserwowane największe trudności związane z zapewnieniem odpowiednich warunków do nauki dla wszystkich zainteresowanych uczniów. Nadal będą też funkcjonować oddziały przygotowawcze dla tych uczniów z Ukrainy, którzy nie posługują się językiem polskim na poziomie umożliwiającym efektywną naukę razem z polskojęzycznymi rówieśnikami.

Wynagrodzenia nauczycieli – możliwe protesty

Temat, będący od dekad jednym z dyżurnych zagadnień związanych z systemem edukacyjnym w Polsce, to warunki pracy nauczycieli i poziom ich wynagrodzeń. Przed rozpoczęciem roku szkolnego 2022/23 nie zabrakło gorącej wymiany zdań pomiędzy przedstawicielami Ministerstwa Edukacji i Nauki oraz organizacjami związkowymi działającymi w oświacie. Rządowe propozycje wzrostu wynagrodzeń od stycznia 2023 roku o 9 proc., są odległe od oczekiwań związkowców, wskazujących na potrzebę nawet 20 proc. wzrostu płac i to już od września 2022 roku. Również samorządowcy zwracają uwagę na konieczność wzrostu nakładów na edukację w budżecie państwa.

Zbyt niskie nakłady na edukację w Polsce to rzeczywistość nie tylko ostatnich lat. Ten systemowy problem towarzyszy nam od długiego czasu i dotyka nie tylko nauczycieli, dyrektorów, czy organów prowadzących szkoły. Popatrzmy na niego całościowo, w kontekście wszystkich podmiotów zaangażowanych w tworzenie systemu edukacyjnego. Z perspektywy naszego wydawnictwa, wszakże edukacyjnego, ostatnie miesiące to m.in. drastyczny wzrost kosztów związanych chociażby z energią czy transportem i szeroko rozumianą logistyką. Nałożyły się na to trudności surowcowe – z dostępnością różnych rodzajów papieru i kartonu. Wzrosły koszty różnorakich usług poligraficznych – nie tylko druku, introligatorni czy konfekcjonowania. Mamy zatem nadzieję, że adekwatnie do sytuacji ekonomicznej na rynku surowców i usług poligraficznych zareaguje strona rządowa, zwiększając kwotę dotacji na szkolne podręczniki i zeszyty ćwiczeń. Istotnym katalizatorem są przy tym różnice kursowe, postpandemiczne i w wielu wypadkach de facto gratisowe (!) zapewnienie elektronicznych materiałów edukacyjnych do nauki zdalnej w okresie 2020-2022 oraz załamanie części produkcji importowanej. Nie można też pominąć masowych już dodruków podręczników i obudowy edukacyjnej dla uczniów ukraińskich w Polsce – podkreśla Waldemar Czerniszewski, Dyrektor Wydawniczy WSiP S.A.

Rodzice z niepokojem przyjęli decyzję Związku Nauczycielstwa Polskiego z końca sierpnia br. o ogłoszeniu pogotowia protestacyjnego Obawy są związane przede wszystkim z możliwością dalszej eskalacji konfliktu, a nawet ogłoszenia strajku. To oznaczałoby konieczność zorganizowania opieki pozaszkolnej dla najmłodszych, co w połączeniu z obowiązkami zawodowymi rodziców nie zawsze jest możliwe. Na dodatek w wielu miejscach Polski notowane są braki kadrowe w szkołach, a to pogłębia frustrację wielu nauczycieli walczących o poprawę warunków pracy.

Nowa matura i inne zmiany systemowe

Chociaż do najbliższej sesji egzaminów maturalnych pozostało ponad 8 miesięcy, to dla uczniów ostatnich klas liceów ogólnokształcących jest to temat bardzo istotny już od pierwszych dni nauki w nowym roku szkolnym. Pewnym utrudnieniem może być fakt, że najbliższy egzamin maturalny zostanie przeprowadzony w nowej formule. To sprawia, że uczniowie myślą o nim z większymi niż zazwyczaj obawami.

Zmiany organizacyjne w tym zakresie są również pokłosiem przeprowadzonej likwidacją gimnazjów – do egzaminu dojrzałości w przyszłym roku przystąpią po raz pierwszy absolwenci 8-letniej szkoły podstawowej i 4-letnich liceów ogólnokształcących.

Nowe wymagania maturalne sprawiają, że uczniowie jeszcze intensywniej, niż w latach poprzednich, szukają wszelkich form pomocy w nauce. Tym razem niezwykle istotna będzie odpowiednia selekcja materiałów, bo szczególnie w Internecie wciąż jest dostępnych wiele treści, które dotyczą formuły egzaminów maturalnych z lat poprzednich. Wiemy, jakim zaufaniem darzą nasze wydawnictwo uczniowie i nauczyciele, dlatego przygotowaliśmy zupełnie nowe repetytoria dla maturzystów, uwzględniając nie tylko nową formułę matury, ale także zmieniające się potrzeby młodych ludzi, przygotowujących się do egzaminu – zaznacza Małgorzata Deszczyńska, Dyrektor Marketingu WSiP S.A.

Nowa formuła matur to nie jedyna nowość, którą przyniesie rozpoczynający się rok szkolny. W szkołach ponadpodstawowych pojawi się nowy przedmiot – Historia i Teraźniejszość. Istotnie została zmieniona podstawa programowa Edukacji dla Bezpieczeństwa.

Ponadto na szkoły podstawowe nałożono obowiązek zapewnienia uczniom ciepłych posiłków i możliwości ich spożycia na terenie placówki. Natomiast liczba długich zwolnień z wychowania fizycznego ma zostać zredukowana poprzez wprowadzenie zasady, że w tym zakresie będą honorowane wyłącznie zalecenia lekarzy specjalistów, a nie jak dotąd – także rodzinnych.

Potrzeba wdrażania nowych technologii

Czas pandemii i wprowadzonej wówczas nauki zdalnej pokazał, jak duże potrzeby w zakresie technologicznym ma cały system polskiej edukacji. Prowadzenie zajęć poza klasą było wyzwaniem nie tylko dla nauczycieli i uczniów, ale także dla rodziców. Zdobyte w ten sposób doświadczenia już procentują, ale warunkiem niezbędnym do osiągnięcia trwałego postępu technologicznego jest dalsze i konsekwentne informatyzowanie szkół. Tylko poprzez zapewnienie dostępu do cyfrowych narzędzi i aplikacji wspierających pracę nauczycieli oraz naukę ich podopiecznych, uzyskamy odporność na nieprzewidziane sytuacje w przyszłości i systemowo zapewnimy indywidualizację nauczania powiązaną z edukacją włączającą.

Chociaż nic nie wskazuje na to, że powszechna nauka zdalna będzie znowu codziennością w polskich szkołach, to takiego pandemicznego scenariusza nie można całkowicie wykluczyć. Dlatego informatyzacja szkół i podnoszenie cyfrowych kompetencji nauczycieli, to procesy, które powinny trwać cały czas, bez względu na to, jak aktualnie wygląda organizacja pracy w edukacji. To także jeden z powodów, dla których coraz więcej nauczycieli decyduje się na wykorzystanie w relacjach z uczniami nowoczesnych rozwiązań, takich jak internetowe platformy edukacyjne.