Eksperci rynku rolnego apelują: Nie cofajmy polskiego rolnictwa do zeszłego stulecia

Zdaniem ekspertów rynku rolnego polskie rolnictwo powinno istotnie zwiększyć efektywność ekonomiczną polskich gospodarstw, by nadążyć za innymi krajami Unii Europejskiej. Zaapelowali oni do Ministerstwa Rolnictwa oraz Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR) o utrzymanie w przetargach na dzierżawę Ośrodków Produkcji Rolniczej (OPR) kluczowych kryteriów: współpracy z nauką oraz doświadczenia w prowadzeniu gospodarstwa o podobnej skali produkcji. Takie podejście zapewni Polsce bezpieczeństwo żywnościowe                      i ochroni sektor rolny przed kryzysami wynikającymi ze zmian klimatycznych, rosnącej konkurencji ze strony produktów importowanych oraz usprawni dostosowanie do wymagań dużych producentów żywności pozyskujących płody rolne z polskich gospodarstw.

Naukowcy i eksperci od lat wskazują, że należy pilnie zwiększyć efektywność ekonomiczną polskich gospodarstw

Według analiz Deloitte i dokumentów UE, średnie inwestycje dużych gospodarstw rolno-spożywczych w innowacje (m.in. technologie, wyspecjalizowany sprzęt, cyfryzację) kształtują się na poziomie 1 000 – 2 500 EUR/ha rocznie. W Polsce brak jest szczegółowych danych na poziomie FADN lub Eurostatu, które odnosiłyby rzeczywiste nakłady dużych gospodarstw do hektara. Unia Europejska w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oferuje dofinansowanie innowacyjnych projektów najczęściej pokrywając 50–60% kosztów modernizacji, do maksymalnej kwoty 500 tys. EUR. 

Jednak ze względu na niższą średnią powierzchnię gospodarstw w Polsce, relatywnie niższe całkowite nakłady inwestycyjne w R&D (ok. 0,2-0,3 % produkcji rolnej ogółem) oraz strukturalne ograniczenia (np. droższy sprzęt, wyższy koszt paszy i energii), możemy wnioskować, że rzeczywiste wydatki na innowacje w dużych gospodarstwach w Polsce nie przekraczają 1 000 EUR/ha, co stawia je poniżej dolnej granicy efektywności europejskiej. Aby osiągnąć poziom innowacyjny porównywalny z gospodarkami zachodnioeuropejskimi, polskie duże gospodarstwa powinny zwiększyć wydatki na innowacje do co najmniej 1 200 –1 500 EUR/ha, czyli do połowy dolnej granicy UE.

Apel o utrzymanie trybu ofertowego w przetargach na Ośrodki Produkcji Rolniczej (OPR) i kryterium współpracy z uczelniami

Współpraca uczelni z profesjonalnymi, towarowymi gospodarstwami rolnymi i jej kontynuacja z OPR-ami pozwala na wdrażanie i testowanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie agronomii, zootechniki, ochrony środowiska czy ekonomiki rolnictwa. Według ekspertów profesjonalne, towarowe gospodarstwa rolne i tworzone na ich bazie OPR-y stanowią kluczową bazę dydaktyczną dla realizacji zajęć praktycznych i przygotowania absolwentów do wyzwań rynku i spełniania oczekiwań konsumentów wobec sektora rolno-spożywczego.

„Brak możliwości kontynuacji działalności profesjonalnych, towarowych gospodarstw rolnych w ramach OPR-ów, a także pominięcie tego kryterium w postępowaniach przetargowych, niesie ryzyko degradacji funkcji edukacyjnej i badawczej tych ośrodków, co w konsekwencji może osłabić konkurencyjność całego polskiego sektora rolnego. Nie możemy zrezygnować z kryterium współpracy z nauką jako transferu do praktyki rolniczej. Ośrodki powinny trafiać w odpowiedzialne ręce i być zabezpieczone na przyszłość – podkreśla dr inż. Krzysztof Gawęcki, wiceprezes Grupy Top Farms.

Dzięki współpracy z uczelniami w gospodarstwach stosowane są rozwiązania i standardy zgodne z najnowszą wiedzą i dobrymi praktykami rolniczymi.

„Ośrodki Produkcji Rolniczej (OPR), zgodnie z założeniem mają na celu zachowanie potencjału produkcyjnego, zwłaszcza w produkcji zwierzęcej, w gospodarstwach, w których likwidacja oznaczałaby utratę zaplecza technologicznego i miejsc pracy, a także utrzymanie ciągłości produkcji w strategicznych obszarach rolnictwa. Ważnym zadaniem OPR powinno być również zachowanie funkcji innowacyjno-rozwojowej, powinny one pełnić też swego rodzaju rolę ośrodków wiedzy i postępu dla gospodarstw indywidualnych. Dlatego też w pełni popieramy utrzymanie kryterium współpracy z uczelniami rolniczymi w Polsce w dokumentacjach przetargowych dotyczących dzierżawy OPR-ów” – podkreśla prof. dr hab. Henryk Bujak, Dyrektor Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych.

Rodzinne gospodarstwa rolne potrzebują dostępu do wiedzy i innowacji

OPR-y powinny również wspierać rodzinne, wielopokoleniowe gospodarstwa rolne, stanowiące fundament polskiej wsi. Dzięki funkcji dydaktyczno-rozwojowej, mogą one pełnić rolę lokalnych centrów wiedzy, inspirując i wspierając indywidualnych rolników we wdrażaniu dobrych praktyk i innowacyjnych rozwiązań.

„To ośrodki postępu, których misją jest wspieranie wszystkich rolników zarówno tych wielkoobszarowych, jak i indywidualnych, przez udostępnianie im narzędzi i wiedzy niezbędnych do sprostania wymaganiom współczesnego rynku” – podkreśla prof. Henryk Bujak.

Dlaczego na masową skalę, decyzją KOWR, chcemy zamykać „żywe laboratoria”, które już w Polsce świetnie działają?

„Towarowe gospodarstwa rolne, na bazie których tworzone są OPR-y od lat pełnią rolę „żywych laboratoriów” – miejsc, w których prowadzone są badania naukowe, innowacyjne projekty technologiczne oraz praktyki i staże dla studentów. Dzięki współpracy uczelni i instytutów z dużymi i nowoczesnymi gospodarstwami komercyjnymi możliwa jest zarówno realizacja projektów naukowo-badawczych, transfer wiedzy do praktyki rolniczej jak i przygotowanie absolwentów uczelni rolniczych do pracy w nowoczesnych warunkach gospodarczych” – komentuje dr inż. Krzysztof Gawęcki.

Eksperci rynku rolnego w swoim piśmie do KOWR i do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi podkreślają, że wyeliminowanie kryterium współpracy z uczelniami i jednostkami naukowymi oznaczałoby odejście od podstawowych celów, jakie przyświecały idei OPR-ów tj. powiązania praktyki gospodarczej z nauką i kształceniem przyszłych kadr dla polskiego rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego.

„Apelujemy o rozważenie przyjęcia przez Pana Ministra stanowiska popierającego tworzenie Ośrodków Produkcji Rolniczej, przy jednoczesnym podkreśleniu konieczności utrzymania kryterium współpracy z uczelniami wyższymi przy wyborze operatorów. Tak umocowany głos środowiska akademickiego, może stanowić istotny argument na rzecz kształtowania polityki rolnej, która będzie odpowiadać zarówno potrzebom produkcyjnym, jak i edukacyjnym” – podsumowuje dr hab. inż. Sylwester Tabor, prof. URK.

Rolnicy indywidualni hamulcem dla innowacyjności – sprzeciwiają się kryteriom dot. innowacyjności w dzierżawie gruntów pod OPR-y

Podczas sejmowego posiedzenia Komisji ds. Rolnictwa z 8 lipca 2025 roku posłowie zaapelowali do Ministerstwa Rolnictwa o wdrożenie jednolitych i przejrzystych kryteriów przetargowych dla wszystkich nowotworzonych OPR-ów. Jest to pokłosie wcześniejszych spotkań parlamentarnych m.in. z rolnikami indywidualnymi, którzy sprzeciwili się kryteriom dot. innowacyjności oraz współpracy z uczelniami rolniczymi i instytutami naukowymi w zapisach dotyczących postępowań przetargowych na utworzenie Ośrodków Produkcji Rolniczej. Apel środowiska naukowego sprzeciwia się sugestiom formułowanym przez rolników indywidulanych i podkreśla ważność utrzymania tych kryteriów, jako zapewniających realizację przez OPR-y jednej z kluczowych ról w rozwoju polskiego rolnictwa i budowaniu jego przewag konkurencyjnych.

Źródło: Grupa Top Farms