NOWY RAPORT: Czy opodatkowanie emisji dwutlenku węgla może być progresywne?

Eksperci WiseEuropa przygotowali raport „Czy opodatkowanie emisji dwutlenku węgla może być progresywne? Analiza proponowanych reform Europejskiego Systemu Handlu Emisjami oraz Dyrektywy w sprawie opodatkowania energii pod kątem spodziewanych skutków społecznych w Unii Europejskiej i Polsce” dotyczący  rozszerzonego Europejskiego Systemu Handlu Emisjami – ETS 2 – oraz nowelizacją Dyrektywy w sprawie opodatkowania energii.

ETS 2 obejmie swoim zakresem transport drogowy oraz budynki, czyli obszary kluczowe z perspektywy celów klimatycznych. Jego mechanizm ma być podobny jak w przypadku istniejącego systemu ETS i opierać się na pulach uprawnień do emisji, które będą przyznawane poszczególnym krajom członkowskim, wprowadzane przez nie do obrotu i wyceniane na bieżąco w oparciu o mechanizm rynkowy. Aby ułatwić w tych obszarach sfinansowanie inwestycji w technologie przyjazne środowisku oraz osłonić wrażliwe gospodarstwa domowe przed przejściowym wzrostem cen, Komisja proponuje wprowadzić mechanizm redystrybucyjny w postaci Społecznego Funduszu Klimatycznego (Social Climate Fund).

Nowelizacja Dyrektywy ma natomiast na celu przeniesienie środka ciężkości konsumpcji energii ze źródeł węglowodorowych w kierunku nośników, które są przyjazne środowisku. Zakłada zastąpienie sposobu naliczania akcyzy opartego na objętości sposobem opartym na energetyczności i wpływie środowiskowym, które nie są obecnie uwzględniane. Zmiany mają uzupełnić pierwotny cel Dyrektywy, jakim było uniknięcie zakłóceń jednolitego rynku z powodu znaczących różnic w stawkach podatków, o względy klimatyczne, których dotychczas w niej brakowało.

Najważniejsze wnioski z raportu: 

• Kluczowymi elementami unijnego programu klimatycznego Fit for 55 jest poszerzenie zakresu Europejskiego Systemu Handlu Emisjami (ETS 2) oraz nowelizacja Dyrektywy w sprawie opodatkowania energii. ETS 2 obejmie transport drogowy i budynki, a nowa Dyrektywa wprowadzi stawki akcyzy oparte na energetyczności i wpływie środowiskowym nośników. Proponowane zmiany oznaczają, że Polska zastosuje wyższe stawki podatku akcyzowego na paliwa kopalne na cele grzewcze i transportowe przy jednoczesnej obniżce stawki na energię elektryczną.
• Przy użyciu modelu mikrosymulacyjnego opracowanego przez BC3 i IEEP we współpracy z  ośrodkami analitycznymi sieci Think Sustainable Europe zespół projektowy oszacował bezpośrednie ekonomiczne zyski i straty gospodarstw domowych w Unii Europejskiej na skutek proponowanych zmian.
• Polska będzie największym beneficjentem Społecznego Funduszu Klimatycznego ze wszystkich krajów Unii Europejskiej. Przy kontrybucji własnej w wysokości 659 mln euro otrzyma ona 1,3 mld euro na inwestycje i osłonę wrażliwych gospodarstw domowych w obszarze transportu drogowego i eksploatacji energetycznej budynków.
• W ujęciu nieuwzględniającym oddziaływania ETS 2 wpływ znowelizowanej Dyrektywy na dobrobyt gospodarstw domowych jest Zamyka się on w przedziale od -0,4% na Węgrzech do 0,6% w Danii, a w przypadku Polski jest bliski zeru. Wyniki te wskazują na to, że proponowane zmiany są ostrożne.
• W ujęciu uwzględniającym poszczególne grupy dochodowe ujawnia się w Polsce progresywny charakter znowelizowanej Dyrektywy. Efekt obniżonej stawki akcyzy na energię elektryczną przewyższa efekt zwiększonych stawek na paliwa kopalne, dzięki czemu dobrobyt najuboższego decyla gospodarstw domowych rośnie nawet o 0,8%.
• Połączony wpływ znowelizowanej Dyrektywy i ETS 2 oznacza wyraźniejsze i mniej korzystne skutki dla unijnych gospodarstw domowych ogółem w porównaniu do scenariusza uwzględniającego jedynie wpływ zmian w Dyrektywie. Efekt ten wynosi od -2% w Polsce do 0,5% we Francji i Danii, w których obowiązują krajowe podatki od emisji dwutlenku węgla.
• W Polsce także połączony wpływ mechanizmu ETS 2 i znowelizowanej Dyrektywy jest progresywny. W scenariuszu z dopłatami dla uboższej połowy gospodarstw domowych oznacza on pozytywne lub neutralne zmiany dla 30% najuboższych gospodarstw.
• Przy ocenie oddziaływania mechanizmu ETS 2 istotne jest przyjęte założenie, że jedynie 25% wpływów z aukcji uprawnień do emisji zostanie przeznaczona na dopłaty dla gospodarstw. Pozostała część – czyli w przypadku Polski blisko 2 mld euro rocznie – pozwoli na sfinansowanie inwestycji w zielone technologie w obszarze budynków i transportu drogowego.