Polityka senioralna - czego Polska może nauczyć się od Wielkiej Brytanii?

Przed nowym Rządem stoi dużo wyzwań dotyczących m.in. polityki senioralnej. Warto przypomnieć, że Koalicja rządząca powołała do życia Ministerstwo ds. polityki senioralnej, na czele którego stanęła Marzena Okła-Drewnowicz. Pod koniec stycznia nowopowstała komisja senioralna zaprosiła do Sejmu emerytów, by porozmawiać z nimi m.in. o następstwach zmian demograficznych. Tymczasem, podczas planowania i wdrażania nowych programów społecznych, warto przyjrzeć się innym krajom, które od kilkudziesięciu lat wdrażają ciekawe rozwiązania. Jak z problemami starzejącego społeczeństwa radzi sobie Wielka Brytania?

W  styczniu z inicjatywy Polska 2050 w Sejmie spotkali się przedstawiciele różnych organizacji senioralnych oraz nowopowstałej komisji senioralnej. Dyskusja toczyła się wokół zmian demograficznych oraz wyzwań, które za sobą niosą. Jeszcze pod koniec ubiegłego roku w „Faktach po faktach TVN Marzena Okła-Drewnowicz, nowa Ministra ds. Polityki Senioralnej mówiła o zmianach demograficznych, przytaczała dane GUS dotyczące starzejącego się społeczeństwa i podkreślała, że rosnąca liczba osób starszych będzie wymagała nie tylko zaprojektowania skutecznej opieki senioralnej, ale również „solidarności pokoleniowej”. Mówiła też m.in. o potrzebie aktywizacji zawodowej seniorów, utrzymywaniu ich jak najdłużej w dobrej kondycji oraz zdrowiu ale też wahlarzu rozwiązań dla osób, które są już w podeszłym wieku i potrzebują opieki oraz wsparcia.[1]

Jak robią to w Wielkiej Brytanii?

Społeczeństwo brytyjskie starzeje się, podobnie jak polskie. Szacuje się, że w 2050 roku na Wyspach będzie żyło ok. 250 tys. stulatków. Tylko w ciągu najbliższych 6 lat, czyli do roku 2030 liczba Brytyjczyków w wieku 60+ będzie wynosiła powyżej 20 mln.[2] Rząd brytyjski już w 2009 roku stworzył dokument pt.: „Budowanie społeczeństwa dla ludzi w każdym wieku”, w którym przedstawił kierunki działania różnych organów publicznych, firm i organizacji pozarządowych uwzględniających zmiany demograficzne.

Wielka Brytania. 3 obszary, którym warto się przyjrzeć  

Obszar 1: Emerytury i edukacja finansowa

Brytyjscy seniorzy, przed przejściem na emeryturę, otrzymują zaproszenie na spotkanie od Służby Emerytalnej, by określić, czy chcą się ubiegać o świadczenia, czy odroczyć je jeszcze na jakiś czas, a później dostawać wyższe wypłaty. Ci, który oszczędzali (jeszcze za czasów aktywności zawodowej) w ramach jednego lub kilku programów emerytalnych, w momencie przejścia na emeryturę decydują co zrobią z tzw. pulą emerytalną, czyli łączną kwotą pieniędzy pochodzącą zarówno ze składek wpłacanych przez pracodawcę, jak i pracownika. Minimalny wiek, który daje prawo korzystania z pieniędzy z puli emerytalnej (funkcjonującej obok emerytury państwowej) to 55 lat, choć pieniądze można wypłacić wcześniej (np. w przypadku zachorowania czy niepełnosprawności). Pieniądze z puli emerytalnej można wypłacać w transzach lub w całości.

Brytyjski rząd wprowadził też usługę Pension Wise, która oferuje darmowy dostęp do bezstronnych porad na temat rożnych możliwości finansowych dla seniorów. Porady dotyczą m.in. świadczeń emerytalnych, zarządzania domowym budżetem, inwestowania zgromadzonych środków, hipoteki odwróconej, ubezpieczeń i innych instrumentów finansowych. Istnieje też projekt Advice Market Review (Przegląd Rynku Doradztwa Finansowego), który uzupełnia Pension Wise. Daje on możliwość rozważenia roli środków finansowych z nieruchomości mieszkalnych w finansowaniu potrzeb seniorów.

Obszar 2: Hipoteka odwrócona  

W Wielkiej Brytanii hipoteka odwrócona funkcjonuje w przeróżnych modelach dopasowanych do potrzeb seniorów. Tamtejszy rynek jest tak rozwinięty, że oferuje ponad 300 rozwiązań z obszaru hipoteki odwróconej, a usługa jest dostępna dla osób już w wieku 55+. Od 1991 do 2015 instytucje finansowe wypłaciły seniorom korzystającym z tej usługi 17 miliardów funtów.[3] Do roku 2015 podpisywało się tam rocznie ok. 20-30 tys. nowych umów hipoteki odwróconej ale ostatnie lata pokazują dynamiczne wzrosty na poziomie 40-50 tys. nowych umów rocznie. Na dodatek, jak wynika z danych English Longitudinal Study of Ageing (ELSA) w Wielkiej Brytanii ponad 80 proc. osób w wieku lat 65-74 posiada na własność nieruchomość mieszkalną, więc może „odmrozić” pieniądze zamrożone w nieruchomości.[4]

Hipoteka odwrócona jest tam dobrze uregulowana, istnieje szereg przepisów oraz norm etycznych, których muszą przestrzegać instytucje oferujące to rozwiązanie finansowe. Po 30 latach sukcesywnego rozwijania branży rynek brytyjski jest jednym z najbardziej rozwiniętych na świecie. Hipoteka odwrócona jest tam istotnym elementem długofalowej polityki senioralnej i jako instrument finansowy, może wesprzeć budżet senioralny.

Obszar 3: Aktywizacja seniorów i pracodawców

Brytyjscy emeryci chcieliby być dłużej aktywni zawodowo, ale okazuje się, że wskaźnik zatrudnienia wśród osób starszych wynosi ok. 11 proc.[5] Aktywizacji na rynku pracy wymagają nie tylko emeryci, ale przede wszystkim firmy, które powinny tych emerytów zatrudniać. W Wielkiej Brytanii już w 2006 roku powstał rządowy projekt „Age Positive”, który ma na celu promowanie zatrudniania osób starszych. Brytyjski rząd chce zresztą aktywizować seniorów nie tylko zawodowo, ale też „życiowo” bo dużym problemem jest samotność. Różne rządowe działania promują m.in. wolontariat koleżeński, czy też sąsiedzki, a więc wzajemną pomoc osób w podobnym wieku. Rząd realizuje też szereg programów informujących emerytów o nieodpłatnych działaniach/programach sportowych, medycznych czy kulturalnych, by częściej wychodzili z domu.

[1] Artykuł „Nowa ministra do spraw polityki senioralnej o swoich pierwszych planach”, 17.12.2024, TVN24, źródło: https://tvn24.pl/polska/program-nowego-rzadu-dla-seniorow-ministra-marzena-okla-drewnowicz-o-planach-resortu-7548743

[2] Artykuł „Seniorzy w Wielkiej Brytanii”, Marzena Michałek. Warszawski Miesięcznik Seniorów POKOLENIA, wydawany przez Urząd m. st. Warszawy, 1.12.2023, str. 35

[3] https://zpf.pl/hipoteka-odwrocona-czego-polska-moze-nauczyc-sie-od-wielkiej-brytanii/

[4] Tamże.

[5] Artykuł „Seniorzy w Wielkiej Brytanii”, Marzena Michałek. Warszawski Miesięcznik Seniorów POKOLENIA, wydawany przez Urząd m. st. Warszawy, 1.12.2023, str. 35