Zadłużony jak senior. Jak spłacić długi? Jak dorobić do emerytury?

Z najnowszych danych Krajowego Rejestru Długów (KRD) wynika, że zadłużenie polskich seniorów sięga 6,22 mld zł.[1] Emeryci mają do oddania 4,6 mld zł funduszom sekurytyzacyjnym (które przejęły ich długi od pierwotnych wierzycieli), 680 mln zł bankom, firmom pożyczkowym i ubezpieczeniowym, 676 mln zł instytucjom państwowym i samorządowym, 88 mln zł operatorom komórkowym. Emeryci mają też zadłużenie z tytułu nieuregulowanych opłat za mieszkanie (prawie 80 mln zł), czy jeżdżenia komunikacją miejską na gapę (32 mln zł). Z badania „Oszczędzanie Polaków podczas inflacji”, przeprowadzone przez IMAS International na zlecenie KRD wynika, że ponad 70 proc. seniorów ograniczyło swoje wydatki w ostatnim półroczu.[2] Mimo to ich sytuacja finansowa nie poprawiła się.

Sytuacja polskich emerytów jest trudna. Mimo waloryzacji emerytur, przysłowiowej trzynastki, a nawet czternastki budżet przeciętnego seniora wynosi ok. 2767,47 zł miesięcznie (to przeciętna wysokość emerytury na koniec ubiegłego roku). W dobie szalejącej inflacji, wysokich kosztów utrzymania nieruchomości, czy opału, senioralne kieszenie świecą pustkami. Jak wkazuje KRD tylko 5 proc. osób starszych może liczyć na wsparcie partnera albo bliskich. Zadłużonych jest już blisko 400 tys. emerytów, a średnie zadłużenie to ponad 17 tys. zł.[3]

Emeryci tną wydatki, ale niewiele to daje

Nieco ponad 70 proc. osób w wieku 65-74 lata ograniczyło w ostatnim półroczu wydatki – tak wynika z badania „Oszczędzanie Polaków w inflacji” przeprowadzonego na zlecenie KRD. Aż 60 proc. seniorów zrezygnowało z wyjścia do restauracji, czy kawiarni, 55 proc. ograniczyło wydatki na odzież, kolejne 55 proc. przestało chodzić do kina, teatru, czy na koncerty, 52 proc. zrezygnowało z zakupu sprzętu RTV oraz AGD.

– Od ponad dziesięciu lat rozmawiamy z seniorami i obserwujemy wiele sprzeczności. Z jednej strony mówi się, że życie zaczyna się po sześćdziesiątce, bo wtedy można wreszcie odpocząć od aktywności zawodowej, zacząć zwiedzać, chodzić na przeróżne kursy, do kina, teatru, opery. Z drugiej strony wyłania się zupełnie inny, smutny obraz, gdy brak środków do życia ogranicza właściwie większość wcześniejszych planów: podróży, dokształcania się, korzystania z wydarzeń kulturalnych – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. Jak emeryci mogą zapewnić sobie dodatkowe środki do emerytury i uregulować zobowiązania finansowe?

Dorabiać każdy może. Oby nie za dużo

Liczba osób starszych, które dorabiają na emeryturze sukcesywnie rośnie. Jeszcze w 2015 roku było ich nieco ponad 500 tys. a pod koniec 2021 roku już ponad 800 tys.[4] Warto pamiętać, że osoby pobierające emeryturę „właściwą” mogą bez ograniczeń dorabiać do świadczeń emerytalnych natomiast osoby, które przeszły na tzw. emeryturę „wcześniejszą” mają pewne ograniczenia. W tym wypadku kwota dodatkowego dochodu zależy od wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. „Wcześniejszy” emeryt i rencista może zatem dorobić nie więcej niż 4536,50 zł miesięcznie (po przekroczeniu tej kwoty jego świadczenie emerytalne, które pobiera co miesiąc zostanie zmniejszone). Jeżeli dorobi więcej niż 8424,90 zł miesięcznie jego świadczenie zostanie całkowicie zawieszone.[5]

Renta dożywotnia. Od stycznia większy zastrzyk gotówki

Domowy budżet senioralny może podreperować też renta dożywotnia, która istnieje na polskim rynku od ponad 10 lat. W zamian za przekazanie prawa własności do nieruchomości senior otrzumuje comiesięczne świadczenia pieniężne. Zgodnie z przepisami dotyczącymi służebności osobistej mieszkania emeryt może zamieszkiwać w swoim lokum aż do śmierci, co wpisane jest do aktu notarialnego (bo tylko w takiej formie zawiera się umowę renty dożywotniej). Z danych Związku Przedsiębiorstw Finansowych wynika, że średnia renta dożywotnia w Polsce to 1000 zł wypłacane miesięcznie. Wartość ta jednak może oscylować nawet w granicach 3000-5000 miesięcznie. Wszystko zależy od wieku emeryta (w momencie podpisania umowy), jego płci oraz wartości posiadanej przez niego nieruchomości.

– Od stycznia tego roku wprowadziliśmy nowe rozwiązanie, czyli jednorazową dużą wypłatę środków w momencie podpisania umowy. Senior może dostać nawet 10 tys. zł na start. Zależało nam na tym, by emeryci mieli do dyspozycji większą kwotę pieniędzy. Niektórzy dzięki niej mogą spłacić zadłużenie, inni mogą pojechać na wakacje, jeszcze inni mogą pomóc finansowo wnukom – mówi Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM. – Oczywiście poza dużą kwotą na start, emeryci dostają też standardowe świadczenia pieniężne co miesiąc – dodaje.

Podnajem pokoju lub części domu. Kluczowe jest zabezpieczenie prawne

Dorobić można także na podnajmowaniu pokoju lub większej części domu (np. piętra). Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego ceny najmu wzrosły w III kwartale 2022 roku o 16,6 proc.[6] Powodów jest kilka. Po pierwsze – szalejąca inflacja. Po drugie – coraz większe trudności w pozyskaniu kredytu hipotecznego, co utrudnia przysłowiowemu Kowalskiemy zakup mieszkania. Po trzecie – wzmożony popyt na mieszkania na wynajem (spowodowany między innymi wojną w Ukrainie) przy zbyt małej podaży. W tej sytuacji emeryci posiadający na własność nieruchomość mogą ją spieniężyć pod postacią najmu. Warto jednak pamiętać o ostrożności. Najlepiej wynajmować pokój lub część domu osobom, które wcześniej zweryfikowaliśmy, ubezpieczyć nieruchomość na wypadek szkód, a przede wszystkim podpisać korzystną umowę najmu. Warto tu przede wszystkim rozważyć umowę najmu okazjonalnego, która zawiera akt o poddaniu się egzekucji najemcy i wskazanie lokalu do wyprowadzki. Taka forma prawna ma zabezpieczyć właściciela nieruchomości przed ewentualnymi problemami z osobą, która wynajęła u nas pokój, nie reguluje opłat lub wyrządza inne szkody, a nie chce się wyprowadzić.

[1] Krajowy Rejestr Długów, https://krd.pl/centrum-prasowe/informacje-prasowe/2023/seniorzy-ograniczaja-wydatki-ale-to-nie-pomaga-w-splacie-dlugow

[2] Badanie „Oszczędzanie Polaków podczas inflacji”, przeprowadzone w grudniu 2022 roku przez IMAS International na zlecenie KRD. Źródło: https://krd.pl/centrum-prasowe/informacje-prasowe/2023/seniorzy-ograniczaja-wydatki-ale-to-nie-pomaga-w-splacie-dlugow

[3] Tamże.

[4] https://www.prawo.pl/kadry/ilu-emerytow-dalej-pracuje,517849.html

[5] https://www.pit.pl/aktualnosci/dodatkowy-zarobek-na-emeryturze-badz-rencie-zmiany-od-1-grudnia-2022-r-1007650

[6] https://obserwatorgospodarczy.pl/2022/11/21/ceny-najmu-rosna-jak-oszalale-kredyty-ciaza-wlascicielom/