Katalog przeszkód w dziedziczeniu familijnych przedsiębiorstw.

W programie 14. edycji Europejskiego Kongresu Gospodarczego, który odbył się w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w Katowicach nie zabrakło tematów związanych z przedsiębiorczością rodzinną. W bloku tematycznym „Człowiek, rynek pracy i zarządzanie” odbyła się sesja i dyskusja w temacie „Sukcesja w firmach rodzinnych”.  Członkowie Instytutu Biznesu Rodzinnego wzięli udział w sesji dedykowanej przedsiębiorczości rodzinnej już po raz trzeci. Kongres stał się wydarzeniem obejmującym spektrum tematów najważniejszych dla przyszłości gospodarki. Kontynuacją rozmów o projekcie ustawy o fundacjach rodzinnych będzie spotkanie w Sejmie RP 19 maja br.

W debacie udział wzięli przedstawiciele firm rodzinnych jak: Przewodniczący Rady Nadzorczej Piotr Kler z firmy rodzinnej Grupa Kler, Przewodniczący Rady Nadzorczej Henryk Orfinger z firmy rodzinnej Dr Irena Eris oraz Katarzyna Gierczak-Grupińska, Wiceprezes firmy rodzinnej GELG Sp. z o.o. oraz jednocześnie Prezes Fundacja Firmy Rodzinne. Ponadto w debacie wystąpili Wojciech Fedoruk - Dyrektor Departamentu Sprzedaży i Cross-sellingu Wealth Management, Bank BNP Paribas, Piotr Woźniakiewicz-  Dyrektor w dziale podatkowym PwC, ekspert do spraw planowania sukcesji, Cezary Przygodzki Partner, Head of Tax z Dentons oraz z ramienia Instytutu Biznesu Rodzinnego – Szef Zespołu Ekspertów, Roman Wieczorek, były Vice Prezydent światowej Grupy Skanska.

Tematyka dotyczyła aktualnie kluczowych kwestii dla rozwoju gospodarczego, biznesowego oraz społecznego firm rodzinnych w Polsce. Reprezentatywne i otwarte grono osób debatowało o przyszłości polskich firm rodzinnych. Paneliści rozmawiali m.in. o sposobach na skuteczną sukcesję, katalogu przeszkód w dziedziczeniu rodzimych przedsiębiorstw, najlepszym momencie na czas generacyjnej zmiany. W programie panelu nie zabrakło  gorących dyskusji, praktycznych przykładów z życia firm rodzinnych ani głównych trendów ważnych z perspektywy przedsiębiorców rodzinnych. Przejście i przekazanie [przedsiębiorstwa rodzinnego kolejnemu pokoleniu  – to wciąż ważne nurty debaty, jednak aktualizacja informacji o ustawie o fundacjach rodzinnych wywołała największe bezpośrednie interakcje wśród debatujących i poruszenie wśród uczestników.

Pozycja firm rodzinnych na rynku ma szczególne znaczenie. Dorobek wielu pokoleń i tworzona przez lata więź pomiędzy biznesem a jego właścicielami może zostać zachowana przez nowy instrument zaproponowany przez Ustawodawcę – ustawę o fundacjach rodzinnych. Dlatego, tak ważne dla każdego przedsiębiorcy powinno być uregulowanie spraw związanych z sukcesją jego firmy.

Firmy rodzinne są normalnymi uczestnikami obrotu. Prowadząc biznes funkcjonują tak samo jak każda inna spółka niebędąca spółką rodzinną. Natomiast jest jeden obszar, w którym te regulacje powinny być wprowadzane. To jest oczywiście obszar związany z dziedziczeniem i zachowaniem własności biznesu w rękach rodziny – zaznaczył Cezary Przygodzki - Problemem przy firmach rodzinnych i sukcesji nie są podatki, mogą jak zwykle stanowić jakieś utrudnienie, natomiast głównym problemem są tak naprawdę przepisy prawa spadkowego. Nasze prawo spadkowe było pisane w innej rzeczywistości gospodarczej – dodaje.

Podczas debaty mówiono o potrzebie istotnych zmian w prawie spadkowym. Tak, by wspierać akumulację kapitału i zachowania własności kontroli i zarządzania firmą rodzinną w rękach rodziny właścicielskiej. Rozwiązaniem, nad którym trwają właśnie prace jest polska fundacja rodzinna. Ostatnia wersja tego projektu jest datowana na październik 2021, a miała wejść w życie 1 czerwca 2022. Dziś już wiemy, że tak nie będzie i trudno powiedzieć,  kiedy  to się stanie.

W opinii eksperta Dentons, Cezarego Przygodzkiego jest pewien spór, jeśli chodzi o Ministerstwo Rozwoju a Ministerstwo Finansów – zwłaszcza w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację: To jest największy problem – czy fundacja rodzinna oprócz swojego podstawowego celu, czyli zachowania własności firmy w rękach rodzinnych, powinna pełnić także rolę platformy inwestycyjnej. Ja uważam, że to dobry kierunek. Alternatywą jest rozwiązanie jak np. fundacja zagraniczna.

Ekspert Instytutu Biznesu Rodzinnego Roman Wieczorek zaznaczył, iż rozwiązanie to nie jest poszukiwane z uwagi na kwestie podatkowe. Fundacje rodzinne są niezwykle istotne z uwagi na kwestie prawne i zabezpieczenie sukcesji oraz uniknięcie problemu przy ewentualnym dziedziczeniu. Celem rodziny było i będzie utrzymanie w jedności majątku gromadzonego przez pokolenia – wyjaśnia Roman Wieczorek.  

Część przedsiębiorców, z którymi pracuję nad sukcesją, staje przed wyborem, przed którym nie powinni stawać. Tzn. czy budować strukturę opartą o holding rodzinny, czy też w przyszłości polską fundację prywatną lub dzisiaj fundację za granicą, czy wybierać estoński CIT. Niestety jedno wyklucza drugie – zaznacza w dyskusji Piotr Woźniakiewicz z PwC - Możliwość wyboru tylko jednego rozwiązania powoduje wiele rozterek w przedsiębiorstwie rodzinnym, a w gronie rodzinnym może być przyczyną konfliktu pomiędzy dwoma generacjami – podsumowuje Ekspert.

Stanowisko w sprawie fundacji rodzinnej zajęli także zaproszeni przedstawiciele firm rodzinnych. Według Henryka Orfingera firmy rodzinne powinny prowadzić biznes na tych samych, ogólnych zasadach, co pozostałe spółki. W ich przypadku pozostaje tylko kwestia sukcesji: zagadnienia spadkowe oraz te, dotyczące fundacji. Jeśli chodzi o ten pierwszy obszar, to uważam, że lepiej go nie ruszać. Dzisiaj mamy sytuację w miarę dobrą, a słyszymy cały czas, że decydenci szukają pieniędzy.  Drugą kwestią jest fundacja – są trzy główne tematy – dodaje Przewodniczący Rady Nadzorczej firmy rodzinnej dr Irena Eris - Pierwszy to prowadzenie działalności gospodarczej, drugi to zachowek. To są dwa tematy, które nie powodują, że ta ustawa wchodzi albo nie wchodzi. Decydujące są kwestie podatkowe. Ciągle jest spór między ministerstwami, który dotyczy sposobów opodatkowania fundacji.  Ministerstwa mają dwa radykalnie różne podejścia. Jeżeli przyjęlibyśmy zasadę, którą narzuciłoby Ministerstwo Finansów, czyli dywidendę do fundacji opodatkowaną CIT-em, to oznaczałoby, że fundacje nie powstaną. Nikt się nie zdecyduje na taki ruch. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że co chwilę zmieniają się ministrowie – uzupełnia.

Znając podejście środowiska firm rodzinnych wiedziałem, że to nie jest projekt, który to środowisko usatysfakcjonuje. Natomiast z punktu widzenia ustawodawcy jest to ogromny postęp w możliwości przygotowania spadku i zabezpieczenia schedy. Wierzę, że ustawa wzbudzi zainteresowanie przedsiębiorców. Podstawowe zasady, które przyświecały tworzeniu tej ustawy, zostały spełnione -  dodaje Wojciech Fedoruk, którego cieszy postęp prac i możliwość takiego rozwiązania w Polsce.  

Moderator panelu, Roman Wieczorek podsumowuje, że byłoby dobrze, gdyby ustawodawca uwzględniał interes adresatów, do których prawo się kieruje. Ponadto zaznaczył, że wielokrotnie padało słowo „sukcesja” w różnym wymiarze: podatkowym, rodzinnych fundacji czy zabezpieczenia majątku. Wspomniał, że sukcesja jest wpisana w DNA funkcjonowania firmy rodzinnej po to, żeby ona trwała.  Najlepiej na pokolenia. Najlepiej długo.

W Instytucje Biznesu Rodzinnego mówimy, że sukcesja to jest najważniejszym, najpiękniejszym i najtrudniejszym procesem, przed jakim stają właściciele firm rodzinnych. Najpiękniejszym, kiedy widać jak nasze dzieci stają się partnerami i przejmują firmę i prowadzą ją dla następnego pokolenia. Najważniejszym, bo to jest DNA firmy, one po to istnieją. Najtrudniejszym dlatego, że jak wskazują badania, zdecydowana ilość prowadzonych sukcesji nie przynosi oczekiwanych efektów – zamyka dyskusję o polskiej fundacji firm rodzinnych.  

W Rządowym Centrum Legislacji trwa procedowanie projektu ustawy o fundacjach rodzinnych.  19 maja 2022 roku  o godz. 11:00 zaplanowane zostało spotkanie w Sejmie w Warszawie w gronie osób zainteresowanych projektem ustawy oraz  przedstawiciele polskich przedsiębiorców z firm rodzinnych, którzy z własnej perspektywy opowiedzą o firmie rodzinnej o tym, jak przez lata ją budowali, w jakich obszarach działają, z jakimi wyzwaniami się mierzyli i mierzą oraz przedstawią, dlaczego fundacje rodzinne są dla nich tak bardzo ważne i z jakiego powodu ustawa o fundacjach powinna wejść w życie.

Instytut Biznesu Rodzinnego to centrum wiedzy i usług o firmach rodzinnych w Polsce i za granicą. Wiodącą misją działań Instytutu jest profesjonalizacja polskich przedsiębiorstw rodzinnych poprzez doradztwo w zakresie procesu sukcesji, strategii międzypokoleniowych i Konstytucji Firm Rodzinnych, szerzenie wiedzy, dobrych praktyk, prowadzenie i publikowanie wyników badań naukowych oraz wymianę doświadczeń krajowych i zagranicznych. Każdego roku Instytut organizuje szereg wydarzeń́ dedykowanych firmom rodzinnym, które zawsze są unikatową platformą wymiany doświadczeń́ i okazją do nawiązania bezcennych relacji biznesowych.