NOWE ROZDANIE. Reforma EMD a rynek polski

Jednym z głównych celów reformy jest zapewnienie prywatnym i biznesowym odbiorcom większej stabilności cen energii elektrycznej. Oczekuje się, że uchroni to konsumentów przed skokami cen i sprawi, że ceny energii elektrycznej będą mniej zależne od zmiennych cen paliw kopalnych, piszą autorzy raportu WiseEuropa pt. „Nowe rozdanie. Reforma EMD a rynek polski”, Krzysztof Fal i Renata Rożek.

Reforma ma również na celu zwiększenie wykorzystania OZE w ramach trwającej transformacji. W ten sposób wpisuje się w szersze wysiłki UE na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym i promowania przyjaznych dla środowiska rozwiązań energetycznych.

Z powodu wąskiego zakresu zmian pakiet nie będzie stanowił rewolucji dla polskiego systemu elektroenergetycznego. Nie oznacza to jednak braku jego wpływu na sytuację polskich przedsiębiorstw czy odbiorców końcowych.

Jaki wpływ na polski system mają kontrakty różnicowe?

W ramach harmonizacji zasad udzielania wsparcia publicznego dla inwestycji w nowe źródła energii odnawialnej, preferowaną formą wsparcia mają się stać kontrakty różnicowe,  czyli mechanizm polegający na zagwarantowaniu danemu producentowi określonej ceny energii elektrycznej w horyzoncie średnio- lub długoterminowym.

Zgodnie z przyjętymi regulacjami wsparcie wszystkich nowych niskoemisyjnych źródeł energii elektrycznej ma być oparte na formule kontraktów różnicowych. W konsekwencji również system wsparcia dla energetyki jądrowej w Polsce musiał dostosować się nowych regulacji, co skutkowało ograniczeniem możliwości wyboru dostępnych form tego wsparcia.

Drugim zagadnieniem jest to, na ile uregulowania reformy rynku energii elektrycznej będą wpływały na inne obszary gospodarki – np. dekarbonizację przemysłu. Z jednej strony przepisy europejskie ograniczają swoje zastosowanie jedynie do kwestii budowy nowych mocy, a więc bezpośrednio nie powinny oddziaływać na technologie związane z dekarbonizacją przemysłu. Z drugiej zaś jest możliwe, że wprowadzenie takiego uregulowania stanowić będzie jeden z argumentów przemawiających za wykorzystaniem formuły kontraktów różnicowych również dla wspierania technologii dekarbonizujących przemysł (np. poprzez węglowe kontrakty węglowe).

Czy reforma EMD zwiększy popularność umów PPA w Polsce?

Reforma zawiera szereg propozycji promujących stosowanie umów PPA. Rynek kontraktów PPA w Polsce, podobnie jak w całej Unii Europejskiej, podlega dynamicznemu rozwojowi. Popularność tego rozwiązania zwiększyła się wraz z kryzysem energetycznym, kiedy ceny energii elektrycznej na rynku publicznym (w Polsce – na Towarowej Giełdzie Energii) zwiększyły się wielokrotnie, a także podlegały istotnym fluktuacjom, powodując trudności w zakresie odpowiedniego zabezpieczenia, w tym finansowego, transakcji.

Niektóre uregulowania wprowadzone w EMD sprzyjają dalszemu rozwojowi kontraktów PPA. W związku z wyrażeniem wprost możliwości „dzielenia” generowanej energii pomiędzy publiczne systemy wsparcia, a rynek kontraktowy producenci energii elektrycznej z OZE uzyskali dodatkową zachętę do minimalizowania ryzyk związanych z ich funkcjonowaniem na rynku energii elektrycznej.

Jaki wpływ na polski system będzie miał po reformie hedging?

Kwestia zabezpieczania długoterminowych kontraktów poprzez zawieranie długoterminowych kontraktów zabezpieczających raczej nie budzi większych wątpliwości. Wprowadzenie niektórych obowiązków z zakresu długoterminowego zabezpieczenia cen kontraktów prawdopodobnie nie będzie miało istotnego wpływu na funkcjonowanie rynku.

Część przedsiębiorstw, które posiadają zbyt małą liczbę kontraktów długoterminowych koniecznych dla zabezpieczenia swoich długoterminowych pozycji, będzie musiała przeanalizować i niejednokrotnie zmienić swoją strategię.

Jednocześnie, z racji na funkcjonujący wcześniej obowiązek sprzedaży energii elektrycznej przez wytwórców na giełdzie (obligo giełdowe), a w konsekwencji pewnego rodzaju zachętę dla przedsiębiorstw obrotu do zawierania długoterminowych kontraktów na dostawę energię, wydaje się, że wpływ regulacji europejskich będzie w tym zakresie istotnie ograniczony.

Decentralizacja energetyki

Na tle innych państw regionu polski model decentralizacji energetyki (klastry, spółdzielnie energetyczne itp.) rozwija się stosunkowo szybko, a regulacje europejskie, które wprowadzają dodatkowe formy współpracy, powinny dalej wspierać rozwój tego rodzaju inicjatyw.

Jednak opóźnienia w implementacji poprzednich regulacji dotyczących energetyki rozproszonej stanowiły jedną barier dla rozwoju inicjatyw lokalnych. Ponadto, w niektórych kręgach wciąż trwają rozmowy w sprawie zakresu oraz sposobu nakładania na energetykę lokalną (i prosumentów) obowiązków w kwestii bilansowania. Powinny się one jak najszybciej zakończyć w celu odblokowania potencjału tej energetyki.

Możliwa trajektoria rozwoju rynku

Na rynku możemy zauważyć trzy procesy, które wzajemnie się przenikają. Budowa wspólnego rynku energii, jego utrzymanie oraz  budowa struktur energetyki rozproszonej.

Budowa i utrzymanie wspólnego rynku energii. Budowa struktur konkurencyjnego, wspólnego rynku energii elektrycznej to proces ciągły, który do tej pory odbywał się głównie na podstawie podejścia typu top-down. Oznacza to, że rozwiązania legislacyjne były wypracowywane na poziomie centralnym, a rynek i interesariusze musieli się do propozycji legislacyjnych w dalszej kolejności dostosować. Obecnie, w związku z rozwojem energetyki lokalnej, dynamiką i poziomem innowacyjności procesów, konieczne jest również włączenie do tego procesu podejścia bottom-up, które polega na identyfikacji istotnych trendów i zjawisk i odpowiadaniu na rodzące się oddolnie potrzeby w zakresie tworzenia regulacji.

Budowa struktur energetyki rozproszonej. Obecnie budowane są struktury systemu energetycznego zdecentralizowanego. Zmienia się także struktura własnościowa w sektorze wytwarzania i dystrybucji energii. Procesy te związane są z wdrażaniem innowacyjnych technologii oraz nowymi modelami biznesowymi. Dynamicznie wzrasta złożoność całego mechanizmu zarządzania energią oraz poziom cyfryzacji procesów. Te zjawiska stanowią ciągłe wezwanie dla regulatora, w jaki sposób regulować dynamiczne i oddolne procesy tworzenia się nowoczesnej energetyki.

Jak większość zmian w otoczeniu regulacyjnym na poziomie Unii Europejskiej, tak i najnowsza reforma rynku stanowi szansę dla likwidacji niektórych ograniczeń dla rozwoju rynku energii elektrycznej w Polsce. Kluczowe w tym zakresie jest przeprowadzenie odpowiednich analiz, ale przede wszystkim sprawne wdrażanie nowych przepisów oraz jak najszybsze umożliwienie wszystkim adresatom tych norm korzystanie z nowych możliwości. Poprzednie doświadczenia w zakresie wdrażania europejskich regulacji do krajowego porządku prawnego wskazuje, że administracja publiczna powinna jak najszybciej przystąpić do opracowywania analiz oraz wdrażania przepisów, tak by czas dany na ich implementację nie był zagrożony.

Źródło: WiseEuropa