Stan praworządności w Polsce wymaga szczególnej uwagi obywateli

Według 89% osób stan praworządności w Polsce wymaga szczególnej uwagi obywateli – tak wynika z najnowszego badania[1]otwiera się w nowej karcie przeprowadzonego przez Fundację Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym w ramach projektu „Praworządność – Nasza Przyszłość”.

W ramach projektu skierowanego do osób młodych – głównie studentek i studentów oraz organizacji młodzieżowych z całej Polski, między innymi opracowano 10 artykułów na temat roli praworządności w budowaniu demokratycznego państwa:

• Praworządność - nasza przyszłośćotwiera się w nowej karcie- Wprowadzenie do podstaw ustroju naszego państwa - demokracji i praworządności
• Rządy prawa i bezprawie. Jak odejść od bezprawia?otwiera się w nowej karcie - O przyczynach i następstwach nieprzestrzegania rządów prawa
• Prawa podstawowe a rozwój osobisty i gospodarczyotwiera się w nowej karcie  O naszych prawach podstawowych i szansach na rozwój
• Potrzebne stabilne prawootwiera się w nowej karcie - O stabilności prawa i naszych warunkach do rozwoju
• Checks &Balances - kontrola i równowagaotwiera się w nowej karcie - O wzajemnej kontroli władz i zagrożeniach zawłaszczenia państwa
• Niezależne sądownictwo. Znaczenie dla ochrony praw obywatelskichotwiera się w nowej karcie. - O wpływie politycznej kontroli na nasze sądownictwo
• Sądownictwo, państwo prawa a rozwój gospodarczyotwiera się w nowej karcie - O wykonaniu umów i kontraktów i efektywności naszych sądów
• Praworządność a korupcja politycznaotwiera się w nowej karcie - O potrzebie walki z korupcją i jej skutkami dla naszego rozwoju
• Meandry praworządności NBPotwiera się w nowej karcie - Poruszamy temat braku niezależności Narodowego Banku Polskiego
• Wartość spokoju społecznegootwiera się w nowej karcie - O wartości spokoju społecznego w obliczu polaryzacji.

Upowszechniano je poprzez publikacje w Internecie, w tym w mediach społecznościowych oraz regularne e-mailingi do ponad 200 organizacji studenckich i młodzieżowych, zachęcając ich liderów i liderki do zapoznania się z nimi i do upowszechniania. Aby sprawdzić, na ile publikowane treści przyczyniły się do podniesienia poziomu wiedzy osób młodych na temat praworządności oraz znaczenia praworządności dla rozwoju gospodarczego kraju i dobrobytu społeczeństwa, przeprowadzono badanie wśród odbiorców tych treści.

88,9% osób uczestniczących w nim uznało, że stan praworządności w Polsce wymaga szczególnej uwagi obywateli i jest to bardzo ważne zagadnienie (51,4% odpowiedzi „tak” i 37,5% odpowiedzi „raczej tak”), 11,1% respondentów stwierdziło, że „trudno powiedzieć”. Żadna z osób nie odpowiedziała „nie” ani też nie wskazała opcji „jest mi to obojętne”.

58,3% respondentów jest zdania, że w Polsce należy zwiększyć nacisk na edukację dotyczącą praworządności dla budowy ogólnego dobrobytu społecznego, ponieważ nadal brakuje wiedzy w tym zakresie. Na pytanie „Czy uważasz, że w Polsce należy zwiększyć nacisk na edukację w temacie praworządności dla budowy ogólnego dobrobytu społecznego?” 38,9% osób odpowiedziało, „raczej tak”, a jedynie 2,8% - „raczej nie trzeba”. Odpowiedzi „nie” i „jest mi to obojętne” nie pojawiły się.

88,9% osób uważa, że w Polsce są potrzebne kampanie zachęcające młodych ludzi do udziału  w wyborach, z tym, że 18,1% uznało, że obecnie nie są potrzebne. 5,6% respondentów odpowiedziało „trudno powiedzieć”, trzy osoby uznały, że „nie”, a jedna osoba, że „takie działania nie mają dla mnie większego sensu.”

Na pytanie skierowane do respondentów - czy artykuły opracowane przez Instytut w ramach projektu przyczyniły się do wzrostu ich wiedzy, 70,8% osób stwierdziło „tak” i „tak, pomogły mi lepiej zrozumieć problem”, 8,3% - „trudno powiedzieć”, a jedna osoba odpowiedziała, że „nie”. Niemal co piąta osoba uczestnicząca w badaniu nie zapoznała się z artykułami.

W badaniu zapytaliśmy także uczestniczki i uczestników czy zaproponowane zagadnienia wyczerpały omówienie tematyki praworządności. Twierdząco odpowiedziało 18,1% osób, 52,8% - „trudno powiedzieć”, a 27,8%, że „nie, ale warto byłoby dalej rozwijać ten temat”. Jedna osoba stwierdziła: „nie i nie widzę potrzeby dalszego drążenia tematu”.

Kilka osób uczestniczących w badaniu zgłosiło swoje komentarze. Oto niektóre z nich (pisownia oryginalna):

• „Warto przypominać o tym, że wszyscy jesteśmy Polakami i powinniśmy dążyć mimo podziałów do konsensusu.”
• „Politycy nie starają się już być poważnymi ludźmi, tylko bohaterami Internetu, a to działa na niekorzyść dla młodych osób, bo odwraca ich uwagę od tego co jest tak naprawdę ważne. Nie wybiera się posłów po to, żeby nas zabawiali. Młode osoby powinny mieć świadomość co powinien sobą reprezentować i jak się zachowywać człowiek wybrany do sejmu, senatu czy na urząd prezydenta, żeby nie przynosił innym wstydu.”
• „Jako Instytut, który bada Demokrację powinniście trąbić o tym, że młodzi mają zaburzenia w pojmowanej rzeczywistości! Nie ma w nich zakorzenionych uniwersalnych wartości, które przecież nie straciły swojej ważności. Brakuje wzorców! Polska stała się wielkim memem! Piszcie więcej o szacunku do siebie, o powadze do kraju, kultury, doświadczeń, historii, o wolności jako niepodległości, wspólnocie i polskości. Szanujmy dorobek wcześniejszych pokoleń i siebie nawzajem. Tu nie chodzi czy ma być PIS czy PO! Kto ma rację. Każdy ma swoją rację i dobrze, że ją ma. Wszyscy popełniamy błędy. Prawo powinno być tworzone dla człowieka, a nie człowiek dla prawa. Dosyć ujadania na siebie! Wyśmiewania wszystkich i wszystkiego! Wyszukiwania tylko wad i przewinień u innych. Potrzebujemy zgody! Powagi!!! Potrzebujemy demokracji jako systemu opartego na dążeniu do rozwoju naszego kraju/polskiego społeczeństwa. Trzeba zmian w organach władzy, takich, by obecnie władza miała najwyższy, podkreślam najwyższy! priorytet w zapewnieniu rozwoju i bezpieczeństwa, a nie w przygotowywaniu teatrzyku dla mediów i poszukiwaniu "gorących tematów" jak tu zabłysnąć. Obecna dezinformacja niszczy w wielu umysłach chęci do jakichkolwiek aktywności. Młodzi ludzie tracą sens do życia! Świat informacji i polityka stały się wielkim śmietnikiem skrajności. Nie popularność, wyświetlenia czy przychody są najważniejsze. Pora się obudzić za nim nie będzie za późno!”
• „Czekam na więcej!”
• „W Polsce mamy za dużo niedojrzałych emocjonalnie ludzi, którym ogólnie nie zależy na dobru Polski.”
• „Dopóki przeciętny Polak nie zmieni swojego stanu umysłu na mniej roszczeniowy i mniej konfliktowy nie ma sensu rozmawiać o demokracji i praworządności, bo rozmowa nie może być kłótnią.”
• „Powiedzmy wszystkim szczerze, że nasza demokracja i ta tzw. "praworządność" właśnie doprowadziła nas do anarchii. Mamy kompromitację sędziów i sądów!!! :(“

Ponadto trzy osoby zaproponowały, aby w przyszłości, w ramach projektu dotyczącego praworządności, więcej uwagi poświęcić takim zagadnieniom, jak:

• parytety,
• prawa/dyskryminacja kobiet,
• kontrola obywatelska.

Wyniki badania wskazują na duże zainteresowanie wśród młodych osób tematyką praworządności w Polsce, a także na przykładanie właściwej wagi do tego zagadnienia. Można na ich podstawie również  stwierdzić, że treści publikowane w ramach projektu były potrzebne i spełniły swoją rolę. W przekazanych komentarzach widać dużo emocji, ale i troski o przyszłość naszego kraju. Widać też wysoki poziom świadomości młodych co do stopnia skłócenia społeczeństwa i roli, jaką odgrywają w naszym życiu politycy. Pojawił się też element wstydu za nich oraz ostrzeżenia, by się obudzić nim będzie za późno.

W trakcie projektu dotarliśmy do około 162 tys. osób za pośrednictwem mediów społecznościowych (FB, Instagram, TikTok, YT, Twitter (X) i LinkedIn), mediów lokalnych, regionalnych i ogólnopolskich oraz stron www.praworzadnosc.iped.plotwiera się w nowej karcie i https://iped.pl/otwiera się w nowej karcie. Świadczy to o dużym zainteresowaniu tematem projektu, potrzebie kontynuacji podobnych działań, ale też o potrzebie wprowadzenia zmian w systemie edukacji, na co zwracały uwagę osoby uczestniczące w przeprowadzonym badaniu. Z drugiej strony bardzo wysokie zainteresowanie poruszanymi tematami nie przełożyło się na równie wysoki stopień zagłębienia się w poszczególne zagadnienia (przejawiające się np. w kliknięciu w publikowany post, pobraniu artykułu), co może świadczyć o narastającej niechęci do poświęcania czasu na czytanie tekstów. Potwierdzają to również wyniki badania.

Wypada także zaznaczyć, że:

• Nie wszystkie grupy na Facebook skupiające studentów, osoby młode, organizacje pozarządowe zezwoliły nam na umieszczenie na ich profilach opracowanych przez nas artykułów, przy czym niektóre chętnie publikowały większość naszych prac, a inne tylko wybrane.
• Uwzględniając liczbę redakcji (80) prasowych, radiowych, telewizyjnych, informacyjnych portali internetowych, w tym mediów studenckich, do których systematycznie wysyłaliśmy opracowane artykuły, niewiele z nich (5) było skłonnych opublikować nasze treści.

Nasze doświadczenia i obserwacje płynące z realizacji projektu skłaniają do konkluzji, że temat praworządności w naszym kraju budzi wiele skrajnych emocji, że nadal potrzeba przedsięwzięć uświadamiających Polki i Polaków, również młodych, dlaczego przywrócenie i utrzymanie praworządności, jedności i spokoju społecznego jest kluczowe dla pomyślności kraju i przyszłych pokoleń. Wierzymy, że dzięki podjętym działaniom zachęciliśmy młode osoby (i nie tylko) do udziału w wyborach parlamentarnych w październiku 2023 roku i w pewnym stopniu przyczyniliśmy się do historycznej frekwencji (74,38%) i tym samym zrealizowaliśmy jeden z celów projektu.

Projekt „Praworządność – Nasza Przyszłość”(The Rule of Law – Our Future) był realizowany przez Fundację Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym od lipca 2023 r. do 31 stycznia 2024 r. Jego celem było wzmocnienie i promowanie zasad prawa oraz demokratycznego rozwoju naszego kraju. Poprzez realizację projektu Instytut pragnął podnieść poziom wiedzy osób młodych na temat praworządności oraz znaczenia praworządności dla rozwoju gospodarczego kraju i dobrobytu społeczeństwa. Celem projektu było również zachęcenie osób młodych do udziału w wyborach do Parlamentu, samorządów, Europarlamentu i na Prezydenta RP. Projekt skierowano przede wszystkim do studentek i studentów – członków i członkiń studenckich kół naukowych, a także do organizacji młodzieżowych z całej Polski, opierając się na założeniu, że wśród młodego pokolenia znajdują się przyszli politycy, legislatorzy, prawnicy, a także przedsiębiorcy i menadżerowie zarządzający firmami i instytucjami publicznymi różnego szczebla.

Projekt „Praworządność - nasza przyszłość” został zrealizowany przy wsparciu The Center for International Private Enterprise, Washington D.C.