Biegły rewident w raportowaniu ESG – jakie wyzwania warto uwzględnić już teraz?

Wyobraź sobie: miesiące intensywnej pracy nad raportem ESG, godziny poświęcone na zbieranie danych, analizę podwójnej istotności i dopasowanie do wymagań ESRS. Wysiłek zespołu, zaangażowanie zarządu, niemałe koszty. Wszystko po to, by przygotować dokument zgodny z wymogami dyrektywy CSRD o sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. I wreszcie raport jest gotowy. Ale zamiast poczucia sukcesu pojawia się problem: brak audytora, który mógłby zweryfikować raport. Efekt? Cała praca na nic.

Dla wielu firm to właśnie niezależny audyt tzw. „raportu ESG” może być punktem krytycznym, etapem, który albo uwieńczy ich starania, albo ujawni chaos w procesie przygotowań. Brak działania z odpowiednim wyprzedzeniem także w tym zakresie oznacza ryzyko dodatkowych kosztów, stresu, a w najgorszym przypadku - odmowę wydania opinii przez biegłego rewidenta.

Audyt ESG – więcej niż formalność

Audyt raportu ESG to coś więcej niż pieczątka potwierdzająca zgodność dokumentu z wymogami. To gruntowna analiza, która weryfikuje zarówno dane, jak i cały proces raportowania. Biegli rewidenci mają za zadanie sprawdzić m.in.:

• czy dane w raporcie są kompletne i spójne z rzeczywistością,

• jak firma przeprowadziła analizę podwójnej istotności,

• czy deklaracje ESG firmy są poparte dowodami i realnymi działaniami,

• czy raport spełnia wymagania standardów ESRS.

To nie jest zwykła kontrola. Audytorzy wchodzą głęboko w struktury raportu, szukając nieścisłości, luk i braków w dokumentacji. Niedopatrzenia w procesie raportowania oznaczają konieczność poprawek. O ile będzie na nie czas. Brak przygotowania lub robienie wszystkiego na ostatnią chwilę to przepis na chaos, stres i dodatkowe koszty.

Audyt w praktyce – gdzie tkwi problem?

Problem z audytem raportu ESG zaczyna się od braku odpowiedniej liczny audytorów na rynku. W Polsce, w 2023 r. zarejestrowanych było 4 948 biegłych rewidentów, ale aktywnie działało jedynie około 2 570 (źródło: Polska Agencja Nadzoru Audytowego, dane za 2023 r., publikowane w czerwcu 2024 r.). Co jeszcze bardziej komplikuje sprawę to fakt, że audyt ESG wymaga nowych kompetencji. Tradycyjna wiedza finansowa nie wystarczy, gdy trzeba ocenić takie elementy jak: emisje gazów cieplarnianych i ślad węglowy, polityki różnorodności i zarządzanie ryzykiem, zgodność z wymaganiami ESRS i standardami środowiskowymi.

Jak zapowiada PANA, „audytorów w procesie atestacji ESG będą wspierali eksperci, posiadający wiedzę i kompetencje techniczne w obszarach objętych standardami sprawozdawczości ESG” (źródło: https://pana.gov.pl/esg/). To podkreśla, że proces audytu raportu ESG wymaga wiedzy wykraczającej poza dotychczasowe ramy i wskaźniki.

Chociaż biegli rewidenci posiadają szerokie kompetencje audytorskie, raportowanie ESG dla wielu będzie stosunkowym nowym wyzwaniem. W praktyce specjalistów, którzy już teraz mają doświadczenie w ocenie raportów ESG, jest jeszcze mniej, co dodatkowo zwiększa znaczenie wczesnego nawiązania współpracy z odpowiednim ekspertem.

Jednocześnie rośnie lawinowo liczba firm, które będą podlegają obowiązkowi sprawozdawczości. Jeszcze do niedawna w Polsce dotyczyło to około 150 firm. Wraz z wejściem w życie dyrektywy CSRD liczba ta wzrośnie do 3 800 w 2026 roku (raportowanie za rok 2025).

Raport to narzędzie, nie cel

Dla wielu firm przygotowanie raportu ESG wydaje się uciążliwym obowiązkiem, zadaniem, które trzeba wykonać, by spełnić wymagania regulacyjne. Jednak takie podejście ogranicza potencjał całego procesu. Raport nie jest celem samym w sobie. To narzędzie, które umożliwia m.in. budowanie konkurencyjności firmy na rynku, zwiększanie odporności na ryzyka, takie jak zmiany regulacyjne czy oczekiwania inwestorów, identyfikację marnotrawstwa zasobów i szans na optymalizację działania, ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko i społeczeństwo.

Proces przygotowania raportu to jednocześnie strategiczna analiza firmy. Daje szansę na spojrzenie na własną organizację z nowej (realnej) perspektywy, oceny jej potencjału, zagrożeń, a także obszarów, w których można wprowadzić innowacje. Odpowiednio przygotowany raport może stać się mapą drogową dla długofalowego i zrównoważonego rozwoju firmy.

Prace nad raportem to czasochłonne zadanie

Zbieranie danych, analiza procesów, przygotowanie raportu, wszystko to wymaga czasu. Sama analiza podwójnej istotności, która pokazuje zarówno wpływ firmy na środowisko i społeczeństwo, jak i odwrotnie, może potrwać kilka miesięcy. Ten proces nie kończy się na zebraniu danych, wymaga bowiem ich przeanalizowania, uporządkowania i transparentnej dokumentacji.

Dlatego firmy nie powinny traktować raportowania ESG jako zadania na ostatnią chwilę. Każdy dzień opóźnienia to ryzyko, że zabraknie czasu na poprawki lub na znalezienie odpowiedniego audytora.

Kto może przeprowadzać audyt ESG?

Audyt sprawozdania w zakresie zrównoważonego rozwoju (raportu ESG) jest kluczowym etapem weryfikacji zgodności raportowania z wymogami prawnymi i standardami, takimi jak ESRS (European Sustainability Reporting Standards). W Polsce obowiązek ten reguluje Ustawa o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym, zaktualizowana w grudniu 2024 roku, w związku z implementacją dyrektywy UE 2022/2464.

Audyt mogą przeprowadzać:

1. Biegli rewidenci – posiadający odpowiednie kwalifikacje i działający zgodnie z przepisami ustawy. Biegły rewident musi być niezależny od audytowanej firmy, co oznacza, że nie może pozostawać z nią w relacji finansowej lub organizacyjnej, która mogłaby wpłynąć na jego obiektywizm.

2. Jednostki certyfikacyjne – akredytowane przez odpowiednie organy nadzoru, które również mogą przeprowadzać audyty ESG. Ich zadaniem jest zapewnienie, że raport jest zgodny z wymaganiami regulacyjnymi i standardami zrównoważonego rozwoju.

Niezależność audytora, biegłego rewidenta, czy jednostki certyfikacyjnej, jest kluczowa w tym procesie. Ich rolą jest zapewnienie, że raport ESG jest rzetelny, kompletny i zgodny z wymogami dyrektywy CSRD.

Co ważne, audytorzy analizują nie tylko dane w raporcie, ale także procesy ich gromadzenia i zgodność z zasadami podwójnej istotności.

Wybór odpowiedniego audytora powinien być świadomą decyzją.

Jak uniknąć problemów z audytem?

Firmy, które chcą uniknąć problemów, powinny zacząć działać już teraz. Audyt ESG, choć wydaje się ostatnim etapem, wymaga przemyślanych przygotowań na każdym kroku raportowania. Kluczowe kroki, które warto podjąć, to:

• - Przeprowadzenie audytu gotowości ESG – pozwala zidentyfikować braki i obszary wymagające poprawy, zanim rozpocznie się właściwy audyt,

  - Rzetelne przygotowanie danych – spójność, kompletność i przejrzystość to fundament sprawnego audytu,

  - Rezerwacja współpracy z audytorem z wyprzedzeniem – najlepsi specjaliści mają już teraz pełne kalendarze,

  - Inwestycja w edukację zespołu – dobrze przygotowany zespół usprawni współpracę z audytorem i pozwoli uniknąć błędów.

Audyt przeprowadzony przez biegłego rewidenta nie jest jedynie formalnością. To dogłębna analiza, która weryfikuje zgodność deklaracji i danych zawartych w raporcie z rzeczywistością. Brak przygotowania może prowadzić do konieczności wprowadzania kosztownych poprawek, a nawet ryzyka, że raport nie spełni wymogów.

Firmy, które podejdą do tego etapu strategicznie, mogą nie tylko uniknąć problemów, ale również zyskać przewagę konkurencyjną. Te, które zwlekają, ryzykują, że ich wysiłki i poniesione koszty pójdą na marne.

Autor: Aleksandra Dik, Instytut Wspierania Biznesu

Kontakt

Aleksandra Dik

a.dik@instytutwspieraniabiznesu.pl

tel.: 604 231 738

www.instytutwspieraniabiznesu.pl