Zdrowie i życie seniorów coraz bardziej zagrożone przez kryzys klimatyczny

W poniedziałek, 14 listopada obchodzimy Ogólnopolski Dzień Seniora. To właśnie seniorzy należą do grup najbardziej narażonych na skutki zmiany klimatu — wynika z nowego raportu Koalicji Klimatycznej. Nasilanie się ekstremalnych zjawisk pogodowych spowodowanych zmianą klimatu oraz rosnąca liczba osób w wieku senioralnym są jednym z największych wyzwań sektora ochrony zdrowia w Polsce. Potrzebne są pilne działania władz publicznych.

“Wpływ zmiany klimatu na zdrowie seniorów” to kolejny raport przygotowany przez Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki i organizację HEAL Polska dla Koalicji Klimatycznej. Poprzednie opracowania dotyczyły m.in. wpływu zmiany klimatu na zdrowie dzieci czy prognoz, jak zmieni się klimat w Warszawie. Tym razem autorzy skupili się na zdrowiu osób starszych, które stanowią najszybciej rosnącą grupę wiekową w Polsce, a także szczególnie narażoną na konsekwencje zmieniającego się klimatu.

Coraz więcej seniorów

W ciągu ostatniej dekady grupa wiekowa 60-65 lat powiększyła się o ponad 1,8 mln osób. Tym samym już ponad co piąty mieszkaniec Polski ma więcej niż 60 lat. Seniorzy powyżej 75. roku życia stanowią ok. 7% ogółu wszystkich Polek i Polaków, a za 10 lat ten odsetek będzie wynosił już 11% — czytamy w raporcie. To stanowi coraz poważniejsze wyzwanie dla sektora ochrony zdrowia, który już dziś boryka się z licznymi problemami.

Groźne fale upałów

Tegoroczne lato z coraz częstszymi i dłuższymi falami upałów oraz z kolejnymi rekordami wysokich temperatur wyraźnie pokazało, że problem zmiany klimatu w coraz większym stopniu dotyczy także Polski. Wśród licznych jej skutków za najbardziej niebezpieczne dla zdrowia osób starszych należy uznać właśnie wysokie temperatury i spowodowane nimi fale upałów.

— Fale upałów są szczególnie niebezpieczne dla seniorów m.in. dlatego, że często mają oni choroby współistniejące i zażywają wiele leków, co obniża zdolność organizmu do termoregulacji oraz skutkuje większą podatnością na stres cieplny. Co więcej, wiele osób starszych ma zaburzenia łaknienia, w związku z czym nie piją wystarczającej ilości płynów, co prowadzi do odwodnienia organizmu. Występowanie fal upałów przyczynia się do wzrostu umieralności wśród osób starszych, a szczególnie istotny wzrost ilości przedwczesnych zgonów występuje w trakcie pierwszego w danym sezonie okresu bardzo wysokich temperatur — wskazuje prof. dr hab. Bolesław Samoliński, kierownik Katedry Zdrowia Publicznego i Środowiskowego oraz Zakładu Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych, Alergologii i Immunologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Inne ekstremalne zjawiska pogodowe

Autorzy raportu wskazują, że seniorzy są silnie narażeni także na skutki innych ekstremalnych zjawisk pogodowych (powodzi, huraganowych wiatrów, gwałtownych burz itp.) ze względu na fakt, że wielu z nich nie jest i nie będzie w stanie samodzielnie zapewnić sobie bezpieczeństwa – podjąć decyzji o ewakuacji, zabezpieczyć domu lub mieszkania przed silnym wiatrem czy powodzią albo uciec przed niebezpieczeństwem. Zagrożeniem dla tej grupy jest także ograniczony dostęp do pomocy medycznej w trakcie zdarzenia ekstremalnego i po jego zakończeniu. Starsi dorośli są także bardziej narażeni na wystąpienie objawów i urazów psychicznych po zaistnieniu pogodowego zdarzenia ekstremalnego.

Potrzebne działania chroniące zdrowie seniorów

Aby zmniejszyć ryzyko zdrowotne wynikające ze skutków zmiany klimatu, niezbędne są działania na wszystkich poziomach, w tym podejmowane przez władze publiczne.

— Rolą władz, zarówno rządowych jak i samorządowych, jest przeprowadzenie odpowiednich zmian systemowych, które obniżą ryzyko zdrowotne wynikające ze zmiany klimatu. To m.in. konieczność wzmocnienia systemu ochrony zdrowia w Polsce, zwiększenia liczby lekarzy geriatrów, zapewnienia studentom medycyny wiedzy z zakresu skutków zdrowotnych zmiany klimatu, ujęcia tych zagadnień w Narodowym Programie Zdrowia, ustawach o zdrowiu publicznym i o osobach starszych czy edukacja o tym, jak sami możemy chronić siebie i swoich najbliższych  — zaznacza Weronika Michalak, dyrektorka HEAL Polska.

Z drugiej strony istnieje konieczność podjęcia działań wyprzedzających spodziewane skutki zmiany klimatu, takich jak: instalowanie klimatyzacji w pomieszczeniach, reorganizacja stałego lub czasowego pobytu seniorów, dostosowywanie miejsc użyteczności publicznej, w tym urzędów, rozbudowywanie opieki zdrowotnej i związanej z nią możliwości monitorowania warunków bytowych oraz stanu zdrowia osób w wieku podeszłym.

Ochrona klimatu to ochrona naszego zdrowia

Skutki kryzysu klimatycznego już dziś dotykają seniorów, także w Polsce. Ludzie tracą zdrowie i umierają m.in. przez ekstremalne ciepło, a także w wyniku huraganowych wiatrów, gwałtownych burz i powodzi błyskawicznych. Dodatkowo, narażeni są na choroby zakaźne, związane z rozprzestrzenianiem się wektorów, np. komarów tygrysich przenoszących malarię czy dengę. Działania adaptacyjne nie przyniosą zadowalających efektów, jeśli nie zostaną podjęte niezbędne kroki na rzecz powstrzymania kryzysu klimatycznego.

— Musimy zatrzymać wzrost średniej globalnej temperatury, a w tym celu konieczne jest odejście od paliw kopalnych. Drogą do tego powinny być m.in. poprawa efektywności energetycznej oraz rozwój OZE. Zapewni nam to nie tylko niezależność od importu paliw kopalnych z innych krajów, ale też dostęp do taniej energii. Jest to szczególnie ważne dla osób starszych, często narażonych na ubóstwo energetyczne. Tymczasem polski rząd wciąż blokuje energetykę wiatrową na lądzie, a ostatnio ograniczył też możliwość rozwoju obywatelskich instalacji fotowoltaicznych. Przez to tracimy bezcenny czas na przeprowadzenie sprawiedliwej transformacji, która może być nie tylko ekonomicznie opłacalna, ale także przyczyni się do poprawy jakości naszego zdrowia i życia. Nie traćmy już więcej czasu — apeluje prof. Zbigniew Karaczun z SGGW, ekspert Koalicji Klimatycznej.

Raport “Wpływ zmiany klimatu na zdrowie seniorów” dostępny jest na stronie HEAL Polska.