Mówi: | Marcin Malecko |
Funkcja: | główny koordynator ds. wdrożenia ustawy o ochronie sygnalistów |
Firma: | Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich |
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich przygotowuje się do nowych obowiązków związanych z ochroną sygnalistów. Ma czas do grudnia na wdrożenie procedur
Część przepisów związanych z ochroną sygnalistów – czyli osób zgłaszających nieprawidłowości i naruszenia prawa UE – zacznie obowiązywać już 25 września br. Do zmian przygotowują się tysiące firm i organizacji, które muszą wdrożyć u siebie odpowiednie, związane z tym procedury. Kolejne przepisy, w obszarze zgłoszeń zewnętrznych, wejdą w życie 25 grudnia br. Wsparcia sygnalistom udzielać będzie Rzecznik Praw Obywatelskich, który zajmie się zarówno przyjmowaniem zgłoszeń dotyczących nieprawidłowości, jak i poradnictwem w zakresie praw i obowiązków wynikających z nowych przepisów.
– Ustawa o ochronie sygnalistów powierza Rzecznikowi Praw Obywatelskich zupełnie nową rolę, różniącą się od jego konstytucyjnych zadań dotyczących ochrony praw i wolności obywateli. Ta rola będzie polegała na udzielaniu sygnalistom wsparcia w dokonywaniu zgłoszeń zewnętrznych – RPO będzie przyjmował od sygnalistów takie zgłoszenia i przekazywał je do organów właściwych do podjęcia działań następczych, związanych z naruszeniem prawa – mówi agencji Newseria Biznes Marcin Malecko, główny koordynator ds. wdrożenia w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich ustawy o ochronie sygnalistów. – Oprócz tego RPO będzie też organem zobligowanym do udzielania porad i zapewnienia powszechnego dostępu do informacji o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy o ochronie sygnalistów.
Sygnalistą może być każda osoba zgłaszająca nieprawidłowości i naruszenia prawa UE w ramach firmy lub jednostki publicznej. Może być nim np. pracownik, stażysta, praktykant, dostawca lub podwykonawca, wspólnik bądź akcjonariusz spółki, ale też np. wolontariusz, żołnierz albo funkcjonariusz służb. W ustawie z 14 czerwca 2024 roku w katalogu naruszeń, których zgłoszenie podlega ochronie, znajduje się 17 punktów, które odnoszą się m.in. do korupcji, zamówień publicznych, rynków finansowych, przeciwdziałania praniu pieniędzy, bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska i dobrostanu zwierząt, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych, a także interesów finansowych Skarbu Państwa i samorządów oraz rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. W finalnej wersji ustawy ostatecznie nie znalazły się jednak naruszenia odnoszące się do prawa pracy.
Zgodnie z nowymi przepisami sygnalista, który będzie chciał zgłosić naruszenia w którymś z tych obszarów, będzie mógł to zrobić za pośrednictwem kanałów zewnętrznych (tzn. skierować taką informację do odpowiedniego organu lub Rzecznika Praw Obywatelskich), kanałów wewnętrznych (do których utworzenia są zobligowane firmy prywatne i podmioty publiczne) albo – w szczególnych przypadkach – w drodze ujawnienia publicznego, tzn. podając informację o naruszeniu prawa bezpośrednio do publicznej wiadomości, z pominięciem pozostałych kanałów zgłoszeń.
– W tej chwili stoi przed nami bardzo złożone wyzwanie, a cała procedura musi zostać uruchomiona przed 25 grudnia br., kiedy ustawa o ochronie sygnalistów wejdzie w życie również w zakresie dotyczącym zgłoszeń zewnętrznych. Na ten moment nie mamy jeszcze konkretnych rozwiązań, pracujemy nad nimi, bo musimy uwzględnić cały szereg problemów, wziąć pod uwagę wiele złożonych zagadnień – mówi Marcin Malecko. – W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich zostanie powołany zupełnie nowy zespół do spraw sygnalistów, który będzie organizacyjnie odrębny względem pozostałych zespołów merytorycznych.
Nowa jednostka organizacyjna w Biurze RPO ma liczyć ok. 20 pracowników, których rekrutacja już się rozpoczęła. Zadaniem zespołu będzie przyjmowanie od sygnalistów i dalsze procedowanie zgłoszeń dotyczących naruszenia prawa, a także poradnictwo w zakresie praw i obowiązków wynikających z nowych przepisów.
– Rozpoczęliśmy już wstępne prace nad stroną internetową, gdzie te informacje zostaną zamieszczone. Toczą się też prace nad samą procedurą zgłoszeń zewnętrznych – mówi główny koordynator ds. wdrożenia w Biurze RPO ustawy o ochronie sygnalistów – Na ten moment nie przewidujemy, żeby nowe obowiązki wynikające z ustawy o ochronie sygnalistów mogły jakkolwiek sparaliżować wykonywanie przez RPO bieżących zadań.
Nadrzędnym celem nowych przepisów jest ochrona sygnalistów przed ewentualnymi działaniami odwetowymi, np. w formie rozwiązania umowy o pracę, obniżenia wysokości wynagrodzenia, pominięcia przy awansach, przeniesienia na niższe stanowisko czy szeroko pojętej dyskryminacji i niesprawiedliwego traktowania. Prawo przewiduje w takich przypadkach sankcje dla stosującego takie działania podmiotu i odszkodowanie dla sygnalisty. Ważny jest też jednak fakt, że osoba zgłaszająca naruszenie powinna działać w dobrej wierze – tzn. mieć przekonanie, że naruszenie prawa faktycznie miało miejsce (nie może przykładowo chcieć mścić się na pracodawcy). Tylko wówczas będzie przysługiwać jej pełna ochrona prawna. Z kolei fałszywe zgłoszenie, dokonane w złej wierze, nie tylko nie zapewni sygnaliście ochrony, ale może też prowadzić do jego odpowiedzialności karnej i cywilnej.
– Na tym etapie wciąż mamy szereg wątpliwości, które będziemy musieli rozstrzygnąć już w samej procedurze. To jest chociażby kwestia dopuszczenia do rozpoznawania zgłoszeń anonimowych czy podejmowania działań przez Rzecznika Praw Obywatelskich w sytuacji, kiedy sygnalista zdecyduje się skierować swoje zgłoszenie do kilku organów. Są też kwestie zapewnienia pełnej poufności i bezpieczeństwa tych kanałów zgłoszeń, którymi sygnaliści będą się z nami kontaktować – mówi Marcin Malecko podczas zorganizowanego przez Urząd Ochrony Danych Osobowych seminarium dotyczącego tych aspektów nowego prawa. – W przyszłości ta ustawa pewnie będzie jednak wymagać doprecyzowania i dalszych prac legislacyjnych, co zresztą przewiduje w swojej treści. Ponadto zgodnie z ustawą Rzecznik Praw Obywatelskich będzie na bieżąco dokonywał jej ewaluacji i po przewidzianym czasie będzie włączony w dyskusję na temat ewentualnych, potrzebnych w niej zmian.
Jesienią 2019 roku Parlament Europejski przyjął dyrektywę 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE. Wszystkie państwa członkowskie zostały zobligowane do przyjęcia krajowych aktów prawnych implementujących te wytyczne do grudnia 2021 roku. Polska wdraża je więc z ponad 2,5-letnim opóźnieniem. Po długich pracach, w trakcie których pojawiło się kilkanaście wersji projektu ustawy o ochronie sygnalistów z różnymi modyfikacjami, udało się ją uchwalić dopiero w połowie czerwca br. Po opublikowaniu w Dzienniku Ustaw nowe regulacje wejdą w życie 25 września br. – z wyjątkiem przepisów dotyczących zgłoszeń zewnętrznych, które zaczną obowiązywać trzy miesiące później, 25 grudnia br.
Czytaj także
- 2025-03-24: Ministerstwo Zdrowia wraca do pomysłu zakazu sprzedaży aromatyzowanych saszetek nikotynowych. Według ekspertów oznacza to likwidację całego rynku
- 2025-03-31: Unia Europejska chce wzmocnić prawa kobiet. Zapowiadane działania będą dotyczyć m.in. równości w zatrudnieniu czy zwalczania przemocy
- 2025-03-14: S. Cichanouska: Białorusini żyją jak w gułagach z czasów stalinowskich. Jednak nie poddają się mimo represji i brutalności reżimu
- 2025-03-21: KE chce uznawania rodzicielstwa we wszystkich krajach. Europosłanka PiS nazywa to de facto legalizacją surogacji
- 2025-03-21: Joanna Liszowska: Mam nadzieję, że nigdy nie będę świadkiem wypadku. Bałabym się udzielać pomocy, bo to niebywała odpowiedzialność
- 2025-02-17: Cła Trumpa uderzają w Europę. UE zapowiada reakcję, ale wciąż nie wypracowała wspólnej strategii
- 2025-02-14: Dzieci mają zbyt łatwy dostęp do pornografii i patostreamingu. Rzecznik Praw Dziecka apeluje o zaostrzenie prawa
- 2025-02-11: Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców chciałby zyskać nowe kompetencje. Wśród nich mediacje między przedsiębiorcami
- 2025-01-24: M. Kobosko: Obowiązkiem Europy jest wspieranie białoruskiej opozycji i wolnych mediów. Najgorszym scenariuszem dla Polski jest wchłonięcie Białorusi przez Rosję
- 2025-01-23: M. Gosiewska: Na Białorusi znowu odbędą się pseudowybory. Należy zaostrzyć sankcje uderzające w reżim i firmy europejskie tam obecne
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii

Ochrona środowiska

Biznes apeluje o wdrożenie pakietu Omnibus. Chodzi o zmniejszenie obowiązków związanych z ESG
Europejski biznes zaapelował do instytucji unijnych o szybkie przyjęcie pierwszego tzw. pakietu Omnibus. To zestaw propozycji KE, który ma uprościć obowiązki firm związane z dyrektywą CSRD dotyczącą m.in. oceny wpływu działalności na środowisko. Eksperci podkreślają jednak, że fakt, iż będzie więcej czasu na wdrożenie wymogów czy że mniej firm będzie objętych regulacjami, nie oznacza, że biznes może zaprzestać przygotowań.
Problemy społeczne
Unia Europejska chce wzmocnić prawa kobiet. Zapowiadane działania będą dotyczyć m.in. równości w zatrudnieniu czy zwalczania przemocy

Jedna na trzy kobiety w Unii Europejskiej doświadcza przemocy fizycznej lub seksualnej. Mniej kobiet niż mężczyzn pracuje zawodowo, mniej pełni też rolę kierowniczą, za to więcej pracuje na gorzej płatnych stanowiskach. Panie zarabiają też średnio o 12 proc. mniej niż mężczyźni – wynika z danych Komisji Europejskiej. Opracowana mapa drogowa na rzecz praw kobiet ma pomóc wyrównywać szanse na rynku pracy i w dostępie do edukacji, ale też walczyć z przemocą wobec kobiet – zarówno fizyczną, jak i ekonomiczną.
Edukacja
W cyfrowym świecie spada umiejętność koncentracji. Uważność można ćwiczyć od najmłodszych lat

Poziom koncentracji młodzieży funkcjonującej w trybie multiscreeningu spada poniżej poziomu umożliwiającego efektywną naukę – wskazują eksperci NASK. Cyfrowe bodźce sprawiają, że mniejsza jest też zdolność do głębokiego przetwarzania informacji. By poradzić sobie z wyzwaniami, jakie wiążą się z rozwojem cyfrowym, kluczowe jest rozwijanie umiejętności społecznych od najmłodszych lat, m.in. uważności. Fundacja Orange w ramach programu MegaMisja chce budować takie kompetencje u przedszkolaków i młodszych uczniów.
Partner serwisu
Szkolenia

Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.