Budownictwo powoli się zazielenia. Dziś podejmowane wysiłki przyniosą rezultaty ok. 2030 roku

Budownictwo, które jest jednym z sektorów mających największy wpływ na środowisko i klimat, kładzie coraz większy nacisk na zrównoważony rozwój. Trendy w branży ukierunkowane na ten cel skupiają się przede wszystkim na wykorzystaniu technologii oraz udoskonalaniu istniejących i tworzeniu nowych, inteligentnych materiałów budowlanych, które lepiej odpowiadają na wyzwania środowiskowe związane z efektywnością energetyczną czy jakością powietrza. – Wydaje mi się, że w okolicach 2030 roku powinniśmy już widzieć wyraźną zmianę. Natomiast pełne zrównoważenie, pełna cyrkularność to moim zdaniem najwcześniej 2040 rok – mówi Tomasz Bojęć, partner zarządzający ThinkCo.

Jak pokazują dane przytaczane w raporcie ThinkCo, przygotowanym we współpracy z firmami Autodesk i Wienerberger („Budownictwo 5.0”), ten sektor ma ogromny wpływ na środowisko i klimat. Budynki odpowiadają za ok. 37 proc. wszystkich odpadów wytwarzanych w Unii Europejskiej, a w globalnej skali zużycie materiałów budowlanych generuje ok. 1/3 całkowitych emisji CO₂. Poza emisjami operacyjnymi, które są głównym przedmiotem regulacji w każdym kraju członkowskim UE, duże znaczenie ma też tzw. wbudowany ślad węglowy, na który składa się działalność przemysłu budowlanego związana m.in. z wydobyciem surowców, produkcją i transportem materiałów oraz procesami budowy bądź rozbiórki. Wszystko to powoduje, że minimalizowanie negatywnego wpływu i śladu węglowego w tym sektorze jest jednym z najskuteczniejszych sposobów łagodzenia kryzysu klimatycznego.

– Budownictwo 5.0 to rozwinięcie czwartej rewolucji przemysłowej w sektorze budowlanym, kiedy – poza cyfryzacją – dochodzi też czynnik zrównoważenia. Skupiamy się coraz bardziej na aspektach ekologicznych i społecznych związanych ze zrównoważonym rozwojem. W sektorze budowlanym, który jest z natury bardzo konserwatywny i raczej niespecjalnie kojarzy się z ekologią, jesteśmy jeszcze na wczesnym etapie rozwoju tego procesu. Natomiast czynniki prawne i społeczne powodują, że jesteśmy coraz bliżej tego, żeby również budownictwo mogło się poszczycić wyższym poziomem zrównoważenia – mówi agencji Newseria Biznes Tomasz Bojęć.

Zazielenieniu sektora służą też regulacje przyjmowane w ostatnich latach w UE, które są elementem Europejskiego Zielonego Ładu, czyli strategii dochodzenia do neutralności klimatycznej w 2050 roku. Wśród kluczowych jest m.in. pakiet Fit for 55 i unijna Taksonomia, która od czerwca 2020 roku ustala ramy dla odpowiedzialnych inwestycji, Circular Economy Action Plan (CEAP), którego celem jest przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego, czy rozporządzenie CPR (Construction Products Regulation), które określa warunki, jakie muszą spełniać materiały budowlane, żeby mogły być wprowadzane na rynek UE.

W kwietniu br. przyjęto jego nowelizację, zgodnie z którą producenci materiałów budowlanych są w tej chwili zobowiązani do przedstawienia wydajności środowiskowej swojego produktu w całym jego cyklu życia. Znowelizowane rozporządzenie określa też przepisy dotyczące zielonych zamówień publicznych na materiały budowlane, które zostaną wprowadzone z końcem 2026 roku.

– Z biznesowego punktu widzenia najważniejsza wydaje się Taksonomia, która została skonstruowana tak, żeby łańcuch wartości w tej „zieloności” w literkach E, S i G był powiązany. Jeśli inwestor budowlany będzie rozpoczynać inwestycję i będzie chciał pozyskać na nią finansowanie, to będzie musiał się wykazać odpowiednim poziomem zazielenia. Inaczej nie otrzyma tego finansowania w ogóle albo dostanie mało atrakcyjne oprocentowanie, co wykolei cały projekt. Jeżeli jest to duży podmiot, to również akcjonariat tego może wymagać – zwraca uwagę ekspert ThinkCo. – Ta „zieloność” będzie oceniania nie tylko punktowo, czy inwestor dał zielony dach czy ekologiczny materiał na jakimś niewielkim fragmencie, ale trzeba będzie też szukać takich dostawców czy podwykonawców, którzy będą możliwie jak najbardziej zieloni, będą spełniali odpowiednio wysokie warunki i będą w stanie to potwierdzić. To również będzie wpływać na ocenę całego projektu i na rentowność biznesu.

Jednym z głównych trendów w branży – wynikającym właśnie z regulacji ukierunkowanych na zrównoważony rozwój, ale i preferencji użytkowników budynków – jest w tej chwili udoskonalanie istniejących i tworzenie nowych, inteligentnych materiałów budowlanych, które lepiej odpowiadają na wyzwania środowiskowe związane z efektywnością energetyczną czy jakością powietrza. Jak wynika z raportu ThinkCo, Autodesk i Wienerbergera, w całym łańcuchu wartości budownictwa pozyskiwanie i produkcja budulców odpowiadają za 92 proc. emisji gazów cieplarnianych – z czego 43 proc. przypada na cement, a 25 proc. na stal. To dwa najpopularniejsze materiały konstrukcyjne, dlatego też prace nad redukcją ich emisyjności są najbardziej rozwinięte.

– Sektor budowlany odpowiada za prawie 40 proc. produkcji CO₂ w globalnej skali, z czego zdecydowaną większość generuje produkcja materiałów budowlanych. To znaczy, że właśnie temu powinniśmy poświęcić najwięcej uwagi, żeby uzyskać możliwie jak najlepsze wyniki – mówi Tomasz Bojęć. – W dyskusji dotyczącej emisyjności budownictwa na ogół skupiamy się na tym, jak dużo CO₂ generuje budynek w trakcie jego użytkowania, w swoim cyklu życia. Staramy się, słusznie zresztą, obniżyć te koszty ekologiczne, choćby poprzez nowoczesne metody rekuperacji, obniżenie kosztów ogrzewania. Nie tylko z przyczyn finansowych, ale właśnie po to, żeby budynek produkował mniej CO₂. Natomiast to nie wystarczy. Przerzucenie odpowiedzialności ekologicznej na właścicieli budynków, mieszkań czy biurowców i skłonienie ich do tego, żeby oni produkowali mniej CO₂ w trakcie cyklu życia budynku, to pozytywny aspekt, ale nie może nam przykryć tego głównego celu, czyli doprowadzenia do tego, żeby produkcja materiałów, ten wstępny etap budownictwa, stała się bardziej ekologiczna.

Ważnym trendem w budownictwie jest też coraz większy nacisk na cyrkularność i zamknięcie obiegu, czyli zminimalizowanie zużycia budulców, optymalizację ich żywotności oraz projektowanie ich w taki sposób, żeby nadawały się do demontażu, recyklingu i ponownego użycia. W przypadku materiałów takich jak cement, stal, aluminium i gips mogłoby to zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych o ok. 75 proc.

– Osiągnięcie gospodarki obiegu zamkniętego w budownictwie w najbliższym czasie nie będzie łatwe, ponieważ ten sektor wcześniej przez dziesiątki lat skupiał się na tym, by różne elementy łańcucha sektora budowlanego działały sprawnie, a przy tym jak najszybciej, najtaniej i najsolidniej. Teraz dochodzi nowy czynnik, który jest trudny do wdrożenia, i musimy niestety uzbroić się w cierpliwość, chociaż wierzę w to, że silne regulacje sprawią, że osiągniemy to szybciej niż później – ocenia partner zarządzający ThinkCo. – Wydaje mi się, że w okolicach 2030 roku powinniśmy już widzieć wyraźną zmianę. Natomiast pełne zrównoważenie, pełna cyrkularność to moim zdaniem jest najwcześniej 2040 rok.

Działania ukierunkowane na wypełnienie wymogów ESG przynoszą korzyści ekologiczne, ale i ekonomiczne. Mimo dość wysokich kosztów z nimi związanych inwestorzy i producenci materiałów budowlanych mogą liczyć na oszczędności, które wynikają m.in. z bazowania na energii odnawialnej czy możliwości ponownego wykorzystania zrecyklingowanych surowców, co ogranicza koszty ich pozyskiwania.

– Najważniejsze wyzwanie związane ze zrównoważonym rozwojem w budownictwie to przede wszystkim niedobór kadry albo inaczej mówiąc: kadra, która do tej pory była nauczona, że to nie jest ich problem. Dzisiaj nie wystarczy po prostu zatrudnić ludzi, którzy znają się na ekologii, ale nie znają się na budownictwie i odwrotnie. Dzisiaj potrzebujemy wyszkolić tych, którzy na budownictwie się znają, żeby rozumieli też aspekty ekologiczne i żeby te kompetencje odpowiednio połączyć – mówi Tomasz Bojęć.