14. emerytura będzie świadczeniem stałym. Czy to poprawi sytuację seniorów?

Rada Ministrów przyjęła właśnie projekt ustawy, która wprowadzi wypłatę tzw. czternastek na stałe. Po raz pierwszy „czternastka” została wypłacona w 2021 roku. W 2022 roku świadczenia otrzymało 7,7 mln osób, których emerytura nie przekraczała 2900 zł.[1] W przypadku osób, których świadczenie państwowe mieści się w granicach 2900-4188,44 zł emerytura była zmniejszana zgodnie z zasadą złotówka za złotówkę. Co zmieni wprowadzenie czternastek na stałe? Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM uważa, że 14. emerytury to tylko kropla w morzu senioralnych potrzeb i tak naprawdę obnaża niewydolność obecnego systemu emerytalnego

W 2021 roku czternastki były wypłacane w kwocie 1250,88 zł a w 2022 roku w kwocie  1338,44 zł (mowa tu o seniorach, których comiesięczne świadczenia nie przekroczyły  2900 zł). Nowe przepisy, które mają wprowadzić czternastki na stałe będą stosowane do emerytur i rent w systemie powszechnym, rolników, służb mundurowych, emerytur pomostowych, świadczeń i zasiłków przedemerytalnych, rent socjalnych, nauczycielskich świadczeń kompensacyjncyh, rodzicielskich świadczeń uzupełniających, świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych oraz rent inwalidów wojennych i wojskowych. Czy te zmiany poprawią sytuację finansową polskich emerytów?

Komentarz ekspercki
Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM

Najważniejsze tematy, które wymagają w tej chwili długofalowych i przemyślanych działań rządzących powinny dotyczyć palących kwestii związanych z niskimi emeryturami, coraz niższą stopą zastąpienia oraz szeregiem problemów, które wynikają z kwestii demograficznych. Dodatkowo, szalejąca inflacja szczególnie mocno uderza w sytuację finansową najuboższych osób, w tym emerytów.

Pamiętajmy, że polskie świadczenia emerytalne wciąż są jednymi z najniższych w Europie, choć ogólnie - na tle całego społeczeństwa - emeryckie gospodarstwa domowe nie są w złej sytuacji. Warto również dodać, że po obniżeniu wieku emerytalnego coraz większa liczba osób pobiera emerytury minimalne (w ciągu dziesięciu lat liczba tych osób wzrosła piętnastokrotnie). Stopa zastąpienia (a więc relacja przeciętnej wypłacanej emerytury względem średniej krajowej) jest coraz niższa. W 2018 roku wynosiła ona 56,4 proc., a za 20 lat będzie wynosiła ok. 38 proc. Wreszcie pamiętajmy, że dla utrzymania godziwego poziomu życia, poziom konsumpcji po przejściu na emeryturę nie powinien spaść o więcej niż 30 proc. A to oznacza to, że stopa zastąpienia powinna oscylować na poziomie minimum 70 proc. Tymczasem już dziś stopa zastąpienia w Polsce spadła poniżej 60 proc, za 20 lat będzie wynosiła 38 proc., a za 40 lat tylko 24 proc. Powyższe kwestie potrzebują solidnego planu ze strony rządzących. Trzynasta, czy czternasta emerytura to działania, które są tylko „plasterkiem”, który nie wyleczy i nie naprawi na stałe systemu emerytalnego. Takie działania, moim zdaniem, odwlekają problem w czasie, nie rozwiązując jego przyczyny. Potrzebne są wielowymiarowe prace nad tym, jak powinien wyglądać cały system emerytalny. Niestety od lat nie ma w Polsce rzetelnej debaty na temat całościowego planu działań związanego ze zmianami demograficznymi. Są jednorazowe „plasterki’, takie jak trzynastka i czternastka. A co będzie za rok, za dwa? Piętnastki, szesnastki?

Z najnowszego raportu Związku Przedsiębiorstw Finansowych, dotyczącego rynku Consumer Finance, wynika że 74,6 proc. Polaków ma świadomość, iż po przejściu na emeryturę wysokość świadczeń państwowych nie zapewni im odpowiedniego życia.[2] Jeszcze w 2018 roku podobnego zdania było 31,5 proc. ankietowanych, a to oznacza, że świadomość finansowo-emerytalna rośnie.

W mojej opinii trzeba zmienić całkowicie podejście do emerytur, które za 20-30 lat nie będą opierać się wyłącznie na świadczeniach z systemu państwowego. Emerytura przysłowiowego Kowalskiego będzie opierać się zatem na puzzlach, swoistego rodzaju klockach, które będą ją budować. Te klocki to róźne źródła finansowania (m.in. świadczenia z ZUS, PPK, PPE, IKE, IKZE, hipoteka odwrócona, lokaty, inwestycje dobrowolne), które będą tworzyły cały budżet seniora. Istnieje spore prawdopodobieństwo, że budżet emeryta oparty tylko i wyłącznie na świadczeniach państwowych, społecznych, będzie po prostu niewydolny. Może warto spojrzeć kompleksowo na to, jak gromadzić aktywa podczas naszej aktywności zawodowej i jak skutecznie i efektywnie te aktywa spieniężać po przejściu w okres po zakończeniu pracy.

[1] https://www.pap.pl/aktualnosci/news,1572919,premier-rzad-przyjal-projekt-ustawy-wprowadzajacej-14-emeryture-na-stale oraz https://www.pap.pl/aktualnosci/news,1573036,trzynasta-emerytura-zus-wyplacil-swiadczenia.html

[2] Opinie gospodarstw domowych w zakresie tego, czy po przejściu na emeryturę wysokość świadczenia będzie zapewniała odpowiedni poziom życia (N=692). Źródło: Sytuacja na rynku consumer finance, badanie ZPF i IRG SGH.