5 pytań o rentę dożywotnią

Jak wygląda rynek hipoteki odwróconej w Polsce? Jakie podmioty na nim działają? Ile umów już podpisano? Kto i na jakich zasadach może liczyć na rentę dożywotnią? Jaka jest wysokość świadczeń i od czego zależy? Co to jest służebność osobista mieszkania i czy można ją przenieść na inną osobę? Na najważniejsze pytania odpowiadają: Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM oraz Małgorzata Rosińska, Kierownik Działu Prawnego.

Jak wygląda rynek w Polsce. Jakie podmioty na nim działają? Ile umów już podpisano?

Dane dotyczące podpisywanych umów gromadzi GUS w oparciu o informacje przekazywane przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych (ZPF), w którym zrzeszone są największe fundusze hipoteczne w Polsce. W ciągu ostatnich dziesięciu lat fundusze zrzeszone w ZPF podpisały ok. 1000 umów. Ważną częścią rynku są umowy o dożywocie podpisywane przez osoby prywatne (np. senior z sąsiadem, opiekunem, znajomym, kimś z rodziny). Te umowy "prywatne" stanowią 99 proc. wszystkich umów o dożywocie zawieranych na polskim rynku. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w ostatnim roku podpisano ok. 14 tys. takich kontraktów. Niestety osoby prywatne często nie mają dostatecznej wiedzy i zaplecza kapitałowego do tego, by rzetelnie i bezpiecznie wywiązywać się z zawartych umów, dlatego od lat ZPF, fundusze hipoteczne oraz inne organizacje i urzędy nawołują o uregulowanie rynku. 

Kto i na jakich zasadach może liczyć na rentę dożywotnią? Od czego zależy wysokość świadczeń?

To rozwiązanie dla osób, które ukończyły 65 lat i są właścicielami nieruchomości. W zamian za przekazanie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub prawa własności do nieruchomości, senior otrzymuje comiesięczne i dożywotnie świadczenie pieniężne, przy czym senior zachowuje dożywotnie prawo do korzystania, mieszkania w dotychczasowym lokum. Wysokość świadczeń jest uzależniona przede wszystkim od wartości mieszkania, płci oraz wieku seniora.

O jakie przepisy oparte są umowy przygotowywane przez profesjonalne fundusze?

Renta dożywotnia, w obecnej sytuacji, opiera się na instytucji Dożywocia (Kodeks Cywilny, art. 908-916) lub umowie Renty (Kodeks Cywilny, art. 903-907) określającej świadczenie jako nieograniczone w
czasie – wypłacane dożywotnio. Senior otrzymuje świadczenia do końca życia, umowa może trwać nawet kilkadziesiąt lat, a fundusz hipoteczny pokrywa koszty podwyżek czynszu oraz podatku od nieruchomości, jak również opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów.

Co to jest służebność osobista mieszkania i czy można ją przenieść na inną osobę?

Dotyczy ona przede wszystkim potrzeb mieszkaniowych osoby uprawnionej i nie obejmuje dodatkowych świadczeń, które można ustanowić w umowie dożywocia (takich jak np. pomoc w chorobie, dostarczenie ubrania, czy wyżywienia). Co ważne, służebność osobista mieszkania jest ustanawiana również przez notariusza, a odpowiednie zapisy mogą znaleźć się w księdze wieczystej nieruchomości. Warto podkreślić, że służebność osobista nie jest prawem zbywalnym. Nie można jej zbyć (sprzedać) ani przenieść na inną osobę. Niemożliwe jest również przeniesienie uprawnień do jej wykonywania. Co ważne - służebność osobista nie wchodzi do spadku po seniorze, ponieważ wygasa z dniem jego śmierci.

Co to jest klauzula trzech siódemek?

Klauzulę trzech siódemek (czyli art. 777 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego) można wykorzystać w umowie o dożywocie, na mocy której senior przenosi prawo własności do nieruchomości w zamian za świadczenia pieniężne. Przykładem może być akt notarialny obejmujący umowę o dożywocie lub umowę renty odpłatnej, w której nabywca nieruchomości (świadczeniodawca) może poddać się egzekucji w zakresie zapłaty comiesięcznych świadczeń, w kwocie uzgodnionej ze zbywcą. Jeśli nabywca nieruchomości spóźni się z wypłatą renty dożywotniej, chociażby o jeden dzień, jej dotychczasowy właściciel może wystąpić do sądu o nadanie aktowi notarialnemu tzw. klauzuli wykonalności (zgodnie z przepisami sąd nadaje taką klauzulę niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni), po czym zwraca się bezpośrednio do komornika, by ten wyegzekwował należne mu pieniądze. Jest to najprostszy i najszybszy sposób dochodzenia roszczeń.