Polscy seniorzy. Majętni, ale bez środków do życia

O polskich seniorach mówi się często, że są majętni, ale bez środków do życia. Z danych ZUS wynika, że średnia emerytura kobiet (w roku 2023) wynosiła 2792,86 zł, a mężczyzn 4103,07 zł. Z kolei emerytura minimalna plasowała się w 2023 roku na poziomie 1623,28 zł netto. Jedynym majątkiem polskich seniorów są zazwyczaj nieruchomości wyceniane na setki tysięcy a nawet miliony złotych. Z danych ZBP wynika, że aż 80 proc. emerytów posiada na własność nieruchomość: mieszkanie lub dom. Jak uwolnić kapitał zamrożony w tej nieruchomości? Sprzedać, wynająć, czy zdecydować się na rentę dożywotnią?

Polacy przyznają, że oszczędzanie na emeryturę nie plasuje się wysoko na liście ich priorytetów. Z badania „Sytuacja na rynku consumer finance” przeprowadzonego przez Związek Przedsiębiorstw Finansowych oraz Instutut Rozwoju Gospodarczego SGH wynika, że najważniejszym celem oszczędzania Polaków jest wypoczynek (w 2023 roku na ten cel oszczędzało 38,4 proc. rodaków), remont domu i mieszkania (31,8 proc.), zakup drobnych dóbr trwałych (24,3 proc.), zakup samochodu (21,5 proc.). Część Polaków oszczędza na zakup mieszkania (18,2 proc.) a część na bieżące wydatki konsumpcyjne (15,8 proc.). Tymczasem oszczędzanie na emeryturę znajduje się na szarym końcu listy (z wynikiem 13,6 proc.). Oznacza to, że na ten cel odkłada co dziesiąty rodak.

Zarobki też są za niskie

Z kolei portal Interia.pl wyliczył, ile musiałby zarabiać dzisiejszy czterdziestolatek, żeby dostawać w przyszłości 4000 zł emerytury miesięcznie (na rękę). Według obliczeń Interii kwota zarobków musiałaby znacznie przewyższać średnią krajową. Kobieta powinna zarabiać ponad 11 tys. zł miesięcznie (ze względu na prognozowaną długość życia), a mężczyzna ponad 9000 zł miesięcznie.[1] Co emeryci mogą zrobić, by „dorobić” do emerytury? Zwłaszcza, gdy nie mają oszczędności, a ich jedynym majątkiem jest nieruchomość? Eksperci z Funduszu Hipotecznego DOM porównali 3 sposoby, dzięki którym można uwolnić środki z mieszkania lub domu.  

– Przeanalizowaliśmy trzy scenariusze wg średnich cen nieruchomości na koniec 3 kwartału 2023 roku. W pierwszym z nich seniorka sprzedaje mieszkanie zlokalizowane w Warszawie, o powierzchni 65 mkw. oraz przeprowadza się do mniejszego lokum w tej samej dzielnicy, o metrażu 40 mkw. W drugim scenariuszu seniorka podpisuje umowę renty dożywotniej na w/w mieszkanie o powierzchni 65 mkw. W trzecim scenariuszu podnajmuje pokój – wyjaśnia Robert Majkowski, Prezes Funduszu Hipotecznego DOM.

– Z naszych wyliczeń wynika, że seniorka, która zamieni mieszkanie na mniejsze może zyskać miesięcznie mniej, niż gdyby podpisała umowę renty dożywotniej. W przypadku zamiany mieszkania jednorazowa kwota jaką zyska seniorka, po odliczeniu prowizji pośrednika, kosztów przeprowadzki i odświeżenia nowego mieszkania to ok. 143 tys. zł. Tę kwotę może podzielić na miesięczne wypłaty i „wypłacać sobie” dodatkowe środki w kwocie 975 zł do emerytury przez określony czas – 12 lat. Dla takiej wartości przygotowaliśmy wyliczenia, co oznacza, że wypłaty będą ograniczone w czasie. Skąd wzięliśmy 12 lat? To oczekiwania długość życia naszej reprezentatywnej seniorki według danych GUS. Jeżeli nasza seniorka pożyje dłużej, środki pieniężne ze sprzedaży mieszkania skończą się. Będzie zatem musiała wypłacać sobie „coraz mniejsze kwoty” lub zaniechać tych wypłat całkowicie. Jeżeli seniorka odłożyłaby tę kwotę na lokacie oprocentowanej na 4 procent w skali roku to po zapłaceniu podatku Belki z odsetkami mogłaby otrzymywać 1182 zł miesięcznie. Seniorka, która wybrała rentę dożywotnią, będzie otrzymywać świadczenia finansowe w wysokości co najmniej 1800 zł (+ waloryzacja o inflację) dożywotnio, co miesiąc. Renta dożywotnia to rozwiązanie, w którym fundusz hipoteczny szacuje ryzyko, bierze go na siebie i zobowiązuje się do wypłacania świadczeń, aż do śmierci beneficjenta – dodaje Robert Majkowski.

Sposób 1. Sprzedaż mieszkania

Z wyliczeń Funduszu Hipotecznego DOM wynika, że seniorka, która sprzeda mieszkanie o powierzchni 65 mkw. i kupi lokum o pow. 40 mkw. zyska na tej trans­akcji 143 000 zł.[2] Będzie musiała jednak pokryć koszty dodatkowe (m.in. prowizje i opłaty z tytułu transakcji), koszty przeprowadzki czy ewentualnej adaptacji nowe­go mieszkania. Jeżeli będzie chciała „wypłacać sobie” dodatkowe środki do emery­tury z uzyskanego w ten sposób budżetu (bez odsetek), to przez 12 lat (bo taka jest oczekiwania długość życia wg GUS) będzie miała dodatkowe 975 zł miesięcznie. Jeżeli te 143 tys. złotych odłoży na lokatę to odsetki powiększą miesięczną kwotę do ok. 1182 zł. Czas realizacji takiej transakcji będzie dość długi, a sam proces – ener­gochłonny, co dla seniora może być dużym wyzwaniem. Warto też pamiętać, że przeprowadzka wiąże się ze zmianą środowiska, sąsiadów, współlokatorów. Zmieni się też metraż nieruchomości, a więc obniży się standard życia.

Sposób 2. Renta dożywotnia

Ta sama seniorka (w wieku 74 lat), która jest właścicielem mieszkania o pow. 65 mkw. zlokalizowanego w Warszawie, może podpisać umowę renty dożywotniej, otrzy­mywać comiesięczne świadczenia pieniężne aż do swojej śmierci, oraz mieszkać dożywotnio we własnym lokum. Świadczenie w przypadku takiej seniorki wy­niesie 1800 zł miesięcznie i będzie nieograniczone w czasie, bo dożywotnie. Takie świadczenie będzie również waloryzowane o wskaźnik inflacji. Czas realizacji transakcji będzie znacznie krótszy, ok. 2-4 tygodnie. – Warto podkreślić, że w przypadku sprzedaży mieszkania i zamiany go na mniejsze seniorka wciąż będzie właścicielem nieruchomości, a mniejsze mieszkanie odziedziczą jej spadkobiercy. Jeżeli seniorka zdecyduje się na rentę dożywotnią, mieszkanie stanie się własnością funduszu hipotecznego, a więc nie będzie mogło być dziedziczone. To jeden z bardzo ważnych czynników, który determinuje podjęcie decyzji o podpisaniu umowy renty dożywotniej – mówi Robert Majkowski z Funduszu Hipotecznego DOM.

Sposób 3. Podnajem pokoju lub części domu

Seniorka może zdecydować się na podnajęcie pokoju w swoim mieszkaniu lub wynajęcie części domu. Co prawda komfort życia również będzie mniejszy, a czas pozyskiwania środków ograniczony czasem najmu, ale w takim przypadku eme­rytka będzie mogła liczyć na dodatkowe 1000 zł miesięcznie, a nawet więcej. – W tym przy­padku trudno mówić o prawdziwym i długoterminowym bezpieczeństwie finanso­wym, bo rzadko wynajmuje się komuś pokój na 12 lat lub dłużej. Mimo to wynajęcie pokoju może być dobrym, dostępnym i dość szybkim w realizacji pomysłem – mówi Robert Majkowski.

[1] https://www.o2.pl/biznes/4-tysiace-zlotych-emerytury-ile-trzeba-zarabiac-by-tyle-dostac-7059063709358720a

[2] Przykładowe wyliczenia dla mieszkania 65 m2 w Warszawie, zamienione na 40 m2 w tej samej dzielnicy, średnie ceny za m2 wg danych NBP. Wyliczenia dla kobiety w wieku 74 lat. Wartość nieruchomości 65 metrów – 11670 zł x 65 = 758 550 zł. Wartość nieruchomości 40 metrów – 13671 x 40 = 546 840 zł.