BEPS 2.0 – wpływ nowych regulacji na polskich podatników

W 2013 r. zapoczątkowano reformy systemu podatkowego poprzez wdrożenie pakietu BEPS (Base Erosion Profit Shifting). Jest to projekt OECD i G20, który obecnie przechodzi w kolejną fazę, zwaną potocznie BEPS 2.0. Celem tego etapu jest skuteczniejsze opodatkowanie największych firm, poprzez oparcie się na dwóch filarach, które mają zapewnić bardziej uczciwy udział poszczególnych państw w łącznym podatku uiszczanym przez korporacje działające na ich terenie. Główne założenie BEPS 2.0. to zapobieganie erozji bazy podatkowej w przypadku działania w jurysdykcjach, gdzie efektywna stawka opodatkowania (ETR) jest poniżej 15%. Warto zaznaczyć, że z uwagi na liczne zachęty podatkowe w Polsce wiele przedsiębiorstw technologicznych ma ETR poniżej 15%, zatem zaproponowane zmiany będą miały bezpośredni wpływ na kreowanie polityki podatkowej w Polsce w najbliższych latach.

Podatek wyrównawczy od 2023 roku

Drugi filar pakietu BEPS 2.0 wprowadzi liczne zasady dotyczące minimalnego opodatkowania dochodu. Zmiany będą dotyczyć umów o unikaniu opodatkowania, a część ma być wdrożona do krajowego porządku prawnego. Zgodnie z projektem dyrektywy opublikowanym 22 grudnia 2022 r. wprowadzone zostały dwie zasady wymagające implementacji do prawa krajowego. Pierwsza z nich to zasada włączenia dochodu oraz zasada niedostatecznie opodatkowanej płatności.

W sytuacji, gdy podmioty w danej jurysdykcji opodatkowane są efektywną stawką niższą niż 15%, inne państwa w których znajdują się podmioty z danej grupy mają uzyskać możliwość nałożenia dodatkowego podatku (ang. top-up tax), aby wyrównać poziom efektywnego opodatkowania do 15%. Dodatkowy podatek ma spowodować osiągnięcie takiego poziomu efektywnej stawki podatku dla całej firmy, jaki ukształtowałby się, gdyby w każdej zagranicznej jurysdykcji płaciła ona co najmniej 15% podatku. Państwo będzie mogło nałożyć dodatkowy podatek (do poziomu ETR = 15%), jeśli nie zadba o to państwo siedziby. Innymi słowy przedsiębiorca będzie zmuszony do dopłacenia podatku w wysokości różnicy pomiędzy stawką ETR oraz 15% stawką podatku. Dopłata będzie miała zasadniczo miejsce w państwie siedziby spółki dominującej.

Zmianami objęte będą wszystkie duże międzynarodowe przedsiębiorstwa z przychodem przekraczającym 750 mln EUR. Z kolei projekt dyrektywy zakłada wyłączenie spod regulacji tych przedsiębiorstw, które osiągają przychód niższy niż 10 milionów EUR i dochód niższy niż 1 milion EUR w danym państwie członkowskim UE. Dyrektywa dotyczy także przedsiębiorstw działających w jednym państwie (np. polską grupę kapitałową ze spółką produkcyjną działającą w Specjalnej Strefie Ekonomicznej).

Stałe miejsce prowadzenia działalności (PE) w rozumieniu Dyrektywy

PE będzie rozpoznane na potrzeby Dyrektywy w kilku kategoriach. Po pierwsze w przypadku, gdy zastosowanie ma umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania pomiędzy państwem rezydencji a państwem źródła, a miejsce prowadzenia działalności jest kwalifikowane na potrzeby umowy jako PE.

Także w przypadkach, w których nie ma umowy pomiędzy państwami, a państwo źródła opodatkowuje miejsce prowadzenia działalności według prawa krajowego na poziomie dochodu netto czyli w sposób przewidziany dla rezydentów podatkowych tego państwa (tzw. PE według prawa krajowego).

Kolejna sytuacja obejmuje przypadki, w których państwo źródła nie ma krajowych przepisów prawnych dotyczących opodatkowania osób prawnych, i wtedy uznaje się, że gdyby miejsce prowadzenia działalności było rozpoznane jako PE w myśl modelowej konwencji OECD, to państwo źródła miałoby prawo do opodatkowania dochodu PE do wysokości określonej w art. 7 konwencji (uznaniowe PE).

Wąskie wyłączenia

Kolejną istotną kwestią są wyłączenia z podstawy podatku minimalnego tej części dochodu przedsiębiorstwa, która wykazuje wystarczający poziom zaangażowania aktywów trwałych oraz personelu. Domniemywa się, że posiadając „substancję” biznesową firma prowadzi realną działalność gospodarczą i dlatego jest uprawniona do korzystania z zachęt czy ulg inwestycyjnych, które ściągają ETR poniżej 15%. W związku z tym struktury, w ramach których zysk kumulowany jest w państwach o niskiej efektywnej stopie podatku mogą stracić swoje znaczenie po wprowadzeniu w życie zasad globalnego minimalnego opodatkowania, jeśli zysk ten jest osiągany ze stosunkowo niewielkim zaangażowaniem środków trwałych oraz pracowników.

Polski system podatkowy zawiera wiele zachęt dla zagranicznego biznesu, zwłaszcza jeżeli chodzi o technologie czy inwestycje wymagające dużych nakładów na zakup środków trwałych czy zatrudnienie (Specjalne Strefy Ekonomiczne, IP Box czy ulgi B+R). W wyniku zastosowania takich rozwiązań podatkowych ETR spółek kapitałowych często kształtuje się poniżej 15%. Oznacza to, że jeżeli nie będzie wyłączeń, to nowy podatek minimalny może zniwelować pozytywny efekt tych zachęt.

Z perspektywy konkurencyjności inwestowania w Polsce regulacje filaru II są niestety zasadniczo niekorzystne. Stanowią przejaw widocznej w całym programie BEPS globalnej zmiany kursu na rzecz przesunięcia bazy podatkowej z państw stosujących niskie opodatkowanie do państw wysokich podatków (np. Niemiec, Francji, Włoch, Hiszpanii), które w ostatnich latach utraciły dochody podatkowe. Nowy podatek wyrównawczy zmniejszy efektywną wartość polskich zachęt inwestycyjnych dla dużych korporacji, przez co osłabi jeden z kluczowych czynników naszej polityki przyciągania bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

Autor: radca prawny Robert Nogacki, partner zarządzający Kancelarią Prawną Skarbiec specjalizującą się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców