Nieodpłatne świadczenia a odliczenie VAT

Nieodpłatne świadczenia są częstą praktyką biznesową, ponieważ pomagają budować relacje z klientami i osiągać wspólne cele. Nieodpłatne przekazywanie towarów czy wartości niematerialnych i prawnych, tj. świadczeń podobnych do darowizny, jest co do zasady opodatkowane VAT. Czy w związku z tym odbiorca takiego świadczenia ma prawo do odliczenia podatku? Tematyką tą zajął się Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie o sygn. akt I FSK 1806/18.

Stan faktyczny

Sprawa dotyczyła spółki akcyjnej i spółki komandytowej. Wspólnicy podjęli decyzję, że spółka komandytowa będzie rozwiązana, a wartości niematerialne i prawne, które posiadała, w tym prawa do znaków towarowych, zostaną przeniesione na spółkę akcyjną. Spółka komandytowa uzyskała wcześniej interpretację, zgodnie z którą będzie zobowiązana do opodatkowania VAT takiego nieodpłatnego przekazania, z uwagi na uznanie go za darowiznę. W konsekwencji wspólnicy zakładali, że w związku z opodatkowaniem VAT należnym spółka akcyjna będzie mogła odliczyć VAT naliczony, czyli finalnie VAT byłby neutralny. W związku z tym zapytali, czy będą mieli prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego i czy transakcja powinna być udokumentowana fakturą VAT. Podstawowym argumentem było to, że nabywając majątek spółki komandytowej, spółka akcyjna chciała wykorzystać go do działalności opodatkowanej VAT. Zasadniczo więc nie byłaby konsumentem tych praw i w związku z tym twierdziła, że będzie miała prawo do odliczenia VAT na podstawie faktury wystawionej przez spółkę komandytową.

Stanowisko organu

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał, że spółka akcyjna nie nabędzie prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego, ponieważ nabędzie prawa do wartości niematerialnych i prawnych nieodpłatnie. Ponadto organ podatkowy uznał, że przeniesienia rzeczonych wartości niematerialnych i prawnych nie będzie trzeba dokumentować fakturą VAT.

Organ podatkowy wskazał, że z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług w sposób jednoznaczny wynika, iż podatnikom przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT jedynie przy spełnieniu wynikających z nich warunków, tj.:

• zakupione towary bądź usługi muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych,
• podatnik musi być w posiadaniu faktury, na której jest naliczony podatek od towarów i usług,
• podatnik musi być zarejestrowany jako czynny podatnik podatku VAT,
• nie zachodzą inne przesłanki, które pozbawiają podatnika prawa do dokonania odliczenia podatku, wymienione w art. 88 ustawy o VAT.

Dopiero w przypadku spełnienia wszystkich ww. warunków podatnik może skorzystać z prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony. W przedmiotowej sprawie brak będzie faktury VAT, której w tej sytuacji spółka komandytowa nie będzie mogła wystawić.

Stanowisko sądów administracyjnych

WSA oraz NSA w niniejszej sprawie potwierdziły stanowisko organu podatkowego, wskazując, że nie będzie potrzeby wystawienia faktury w przypadku nieodpłatnego świadczenia, oraz że nabywca nie będzie mógł odliczyć VAT naliczonego, ponieważ nie ponosi ekonomicznego ciężaru tego podatku (wyrok z 20 września 2018 r., sygn. akt I FSK 1029/18).

NSA wskazał za organem podatkowym, że w niniejszej sprawie nie zostały spełnione wszystkie warunki pozwalające przedsiębiorcy na odliczenie podatku VAT, bowiem nieodpłatne świadczenia na gruncie ustawy nie powinny być dokumentowane fakturą. NSA słusznie zauważył, że nabywca takich świadczeń (usług) nie ponosi ekonomicznego ciężaru związanego z ich nabyciem, w związku z czym nie może mieć prawa do odliczenia podatku VAT z takiej czynności. Tym samym nieodpłatne świadczenia nie powinny być dokumentowane fakturą z wykazanym podatkiem należnym.

Zatem skoro nieodpłatnych świadczeń nie powinno dokumentować się fakturą, to w przedmiotowej sprawie spółka akcyjna nie powinna otrzymać faktury potwierdzającej przekazanie jej wartości niematerialnych i prawnych (w tym praw do znaków towarowych), a tym samym nie będzie w posiadaniu dokumentu pozwalającego na skorzystanie z odliczenia.

NSA podkreślił, że nie wystawia się faktur dokumentujących czynności nieodpłatne również z tego powodu, aby nie stwarzać nawet potencjalnej możliwości odliczenia podatku naliczonego z takich faktur przez obdarowanego, tym bardziej że nabywca nie poniósł żadnego ciężaru podatku, nie dokonując jego zapłaty. Dodatkowo w świetle art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług. Tak wystawiona faktura z wykazanym podatkiem dokumentująca czynności nieodpłatne sugerowałaby możliwość odliczenia podatku u nabywcy, do czego nie ma podstaw prawnych.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.