Nieujawnione dochody jako darowizna

W przypadku ujawnienia majątku niemającego pokrycia w wiarygodnych źródłach przychodu, organ skarbowy może wymierzyć sankcyjną stawkę opodatkowania w wysokości 75% wartości tego majątku. W celu ograniczenia stosowanej przez podatników praktyki uwiarygodniania pochodzenia posiadanego mienia zawarciem umowy darowizny lub pożyczki, wprowadzono 20% stawkę opodatkowania dla nieopodatkowanej dotąd umowy.

Przepisów tych nie znał jeden z obcokrajowców, który próbował wykazać przed skarbówką legalność środków, z których sfinansował zakup nieruchomości w Polsce. Jego darowizna podlegała opodatkowaniu na terytorium RP, bo miesiąc przed jej otrzymaniem uzyskał w Polsce zezwolenie na pobyt stały.

Ujawnienie nieujawnionych przychodów

Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn (dalej u.p.s.d.) nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze darowizny lub polecenia darczyńcy podlega opodatkowaniu stawką 20%, jeżeli obowiązek podatkowy powstał wskutek powołania się podatnika przed organem podatkowym w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej na okoliczność dokonania tej darowizny, a należny podatek od tego nabycia nie został zapłacony. W takiej sytuacji, w oparciu o art. 68 § 2 pkt 2 Ordynacji podatkowej, organ ma 5 lat na dochodzenie podatku, liczonych od końca roku, w którym podatnik powołał się przed organem na darowiznę.

Czyli jeśli podatnik nie zgłosił wcześniej do opodatkowania faktu nabycia majątku, a później sam powoła się na ten fakt, to z tą chwilą powstanie po jego stronie obowiązek uregulowania podatku należnego z tytułu tego nabycia, ale już po wyższej, sankcyjnej stawce 20%. Przed ustanowieniem ww. regulacji, taki podatnik, który celem uniknięcia 75% karnej stawki opodatkowania deklarował wcześniejsze zawarcie umowy darowizny, obarczany był wówczas jedynie odpowiednią stawką opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn, albo korzystał ze zwolnienia z daniny, np. podnosząc, że darowizna została dokonana między osobami z najbliższej rodziny. Przepis wprowadzono, by ukrócić takie działania, czy też karać za niezgłaszanie takich nabyć, również w drodze pożyczki.

Skutki powołania się przed organem na nieopodatkowaną czynność

Obywatel Ukrainy w maju 2017 r. uzyskał polskie obywatelstwo. Kilka miesięcy później nabył na terytorium RP trzy nieruchomości. Skarbówka zapytała podatnika skąd wziął środki na tak znaczny wydatek. Pytanie to obarczone było ciężarem 75% stawki opodatkowania przeznaczonej dla majątku pochodzącego z nieujawnionych źródeł. Podatnik wskazał na  darowiznę, jaką otrzymał do swoich rodziców na Ukrainie w grudniu 2015 r. Tyle, że urząd skarbowy ustalił, iż miesiąc wcześniej, w listopadzie 2015 r., decyzją wojewody podatnik otrzymał zezwolenie na pobyt stały na terytorium RP. A zgodnie z art. 2 u.p.s.d. nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub wykonywanych tam praw majątkowych podlega opodatkowaniu w Polsce, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium RP. Na tej podstawie naczelnik urzędu skarbowego w lipcu 2020 r. wszczął postępowanie w sprawie podatku od spadków i darowizn w związku z powołaniem się przez podatnika w toku czynności sprawdzających na ww. darowiznę.

Obdarowany złożył wyjaśnienie, że do umowy darowizny wkradł się błąd pisarski co do daty jej zawarcia. Do aktu darowizny miało dojść bowiem w grudniu 2013 roku, a nie 2015 r. jak omyłkowo wskazano w dokumencie. W 2021 r. potwierdzili to jego rodzice. Udowodnienie przed skarbówką, że do zawarcia umowy darowizny doszło przed listopadem 2015 r., czyli przed datą uzyskania przez podatnika zezwolenia na stały pobyt w Polsce, pozwoliłoby mu uniknąć jej opodatkowania.

Całokształt dowodów na korzyść podatnika

Urząd skarbowy nie dał wiary takim wyjaśnieniom podatnika, a jego ustalenia poparł organ odwoławczy. Podatnik wniósł jednak skargę do sądu i wygrał. Sąd dał bowiem wiarę całokształtowi dostarczonych przez podatnika dowodów na otrzymanie darowizny przed listopadem 2015 r., takie jak: protokół przekazania środków pieniężnych z kwietnia 2014 r. na okoliczność potwierdzenia otrzymania darowizny z okazji 18 urodzin, daty wjazdu z Ukrainy do Polski, potwierdzone przez Straż Graniczną, które wskazywały, że podatnik mógł wraz z rodziną wwozić pieniądze do Polski, a następnie przeznaczyć je na nabycie trzech nieruchomości. Sąd przekonały również wcześniejsze związki podatnika z Polską, bowiem już od sierpnia 2013 r. podjął on studia w Akademii Morskiej w Szczecinie, a w styczniu 2014 uzyskał Kartę Polaka.

Podsumowanie

Podatnicy muszą pamiętać, że w ramach uszczelniania systemu podatkowego, zasadniczo każdej furtce otwierającej drogę do uzyskania ulgi, czy zwolnienia z opodatkowania towarzyszy kłódka, która tę furtkę zamyka. Ujawnienie nieujawnionej darowizny czy pożyczki, celem uchronienia się do karnej stawki opodatkowania w wysokości 75% wartości majątku bez pokrycia, będzie wiązać się nie z odpowiadającą tym czynnościom prawnym stawkom – np. 2% PCC, albo 7% podatku od darowizn – a sankcyjnej stawce 20%. No, chyba że tak jak w opisanym przypadku, podatnik zdoła wykazać przed organami lub sądem, że nie zostały spełnione przesłanki do objęcia go opodatkowaniem, bądź przed powołaniem się na pożyczkę bądź darowiznę przed organem podatkowym te czynności zostaną opłacone tradycyjną stawką.

Autor: Robert Nogacki, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizująca się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców