Ustalenia z urzędnikiem, a ryzyko podatkowe

Świadomość konieczności weryfikacji skutków podatkowych transakcji jest wśród podatników coraz większa. Nie każdy jednak jest doradcą podatkowym, radcą prawnym czy adwokatem i nie każdy zna instrumenty, które chronią podatnika przed ryzykiem podatkowym i konsekwencjami materializacji tego ryzyka. W efekcie podatnicy często dokonują ustaleń podatkowych w oparciu o artykuły prasowe, rozmowy z urzędnikami, czy niewiążące wytyczne z krajowej informacji podatkowej. Takie działanie, choć daje możliwość identyfikacji różnego rodzaju ryzyk, w żaden sposób nie zabezpiecza podatnika.

Rozmowa z urzędnikiem

Jedną z najczęściej stosowanych praktyk, zwłaszcza w kontaktach operacyjnych, jest rozmowa i ustalenia z urzędnikiem skarbowym. Praktyka pokazuje, że w takich sytuacjach urzędnicy udzielają jedynie ustnych informacji w zakresie dokonywanych rozliczeń podatkowych. Podatnicy często respektując zdanie organu podatkowego w zakresie interpretacji przepisów oraz rozliczeń z danym urzędem, stosują się do ustnych wytycznych urzędników. Należy jednak zaznaczyć, że takie wytyczne nie chronią w żaden sposób podatnika. W przypadku braku pisemnego potwierdzenia z urzędu podatnik nie będzie miał podstaw, by żądać odszkodowania za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 KC), tym bardziej, że odpowiedzialność urzędników nawet za pisemne wytyczne jest raczej teoretyczna.

O braku mocy wiążącej wyjaśnień urzędnika przekonał się podatnik w sprawie zakończonej wyrokiem NSA z dnia 02.12.2021 roku sygn. II FSK 774/19. W sprawie tej mężczyzna stwierdził, że w 2013 roku dowiedział się od starszego komisarza skarbowego, będącego pracownikiem urzędu skarbowego, w którym podatnik się rozliczał, że będzie mógł skorzystać z ulgi mieszkaniowej, nawet w sytuacji gdyby postępowanie komornika (licytacja) zakończyła się po upływie dwuletniego terminu od sprzedaży poprzedniej nieruchomości, co umożliwiało zwolnienie z PIT. Niestety naczelnik urzędu skarbowego miał w tej sprawie inne zdanie, które następnie zostało potwierdzone przez dyrektora izby i sprawa trafiła na wokandę sądów administracyjnych. Ostatecznie NSA uznał, że podatnik nie mógł opierać się na stanowisku urzędnika, ponieważ nie zostało ono wyrażone w postępowaniu podatkowym. Nie ma także jakichkolwiek dowodów, że zostało w ogóle wyrażone. W efekcie podatnik musiał zapłacić brakujący podatek wraz z odsetkami powstałymi na skutek błędnej informacji otrzymanej z urzędu.

Indywidualne interpretacje podatkowe

W celu większego zabezpieczenia swoich interesów podatnik może skorzystać z instytucji interpretacji podatkowej. Interpretacja taka zawiera stanowisko dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w zakresie skutków podatkowych określonych transakcji. Interpretacja ustawowo chroni interesy podatnika, co jednak nie oznacza, że nie może zostać zakwestionowana.

Zasadniczo zasada zaufania obywatela do państwa pozwala mu przypuszczać, iż dokonywane wobec niego czynności przez będący emanacją państwa organ, czy inną jednostkę do tego upoważnioną, są zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Czyli podatnik stosując się do interpretacji podatkowej powinien korzystać z przewidzianej w niej ochrony.

Niemniej należy wskazać, że organy podatkowe próbują kwestionować zgodność stanu faktycznego/ zdarzenia przyszłego z rzeczywistością. Innymi słowy organy podatkowe szukają obszarów, gdzie doszło do zmiany, aby ostatecznie wykazać, że interpretacja nie ma waloru wiążącego, ponieważ stanowisko fiskusa w niej wyrażone dotyczy innego stanu faktycznego. Taka sytuacja miała miejsce w sprawie zawisłej przed WSA (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 10 września 2019 roku sygn. I SA/Gl 797/19). WSA podkreślił, że wyjaśnienie powodów nieuwzględnienia interpretacji powinno być zawarte w uzasadnieniu decyzji wymiarowej. Uwzględniając, że postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne od woli podatnika zależy weryfikacja tej kwestii w toku instancji.

W związku z powyższym istotne jest nie tylko pełne przedstawienie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego w ramach wniosku o interpretację, lecz także następnie jej przestrzeganie w ramach prowadzonej działalności.

Inne instrumenty ochrony podatnika

Podatnicy zamiast bazować na ustnych ustaleniach z organem podatkowym mogą skorzystać z innych instrumentów takich jak wniosek o wydanie Wiążącej Informacji Stawkowej (WIS), Wniosek o wydanie Wiążącej Informacji Akcyzowej (WIA), opinia o zwolnieniu oraz opinia preferencyjna przy płatnościach zagranicznych, a przy szczególnie skomplikowanych transakcjach – opinia zabezpieczająca. Ponadto istnieje możliwość zastosowania instytucji uprzedniego porozumienia cenowego (APA), szczególnie wskazanego w przypadku skomplikowanych transakcji z podmiotem powiązanym, gdzie ciężko jest ustalić wysokość wynagrodzenia. Nową instytucją przewidzianą przez Polski Ład jest porozumienie inwestycyjne, w ramach którego podatnicy będą mogli potwierdzić skutki podatkowe dokonywanych transakcji inwestycyjnych.

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.