Zielone korytarze dla zrównoważonego transportu towarów w Europie

Transport drogowy, który odpowiadał za 61,3% całkowitego przewozu towarów w Unii Europejskiej w 2023 roku[1], uważany jest za jednego z największych emitentów gazów cieplarnianych pośród wszystkich gałęzi transportowych. To dlatego, w kontekście intensyfikacji działań UE na rzecz ochrony środowiska, coraz większą uwagę zwraca się nie tylko na sposoby dekarbonizacji transportu drogowego, ale przede wszystkim wdrażanie projektów, które łącząc różne inicjatywy, wzmacniają efekt i zasięg ich działania. Należą do nich zielone korytarze. Jaką odgrywają rolę i co jest dziś największym wyzwaniem w ich tworzeniu? Na pytanie odpowiada Girteka, największy europejski przewoźnik drogowy, która buduje swoje usługi w oparciu o digitalizację i zrównoważone rozwiązania transportowe.

Czym są zielone korytarze?

W logistyce zielony korytarz oznacza konkretnie wyznaczoną trasę łączącą kluczowe porty lub węzły transportowe, na której wdrażane są nisko – lub zeroemisyjne rozwiązania. W ramach strategii Unii Europejskiej mającej na celu rozwój spójnej, efektywnej i wysokiej jakości infrastruktury transportowej w państwach członkowskich, zielone korytarze pełnią dziś rolę poligonów doświadczalnych dla zrównoważonych rozwiązań w zakresie transportu i logistyki[2].

Kierunek wyznaczył Zielony Ład

Europejski Zielony Ład, zatwierdzony w 2020 r., wyznaczył ambitny cel redukcji emisji gazów cieplarnianych związanych z transportem o 90% do 2050 r. i emisji CO2 o 55% do 2030 r. w porównaniu z 1990 r. Jego kluczowym elementem jest pakiet Fit for 55, wprowadzony w grudniu 2021 r. Z przyjętych w nim wniosków 9 dotyczy transportu, a 7 ma dla niego duże znaczenie[3]. Kluczowe wytyczne obejmują[4] wprowadzenie bardziej  wymagających norm emisji CO2 dla pojazdów ciężarowych, implementację systemu handlu emisjami (ETS) - co włącza opodatkowanie emisji CO2 w koszty operacyjne firm transportowych, rewizję dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii (RED II) w celu promowania większego udziału paliw odnawialnych, a także aktualizację dyrektywy o opodatkowaniu energii (ETD), zachęcającą do korzystania z bardziej ekologicznych źródeł energii przez wprowadzenie minimalnych stawek podatkowych uzależnionych od wpływu paliw na środowisko.

Realizacja celów wyznaczonych przez Zielony Ład i powiązane inicjatywy wymaga współpracy ze strony administracji rządowych, producentów, przewoźników, klientów i zaangażowanych stron. Regulacje nakładają na firmy transportowe nowe obowiązki[5], w tym m.in. modernizację flot i wymianę pojazdów na niskoemisyjne, wykorzystanie paliw alternatywnych i narzędzi cyfrowych do optymalizacji tras i redukcji emisji. Jednakże istnieje jeszcze wiele innych problemów, które skutecznie ograniczają rozwój w tym kierunku.

Problem nr 1 w transporcie drogowym: infrastruktura

Brak odpowiedniej infrastruktury, czyli sieci ładowania i tankowania, jest dużą przeszkodą we wdrażaniu zrównoważonych rozwiązań, szczególnie w oparciu o BEV i paliwa alternatywne HVO, w dostawach międzynarodowych i długodystansowych. I to właśnie, jak zwracają uwagę eksperci Girteki, rozwiązanie tych problemów będzie mieć kluczowe dla rozwoju zielonych korytarzy i osiągnięcia celów wyznaczonych przez Zielony Ład.

Problem dostępu do infrastruktury ogranicza przede wszystkim elektryfikację flot. Choć sieć stacji ładowania wciąż się rozwija, to nadal nie odpowiada rzeczywistemu zapotrzebowaniu. W I kwartale 2024 r. w krajach UE-27 działało prawie 600 tys. publicznych punktów ładowania AC i ponad 90 tys. punktów DC[6], z czego większość w Europie Zachodniej. Liderem są Holendrzy z ponad 150 tys. punktami ładowania, a następnie Niemcy i Francja. Według szacunków UE do 2030 r. potrzebnych będzie 3,4 mln publicznych punktów ładowania, w tym 100 tys. przeznaczonych dla samochodów ciężarowych i autobusów. Wymaga to przyspieszenia tempa instalacji z 1 600 punktów tygodniowo w 2021 r. do 10 tys. w 2030 r[7].

Brak rozbudowanej sieci stacji ładowania HVO w Europie wciąż jest też dużym wyzwaniem dla firm transportowych, które chcą stosować to paliwo w codziennych operacjach. Tu najlepszym sposobem mogą być m.in. dedykowane rozwiązania logistyczne, projektowane z uwzględnieniem dostępności infrastruktury. Dobrym przykładem jest najnowsza inicjatywa Girteki - Alternative Fuel Program, w ramach której klienci, zmniejszając emisyjność swoich łańcuchów dostaw, wybierają usługi transportowe w oparciu o HVO (redukcja emisji nawet o 90 proc. w porównaniu z tradycyjnym dieslem). Girteka realizuje dostawy samochodami ciężarowymi napędzanymi biopaliwem na wszystkich trasach, gdzie możliwe jest zatankowanie. Dodatkowo dla klientów przygotowywane są raporty dotyczące ilości zużytego paliwa i poziomu redukcji emisji, zgodnie z metodologią GLEC Framework. To umożliwia im ocenę efektów środowiskowych i raportowanie redukcji emisji w zakresie 3 (tzw. Scope 3).

Infrastruktura jest też wyzwaniem dla intermodalu

Problem dostępności infrastruktury jest też ograniczeniem w rozwoju rozwiązań intermodalnych. W praktyce nie tylko przekłada się na trudności podczas zmiany środków transportu, ale też generuje wyższe koszty i zmniejsza efektywność.

W transporcie transgranicznym sytuację ma poprawić Magistrale for Europe – linia kolejowa dużych prędkości łącząca Paryż z Bratysławą (1 592 km), z odgałęzieniem do Budapesztu[8]. Duże nadzieje wiąże się też z planowaną modernizacją portów morskich i śródlądowych oraz terminali kolejowych. Przykładowo porty morskie, jak Antwerpia (Belgia), Gdańsk i Rawenna (Włochy), są dobrze skomunikowane, ale wymagają dalszych inwestycji w infrastrukturę intermodalną, podobnie jak śródlądowe wzdłuż Kanału Alberta w Belgii, rzeki Mozy, a także w Niemczech i Włoszech[9].

Efektywność w zrównoważonym rozwoju: rola cyfryzacji

Rosnące standardy zrównoważonego rozwoju pokazują znaczenie wyzwań, jakimi są braki  infrastrukturalne i wysokie koszty inwestycji. Z drugiej strony, jak podkreśla Girteka, kluczową rolę odegra tu cyfryzacja. W kontekście zarządzania transportem w ramach zielonych korytarzy istotne znaczenie mają zaawansowane rozwiązania w zakresie zarządzania flotą, optymalizacji tras, integracji łańcucha dostaw i monitorowania w czasie rzeczywistym[10], a także gromadzenie, przetwarzanie i wykorzystanie danych, niezbędnych raportowania emisji CO2.  

Dla przyszłości ważna jest współpraca

Wobec licznych wyzwań, odpowiedzialność za niskoemisyjność i dekarbonizację transportu nie może ograniczać się jedynie do zadań stawianych przewoźnikom i firmom logistycznym. Sukces w tworzeniu i rozwijaniu zielonych korytarzy, a tym samym realizacja celów klimatycznych UE, wymaga zintegrowanego podejścia i współpracy wszystkich uczestników łańcucha dostaw. Jak podkreślają eksperci Girteki, kluczową rolę w tym procesie odgrywać powinno zaangażowanie przewoźników, klientów, producentów, regulatorów, operatorów stacji ładowania, firm energetycznych i innych partnerów oraz wspólna praca nad efektywną i zrównoważoną transformacją transportu.

[1] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Road_freight_transport_statistics

[2] https://www.weforum.org/stories/2022/01/green-corridors-zero-emission-shipping/

[3] https://epthinktank.eu/2024/08/01/fit-for-55-package/

[4] https://www.fuelseurope.eu/fit-for-55-package

[5] https://www.deloitte.com/global/en/issues/climate/pathways-to-decarbonization-heavy-road-transport.html

[6] https://www.girteka.eu/electric-truck-charging-stations/

[7] https://www.mckinsey.com/industries/automotive-and-assembly/our-insights/europes-ev-opportunity-and-the-charging-infrastructure-needed-to-meet-it

[8] https://en.wikipedia.org/wiki/Main_Line_for_Europe

[9] https://en.wikipedia.org/wiki/Main_Line_for_Europe

[10] https://www.movinonconnect.com/en/coi/marchandises-corridors-verts-multimodaux-europeens/