Alarmujące dane: co czwarta osoba cierpi na stłuszczeniową chorobę wątroby

Stłuszczeniowa choroba wątroby związana z dysfunkcją metaboliczną (MASLD) to jedna z najczęstszych, przewlekłych chorób wątroby, która dotyka około 25% ludzi na całym świecie.[1] Charakteryzuje się nadmiernym gromadzeniem tłuszczu w komórkach wątroby, którego główną przyczyną są czynniki metaboliczne. Eksperci zwracają uwagę na rosnący problem związany z MASLD, wynikający głównie z niezdrowego stylu życia, wzrostu wskaźników otyłości oraz innych czynników metabolicznych. Wskazują również na potrzebę edukacji społeczeństwa i spojrzenia holistycznego na choroby współistniejące związane z chorobą stłuszczeniową wątroby.

Zgodnie z raportem Global Liver Institute, MASLD jest jedną z najczęstszych przewlekłych chorób wątroby na świecie i w skali globalnej dotyczy nawet 1 na 4 osoby. Częstość jej występowania może być niedoszacowana, gdyż do dalszej diagnostyki kierowane są zwykle osoby ze zwiększoną aktywnością enzymów wątrobowych we krwi.[2] W Polsce MASLD stanowi prawie 60% wszystkich chorób wątroby. Zmieniające się trendy żywieniowe – niezdrowa, przetworzona dieta i spożywanie słodkich napoi – wskazują, że liczba osób z MASLD będzie rosnąć, jeśli nie zostaną podjęte odpowiednie kroki profilaktyczne oraz diagnostyczne.[3]

Podobnie jak w wielu innych krajach europejskich, w Polsce alarmująco rośnie liczba zachorowań na choroby wątroby. Każdego roku stanowią one 2,22% wszystkich zgonów, stając się dziewiątą główną przyczyną śmierci. Dodatkowo, około 68% mężczyzn i 53% kobiet zmaga się z nadwagą, co znacząco zwiększa ryzyko chorób wątroby. Problem potęguje również wzrost konsumpcji alkoholu. Wątroba jest często ignorowana zarówno przez społeczeństwo jak i decydentów, dlatego jako Global Liver Institute stawiamy sobie za cel, aby zdrowie wątroby stało się priorytetem dla zdrowia publicznego. – mówi Giacomo Donnini, Dyrektor programowy ds. zdrowia wątroby i zdrowia publicznego, Global Liver Institute.

Przyczyny MASLD są złożone, ale głównymi czynnikami wpływającymi na rozwój choroby są: otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia lipidowe.[4] W Polsce z otyłością zmaga się 9 mln osób[5], z cukrzycą typu 2 – 3,1 mln[6], z nadciśnieniem tętniczym – 10 mln osób[7], a zaburzenia lipidowe mogą dotyczyć nawet 21 mln osób[8]. Objawy MASLD nie są charakterystyczne. Choroba rozwija się powoli, zwykle przebiega bezobjawowo i często jest rozpoznawana przypadkowo.[9] W profilaktyce i leczeniu MASLD większość lekarzy zaleca redukcję masy ciała i zmianę stylu życia, a ponad połowa zaleca także leczenie farmakologiczne. Jedną z dostępnych opcji terapeutycznych są leki hepatoprotekcyjne, w tym te zawierające fosfolipidy niezbędne, które pomagają redukować stłuszczenie wątroby oraz obniżają poziom enzymów wątrobowych. [10]

Wyzwania w diagnostyce i sposobie postępowania

Wczesna diagnostyka stłuszczenia wątroby jest kluczowa, zwłaszcza u osób z wysokim ryzykiem, takich jak osoby z cukrzycą typu 2 czy z chorobami sercowo-naczyniowymi. Pomimo wyraźnego związku między czynnikami stylu życia, takimi jak siedzący tryb życia i niewłaściwa dieta, a zwiększonym ryzykiem stłuszczenia wątroby, diagnostyka chorób wątroby w tej grupie osób występuje zbyt rzadko.

MASLD to schorzenie wieloczynnikowe, które wymaga holistycznego podejścia. Kluczowa jest wzajemna współpraca pomiędzy lekarzami różnych specjalności – hepatologami, kardiologami, diabetologami, internistami i zwłaszcza lekarzami pierwszego kontaktu. - mówi prof. dr hab. n. med. Marek Hartleb, Klinika Gastroenterologii i Hepatologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. – Pozwoliłoby to na lepsze zrozumienie wszystkich aspektów zdrowotnych i zapewnienie kompleksowej opieki, niezbędnej w profilaktyce i leczeniu MASLD.

Otyłość i cukrzyca typu 2 są ściśle powiązane z MASLD, stanowiąc istostne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Niestety, w społeczeństwie wciąż jest niska świadomość na temat związku między tymi schorzeniami. Niewiele osób z cukrzycą typu 2 jest analizowanych pod kątem ryzyka bardziej zaawansowanych etapów chorób wątroby, a ci, którzy zostali zidentyfikowani, rzadko są kierowani do specjalisty. Wczesna diagnostyka w kierunku MASLD oraz określenie ryzyka chorób wątroby są kluczowe, aby zapobiegać powikłaniom i poprawić jakość życia. – mówi prof. dr hab. n. med. Janusz Gumprecht, Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

MASLD jest nie tylko problemem hepatologicznym, ale może również prowadzić do poważnych powikłań sercowo-naczyniowych. Badania wskazują, że osoby z MASLD są w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia chorób serca, takich jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze czy zawał serca. Dlatego istotne jest, aby ta grupa osób była regularnie monitorowana pod kątem zdrowia sercowo-naczyniowego i otrzymywała kompleksową opiekę medyczną. - mówi dr hab. n. med. prof. UM w Łodzi Marcin Barylski, Klinika Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. – Równocześnie osoby z chorobami kardiologicznymi – jak nadciśnienie czy dyslipidemia,  powinny być diagnozowane pod względem ryzyka MASLD, ponieważ często współwystępują one razem z chorobami wątroby. Wczesne wykrycie MASLD u pacjentów kardiologicznych może znacząco poprawić rokowanie i zmniejszyć ryzyko zgonu z powodu niewydolności wielonarządowej.  

Wczesna diagnoza w kierunku MASLD jest kluczowa, ponieważ umożliwia zmianę stylu życia i odpowiednie leczenie, co może zapobiec progresji choroby do MASH, czyli stłuszczeniowego zapalenia wątroby związanego z zaburzeniami metabolicznymi, marskości czy raka wątroby.[11]

Jednym z najprostszych sposobów na poprawę diagnostyki chorób wątroby może być wprowadzenie obliczenia wskaźnika FIB-4 do wyników standardowych badań laboratoryjnych. Jest to nieinwazyjny wskaźnik, który oblicza się na podstawie wieku, aktywności enzymów wątrobowych (AST i ALT) oraz liczby płytek krwi, danych łatwo dostępnych w standardowej praktyce klinicznej. Warto byłoby go dodać jako standard badań laboratoryjnych obok innych parametrów takich jak GFR, BMI czy non-HDL. Dodanie tego wskaźnika pozwoliłoby na szybsze zwrócenie uwagi lekarza na problem z wątrobą, a w przypadku przekroczenia normy, pozwoliłoby lekarzom pierwszego kontaktu szybciej skierować osoby do odpowiednich specjalistów.

Dzięki zwiększeniu świadomości na temat przyczyn, objawów i diagnostyki MASLD, będziemy mogli skuteczniej zapobiegać jej rozwojowi i minimalizować ryzyko powikłań. Lekarze pierwszego kontaktu powinni odgrywać tutaj szczególną rolę, ponieważ to właśnie oni mają możliwość wczesnego wykrywania i inicjowania odpowiednich działań terapeutycznych.  – mówi dr hab. n. med. Daniel Śliż, III Klinika Chorób Wewnętrznych i Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny. – Proaktywne działania w zakresie zwiększenia świadomości i wczesnego wykrywania MASLD nie tylko poprawią indywidualne wyniki zdrowotne, ale także mogą przyczynić się do zmniejszenia obciążenia systemów zdrowia publicznego dzięki mniejszej liczbie zaawansowanej postaci choroby wątroby.

Nieustająca potrzeba edukacji

Świadomość społeczna na temat metabolicznej stłuszczeniowej choroby wątroby (MASLD) jest w Polsce bardzo niska. Kluczowe jest, aby zarówno społeczeństwo, jak i lekarze pierwszego kontaktu zrozumieli wagę wczesnego wykrywania i kompleksowego leczenia tej choroby.

Sanofi od lat koncentruje się na podnoszeniu świadomości na temat znaczenia konieczności dbania o zdrowie wątroby. Jednym z takich działań, była przeprowadzona w ubiegłym roku kampania „Prowadź się zdrowo”, która umożliwiła mieszkańcom 16 miast w Polsce bezpłatne wykonanie nieinwazyjnego badania wątroby.

[1] Global Liver Institute “Global State of Liver Heath” 2023, link: https://globalliver.org/wp-content/uploads/2024/02/compressed-global_liver_report_ed2.pdf; Dostęp: 3.06.2024

[2] Hartleb, M., Wunsch, E., Milkiewicz, P., Drzewoski, J., Mach, T., Gutkowski, K., Raszeja-Wyszomirska, J., Jabłkowski, M., Cichoż-Lach, H., Stachowska, E., Socha, P., Okopień, B., Krawczyk, M., Kajor, M., Drobnik, J., Lewiński, A., Wójcicki, M., Januszewicz, A., Strojek, K., Olszanecka-Glinianowicz, M. (2019). Postępowanie z chorymi na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby. Zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD 2019.. Medycyna Praktyczna, 10, 47-74. Link: https://ptg-e.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/GP_3_2019_NAFLD.pdf, Dostęp: 3.06.2024

[3] j.w. w punkcie 1.

[4] j.w. w punkcie 2.

[5] Najwyższa Izba Kontroli, „Profilaktyka i leczenie otyłości przerosły system (zapis konferencji prasowej)”, 29.02.2024; link https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/coraz-wiecej-osob-z-choroba-otylosciowa-coraz-dluzsze-kolejki.html. Dostęp: 3.06.2024

[6] Kiełczykowska A., Polska Agencja Prasowa „NFZ: W Polsce na cukrzycę choruje około 3 mln osób”, 15.11.2023; link:: https://www.pap.pl/aktualnosci/nfz-w-polsce-na-cukrzyce-choruje-okolo-3-mln-osob; Dostęp: 17.07.2024

[7] PolitykaZdrowotna.com, „Alarmujące dane: Polacy najczęściej umierają na serce”, 29.09.2023; link: https://politykazdrowotna.com/artykul/alarmujace-dane-polacy/1183174; Dostęp: 03.06.2024

[8] PTKardio.pl, „2023 rokiem walki z hipercholesterolemią! Rok świadomości zaburzeń lipidowych”, 31.01.2023; link: https://ptkardio.pl/aktualnosci/693-2023_rokiem_walki_z_hipercholesterolemia_rok_swiadomosci_zaburzen_lipidowych; Dostęp: 3.06.2024

[9] Paweł Rajewski, Piotr Rajewski, Michał Wiciński, Karolina Dulęba, Krzysztof Dobosz; Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) — etiologia, rozpoznanie, leczenie w świetle aktualnej wiedzy; Forum Medycyny Rodzinnej 2020;14(1):1-10; link: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/67179; Dostęp: 3.06.2024

[10] Hartleb M, Mastalerz-Migas A, Kowalski P, Okopień B, Popovic B, Proga K, Cywińska-Durczak B. Healthcare practitioners' diagnostic and treatment practice patterns of nonalcoholic fatty liver disease in Poland: a cross-sectional survey. Eur J Gastroenterol Hepatol. 2022 Apr 1;34(4):426-434.

Link: https://ptg-e.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/GP_3_2019_NAFLD.pdf, Dostęp: 3.06.2024

[11]Hartleb, M., Wunsch, E., Milkiewicz, P., Drzewoski, J., Mach, T., Gutkowski, K., Raszeja-Wyszomirska, J., Jabłkowski, M., Cichoż-Lach, H., Stachowska, E., Socha, P., Okopień, B., Krawczyk, M., Kajor, M., Drobnik, J., Lewiński, A., Wójcicki, M., Januszewicz, A., Strojek, K., Olszanecka-Glinianowicz, M. (2019). Postępowanie z chorymi na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby. Zalecenia Polskiej Grupy Ekspertów NAFLD 2019.. Medycyna Praktyczna, 10, 47-74. Link: https://ptg-e.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/GP_3_2019_NAFLD.pdf, Dostęp: 3.06.2024