Mówi: | Andrii Romanchuk |
Funkcja: | partner |
Firma: | Eucon Grupa Prawnicza |
Wojna w Ukrainie uniemożliwiła realizację wielu umów handlowych między polskimi i ukraińskimi firmami. Mogą się powołać m.in. na klauzulę siły wyższej
Z powodu działań zbrojnych w Ukrainie dostawy czy płatności pomiędzy polskimi i ukraińskimi podmiotami stały się niemożliwe. To oznacza, że wiele firm nie jest w stanie wypełnić swoich zobowiązań wynikających z podpisanych umów handlowych. Wojna nie jest jednak czynnikiem, który automatycznie rozwiązuje lub zawiesza kontrakty. W prawie międzynarodowym istnieje kilka sposobów na rozwiązanie takiej sytuacji. Z części z nich przedsiębiorcy korzystali już w czasie pandemii COVID-19, żeby uniknąć odpowiedzialności np. za opóźnienia, które wynikały z gospodarczych zakłóceń, a nie zaniedbania wykonawcy.
– W umowach handlowych wojna, akt terroru mogą być traktowane różnie, w zależności od tego, jakie ustawodawstwo jest zapisane w danej umowie. Umowy handlowe między polskimi a ukraińskimi firmami zwykle pozostają w mocy. W ustawodawstwie ukraińskim wojna, terroryzm mogą być włączone do części związanej z force majeure, czyli siłą wyższą, czymś, co może być nieprzewidywalne – mówi agencji informacyjnej Newseria Biznes Andrii Romanchuk, partner w Eucon Grupie Prawniczej. – W prawie polskim działa to trochę inaczej i też musimy to uwzględnić.
Już pandemia zakłóciła standardowe relacje między firmami, a kolejne nieprzewidziane wydarzenie, jakim jest wojna, uniemożliwiło realizację wzajemnych zobowiązań podjętych w ramach umów handlowych. Jak czytamy w opracowaniu EY, można zastosować w tej sytuacji kilka klauzul, typu hardship, force majeure (siła wyższa) czy material adverse change (MAC, nadzwyczajna zmiana stosunków).
Hardship w kontraktach handlowych polega na zastrzeżeniu w umowie, że w momencie pojawienia się znaczących trudności w realizacji stosunku umownego (dobrze je precyzyjnie zdefiniować), których nie dało się przewidzieć na etapie formułowania umowy, strony będą zobowiązane do rozpoczęcia negocjacji, żeby wypracować alternatywny model wykonania wzajemnych obowiązków.
Z kolei klauzula umowna siły wyższej zwalnia co do zasady obie strony z odpowiedzialności lub zobowiązań umownych w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności, na które strony nie miały wpływu, a które są związane z następstwami takich zdarzeń jak wojna, epidemia, zamieszki czy też nagłe, niekorzystne zmiany prawne. W zależności od tego przyjętego w umowie ustawodawstwa konflikt zbrojny może być automatycznie definiowany jako siła wyższa albo może to być uzgodnione przez strony lub przez sąd. Jeśli zależy to od stron, wystąpienie siły wyższej musi być odpowiednio poświadczone.
– Jeżeli mówimy o sile wyższej, w Ukrainie to działa w taki sposób, że trzeba wziąć z izby handlowej dokument, który potwierdza taką sytuację – podpowiada Andrii Romanchuk.
Na terenie Ukrainy jednostką uprawnioną do wydawania zaświadczenia o zaistnieniu okoliczności stanowiących siłę wyższą jest Handlowo-Przemysłowa Izba Ukraińska. Biorąc pod uwagę niezwykle trudną sytuację, izba postanowiła uprościć procedurę poświadczania siły wyższej (force majeure). Wzór wniosku można znaleźć na stronie izby. W Polsce jednostką uprawnioną do wydawania zaświadczenia o zaistnieniu okoliczności stanowiących siłę wyższą jest m.in. Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza. Przedsiębiorca powinien we wniosku dokładnie opisać okoliczności powodujące niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, ich wpływ na własną działalność i realizację kontraktu. Wnioski mogą dotyczyć zarówno sytuacji, gdy przedsiębiorca z powodu nagłego odpływu siły roboczej czy braku surowców, komponentów sprowadzanych do tej pory ze Wschodu nie jest w stanie zrealizować kontraktu, jak również nie może sam realizować dostaw do państw zaangażowanych w wojnę.
W praktyce kontraktowej przyjęło się, że strony zwalnia się z odpowiedzialności, ale jedynie na czas trwania okoliczności, które mogą być uznane za zdarzenia siły wyższej.
– Aby strony nie ponosiły konsekwencji niewykonywania umów, w pierwszej kolejności trzeba przeanalizować te umowy, zobaczyć, jakie mogą być konsekwencje. Druga część to pomyśleć o negocjacjach i rozmowach z partnerami odnośnie do tego, w jaki sposób mogą zrealizować tę umowę czy też dlaczego nie mogą. Trzeba też zbadać, pod jaką jurysdykcję podpada konkretna umowa, czy były jakieś zapisy odnośnie do arbitrażu, gdzie on jest wyznaczony, jakie ustawodawstwo będzie wykorzystywane. Można jeszcze zbadać kwestie ubezpieczenia, ale tu też trzeba rozumieć, że zwykle firmy ubezpieczeniowe nie pokrywają umów w czasie wojny i aktów terroryzmu – wymienia ekspert Euconu.
Polskie prawo cywilne zawiera w sobie normę rebus sic stantibus (art. 357 par. 1 Kodeksu cywilnego), która pozwala, w sytuacji nadzwyczajnej zmiany okoliczności wpływających na daną umowę, na zmianę treści zobowiązania lub nawet jego rozwiązania przez sąd (w wypadku tzw. następczej niemożliwości świadczenia). Jednak norma ta często jest niewystarczająca i ostateczne rozstrzygnięcie ewentualnego sporu na jej podstawie może zająć dużo czasu z uwagi na konieczność ingerencji sądu. Dlatego też, na zasadzie swobody umów, polskie prawo dopuszcza skorzystanie z konstrukcji MAC pochodzącej bezpośrednio z prawa anglosaskiego. Tu też kluczem do zastosowania tej klauzuli jest dokładne opisanie okoliczności pozwalających na jej stosowanie oraz mechanizmu z tym związanego. Przesłanką do zastosowania klauzuli MAC, jak wyjaśniają eksperci EY, mogą być np. wpływ wojny na kurs walut, łańcuch dostaw, ceny surowców, wskaźniki wymiany gospodarczej czy też dostęp do kapitału zewnętrznego
– W sprawie umów handlowych trzeba też sprawdzić charakter umowy, sprawdzić, co to jest za konflikt, wojna, jej intensywność i zasięg. Dodatkowo też rekomenduję zwrócić uwagę na to, jakie były wykorzystane Incoterms, czyli międzynarodowe reguły handlu – radzi Andrii Romanchuk.
W zależności od tego, który z systemów Incoterms jest określony w umowie, ta strona ponosi koszty i ryzyko dotyczące np. już rozpoczętych dostaw.
Czytaj także
- 2024-06-24: Polscy mali i średni przedsiębiorcy wciąż ostrożnie podchodzą do ekspansji zagranicznej. Potrzebują więcej wsparcia finansowego i doradczego
- 2024-06-26: Polski sektor kosmiczny rośnie w siłę. Niszą dla krajowych firm może być diagnoza, naprawa czy tankowanie satelitów na orbicie
- 2024-06-18: Chińskie regulacje ograniczyły czas dzieci przed ekranami i nad pracami domowymi. W pozycji siedzącej spędzają one dziennie 46 minut krócej
- 2024-05-20: Przewodniczący KNF: Niepokoi nas ograniczone zainteresowanie przedsiębiorców inwestycjami. To wpływa na niski popyt na kredyty inwestycyjne
- 2024-05-29: Infrastruktura krytyczna w polskich miastach jest dobrze chroniona. Nadal są jednak słabe punkty
- 2024-05-17: Projekt UE zyskuje wymiar militarny. Wojna w Ukrainie na nowo rozbudziła dyskusję o wspólnej europejskiej armii
- 2024-05-10: Koniec „malowania trawy na zielono”. W komunikacji firm nie będzie miejsca na greenwashing [DEPESZA]
- 2024-05-20: Komunikacja celów środowiskowych w centrum zainteresowania biznesu. Takich informacji coraz częściej szukają konsumenci
- 2024-05-10: Tylko co czwarta firma planuje inwestycje zagraniczne. Ich zapał osłabia niestabilna sytuacja geopolityczna
- 2024-06-11: Wybuch wojny w Ukrainie napędził nowy wyścig zbrojeń. Polski przemysł stara się wykorzystywać te szanse
Kalendarium
Więcej ważnych informacji
Jedynka Newserii
Jedynka Newserii
Bankowość
Samorządy mogą liczyć na rekordowe finansowanie w tej perspektywie finansowej UE. Pierwsze środki już do nich trafiają
– Poza środkami własnymi samorządy mają dostęp do środków unijnych i do kredytów. To są trzy nogi, na których stoi finansowanie jednostek samorządu terytorialnego – podkreśla Mateusz Walewski, główny ekonomista Banku Gospodarstwa Krajowego. Bank w kwietniu br. uruchomił pierwszy instrument finansowany z KPO, czyli pożyczki wspierające zieloną transformację miast, z budżetem wynoszącym prawie 9 mld euro. Samorządy będą mogły sfinansować z tych środków inwestycje, które powodują, że miasto jest bardziej zielone, nowoczesne i przyjazne dla mieszkańców. Samorządy z niecierpliwością wyczekują również reformy finansowania jednostek samorządu terytorialnego, która ma ustabilizować ich sytuację po zmianach wprowadzonych w tzw. Polskim Ładzie.
Regionalne –
Przyspiesza dekarbonizacja ciepłownictwa. Elektrociepłownia w Bydgoszczy od przyszłego roku zrezygnuje z kolejnych kotłów węglowych
Elektrociepłownia Bydgoszcz II, należąca do PGE Energia Ciepła, wchodzi w kluczowy etap inwestycji, która ma doprowadzić do wyłączenia dwóch z czterech kotłów węglowych i ograniczenia emisji dwutlenku węgla o 17 proc. To oznacza, że od II kwartału 2025 roku mieszkańcy Bydgoszczy będą korzystać z ciepła wytworzonego w nowych niskoemisyjnych źródłach. To jeden z kilku realizowanych projektów PGE Energia Ciepła, które zmierzają do dekarbonizacji w ciepłownictwie.
Nauka
Polski przemysł kosmiczny jest gotowy na zwiększanie udziału w programach Europejskiej Agencji Kosmicznej. Do tego będzie potrzebować coraz więcej wykwalifikowanych kadr
Pierwsza grupa młodych inżynierów z Polski rozpoczęła dwuletni staż w ośrodkach Europejskiej Agencji Kosmicznej w Niderlandach, Hiszpanii, Francji i Niemczech. W sumie do 2025 roku na staże do ESA zostanie skierowanych 30 kandydatów z Polski, którzy wezmą udział w kluczowych przedsięwzięciach naukowych i technologicznych agencji. To tylko jedna z inicjatyw nakierowanych na kształcenie kadr do pracy w sektorze kosmicznym. Sytuacja w tym zakresie poprawiła się na przestrzeni ostatnich lat, jednak w związku z szybkim rozwojem branży w nadchodzących latach zapotrzebowanie na wykwalifikowanych ekspertów będzie rosło.
Partner serwisu
Szkolenia
Akademia Newserii
Akademia Newserii to projekt, w ramach którego najlepsi polscy dziennikarze biznesowi, giełdowi oraz lifestylowi, a także szkoleniowcy z wieloletnim doświadczeniem dzielą się swoją wiedzą nt. pracy z mediami.