W ciągu 10 lat spadła liczba gospodarstw rolnych w Polsce i ich średnia wielkość. Tylko 30 proc. z nich utrzymuje się głównie z działalności rolniczej

Działalność rolnicza jest głównym źródłem utrzymania tylko dla niespełna 1/3 gospodarstw rolnych – wynika z przeprowadzonego w ubiegłym roku Powszechnego Spisu Rolnego 2020. Wśród pozostałych źródeł dochodu rolnicy wskazują m.in. pracę zarobkową, emerytury i renty, działalność pozarolniczą albo świadczenia socjalne. – W ciągu ostatnich 10 lat wyraźnie wzrósł udział innych dochodów, pochodzących np. z programów socjalnych, które teraz stanowią dość istotne źródło utrzymania gospodarstw rolnych – mówi dr Dominik Rozkrut, prezes Głównego Urzędu Statystycznego. Statystyka pokazuje, że w ubiegłym roku w Polsce było nieco ponad 1,317 mln gospodarstw rolnych, a na przestrzeni ostatniej dekady ich liczba skurczyła się o 192 tys. (prawie 13 proc.).

– Struktura gospodarstw domowych ze względu na wielkość nie uległa znacznym zmianom. Dominują głównie gospodarstwa indywidualne, które stanowią 99 proc., oraz gospodarstwa niewielkie, do 10 ha. To rozdrobnienie, które jest efektem poprzednich dekad, dalej występuje i tutaj w gruncie rzeczy niewiele się zmieniło od ostatniego spisu w 2010 roku – mówi agencji Newseria Biznes dr Dominik Rozkrut.

Statystyka pokazuje, że w 2020 roku było w Polsce nieco ponad 1,317 mln gospodarstw rolnych (w tym 1,310 mln gospodarstw indywidualnych). W ciągu ostatnich 10 lat ich liczba skurczyła się o 192 tys. (czyli 12,7 proc.). Nieznacznie wzrosła za to średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego – z 11,3 ha w 2010 roku do 12,4 ha w ubiegłym.

– Zmiany klimatyczne, zmieniające się przyzwyczajenia konsumentów, polityka krajowa i unijna – te wszystkie czynniki mają wpływ na to, że struktura gospodarstw rolnych się zmienia. Są to również czynniki demograficzne, bo o nich musimy tutaj wspomnieć: w gospodarstwach rolnych często brakuje następców i stąd też dosyć istotny, niemal 13-proc. spadek liczby gospodarstw rolnych – wyjaśnia prezes GUS.

Według danych GUS w ubiegłym roku działalność rolnicza była głównym źródłem utrzymania (ponad 50 proc. osiąganych dochodów ogółem) tylko dla niespełna 1/3 gospodarstw. Na przestrzeni ostatniej dekady ten odsetek nieznacznie spadł (z 33,8 proc. do 30,4 proc.). Wśród pozostałych źródeł dochodu gospodarstwa rolne wskazywały m.in. inną pracę albo działalność pozarolniczą, emerytury i renty czy świadczenia socjalne.

– W porównaniu z poprzednim spisem sprzed 10 lat wyraźnie wzrósł udział innych dochodów, pochodzących np. z programów socjalnych, które teraz stanowią już dość istotne źródło utrzymania gospodarstw rolnych – mówi Dominik Rozkrut. – Wiadomo też, że w lepszej kondycji są na pewno większe niż mniejsze gospodarstwa rolne.

PSR 2020 wykazał utrzymujące się zróżnicowanie regionalne pod względem wielkości gospodarstw rolnych. Nadal województwa południowo-wschodnie charakteryzuje rozdrobniona struktura gospodarstw rolnych, podczas gdy w województwach północnych występują gospodarstwa największe obszarowo.

Jak podkreśla prezes GUS, wyniki ubiegłorocznego Powszechnego Spisu Rolnego wskazują też, że w polskim rolnictwie wyraźnie zaznaczają się trzy główne trendy, czyli regionalizacja, specjalizacja i postępująca koncentracja.

– Obserwujemy postępowanie procesów, które identyfikowaliśmy już 10 lat temu. Maleje nam liczba gospodarstw rolnych, a w ślad za tym rośnie przeciętny areał tych gospodarstw. Widzimy też, że stopniowo polepsza się uzbrojenie gospodarstw np. w ciągniki, w szczególności te największe, o największej mocy, tutaj obserwujemy wyraźny wzrost. Postępują również procesy specjalizacji – i to zarówno w zakresie produkcji roślinnej, jak i zwierzęcej – mówi Dominik Rozkrut.

W ubiegłym roku areał użytków rolnych wyniósł 14,6 mln ha i zmniejszył się raptem o ok. 1 proc. (178 tys. ha) w porównaniu z 2010 rokiem. Statystyki pokazują, że w ciągu tej dekady o 10 proc. zwiększyła się za to powierzchnia upraw roślin przemysłowych (w tym rzepaku i rzepiku, co jest spowodowane m.in. rozwojem rynku biopaliw). Wciąż utrzymuje się też wysoki, blisko 70-proc. udział zbóż w uprawach.

– Bardzo wzrósł areał zasiewów jadalnych roślin strączkowych, to jest dwukrotny przyrost. Oczywiście mamy tu do czynienia z niską bazą sprzed 10 lat, ale ten wzrost jest jednak wart odnotowania. Z drugiej strony zmalał istotnie – bo o ponad 40 proc. – areał uprawy ziemniaków, co też jest ciekawą informacją. Natomiast jeżeli chodzi o zboża, tutaj nie było wielkich zmian w ostatniej dekadzie. Wszystko to ma związek z postępującą specjalizacją w zakresie produkcji roślinnej – mówi prezes Głównego Urzędu Statystycznego.

Dane GUS potwierdzają też pozycję Polski jako jednego z czołowych eksporterów i producentów drobiu w UE. W ciągu ostatnich 10 lat populacja drobiu zwiększyła się aż o 29 proc. O blisko 10 proc. wzrosło też pogłowie bydła. Istotnie spadła za to liczba świń – o 26,8 proc.

– W przypadku hodowli trzody chlewnej widzimy pewną postępującą specjalizację. Na gospodarstwa, które zajmują się hodowlą świń, po prostu przypada dużo więcej zwierząt niż w poprzednim spisie – mówi Dominik Rozkrut.

Powszechny Spis Rolny został w Polsce przeprowadzony po raz drugi od czasu wejścia do UE. Trwał od 1 września do 30 listopada 2020 roku. W trakcie tych trzech pandemicznych miesięcy GUS-owi udało się spisać niemal 100 proc. wszystkich gospodarstw rolnych w Polsce.

– Realizowaliśmy ten spis w pandemii, co było poważnym utrudnieniem. Oczywiście przygotowaliśmy się, mocno promowaliśmy samospis internetowy, który dla rolników nie był wcale taki prosty, bo wywiad w spisie rolnym jest dużo bardziej skomplikowany niż kilkanaście pytań w spisie powszechnym. 20 proc. rolników zdecydowało się jednak wziąć udział w spisie przez internet – mówi prezes GUS.