Cyfrowe technologie i sztuczna inteligencja mogą się okazać lekarstwem na bolączki systemu ochrony zdrowia. Już w tej chwili inwestuje w nie znaczący odsetek placówek medycznych

W Polsce sukcesywnie pogłębia się problem niedoboru lekarzy i kadr medycznych. Zdaniem liderów ochrony zdrowia i młodych przedstawicieli zawodów medycznych rozwiązaniem tego problemu będą m.in. cyfrowe technologie, takie jak opieka wirtualna, automatyzacja i sztuczna inteligencja. Dlatego już teraz takie rozwiązania wdraża bądź planuje wdrażać 64 proc. decydentów oraz dyrektorów szpitali i placówek medycznych. Blisko połowa z nich (ok. 46 proc.) inwestuje w rozwiązania sztucznej inteligencji, ale w trzyletniej perspektywie taki zamiar ma dużo większa grupa – wynika z tegorocznej edycji badania „Future Health Index” zrealizowanego na zlecenie firmy Philips.

– Technologie mogą być ważnym elementem na rzecz rozwiązania obecnych wyzwań opieki zdrowotnej i niedoboru kadr medycznych – mówi agencji Newseria Biznes Michał Kępowicz, członek zarządu i dyrektor ds. relacji strategicznych i market access w Philips Healthcare CEE, członek zarządu Izby POLMED.

„Future Health Index” to raport publikowany cyklicznie przez firmę Philips, analizujący najważniejsze priorytety i wyzwania, przed którymi stoją liderzy ochrony zdrowia. Tegoroczna edycja raportu jest już ósmą i opiera się na globalnych badaniach, przeprowadzonych wśród 3 tys. lekarzy, młodych medyków, osób zarządzających oraz dyrektorów szpitali i placówek medycznych w 14 krajach, w tym również w Polsce. Najważniejszy wniosek płynący z badania jest taki, że zarówno decydenci, jak i młody personel medyczny są zgodni w kwestii wdrażania cyfrowych technologii i innowacyjnych modeli opieki, które pozwoliłyby sprostać potrzebom pacjentów i podnieść jakość systemu ochrony zdrowia przy coraz bardziej ograniczonych zasobach.

– W polskim systemie opieki zdrowotnej, szczególnie w szpitalnictwie, mocno zauważalne są niedobory kadrowe, przy czym tu mamy wyraźne rozgraniczenie między poszczególnymi regionami kraju. Duże miasta i ośrodki akademickie faktycznie skupiają specjalistyczną kadrę i tam takich dużych niedoborów nie dostrzegamy. Problem jest jednak w regionach takich jak województwo lubuskie czy warmińsko-mazurskie albo w szpitalach powiatowych, gdzie zarówno kadry lekarskiej, jak i pielęgniarskiej jest coraz mniej – mówi Artur Drobniak, wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej, dyrektor Centralnego Ośrodka Badań, Innowacji i Kształcenia.

Niedobory kadrowe to – obok rosnącej presji finansowej – jedno z głównych wyzwań, z którym mierzą się obecnie systemy opieki zdrowotnej nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Liderzy ochrony, chcąc zniwelować skutki tego zjawiska i zatrzymać pracowników, szukają sposobów na zmniejszenie obciążenia personelu medycznego pracą. W tym celu w Polsce już 64 proc. z nich (a globalnie 56 proc.) korzysta lub planuje wykorzystać cyfrowe technologie i rozwiązania takie jak opieka wirtualna, automatyzacja i sztuczna inteligencja. Pomagają one m.in. zwiększyć wydajność i zmniejszać presję, jakiej poddawani są lekarze i personel medyczny.

– Nowe technologie mogą pomóc rozwiązać problem niedoboru kadr, ale zapewne nie w takim rozumieniu, jak myśli większość ludzi. To znaczy to nie będzie robot, który zastąpi lekarza czy pielęgniarkę. Dojdzie raczej do pogłębiającej się digitalizacji i automatyzacji procesu diagnostyki i terapii. Telemedycyna, która weszła wraz z pandemią COVID-19, jeszcze bardziej się upowszechni, będzie jeszcze bezpieczniejsza, a kontakt między lekarzem czy pielęgniarką a pacjentem w dużej mierze będzie się odbywać na odległość. Nowoczesne wyroby medyczne będą na bieżąco monitorować stan zdrowia tego pacjenta i przesyłać raporty dla lekarza prowadzącego, który dzięki temu będzie wiedział na przykład, że u chorego doszło do pogorszenia stanu zdrowia i wezwie go na wizytę. Innymi słowy, dzięki tym nowoczesnym narzędziom będziemy w stanie zapraszać do siebie na wizyty tych pacjentów, którzy realnie potrzebują pomocy – mówi Artur Drobniak.

– Opieka zdrowotna w ogóle idzie w kierunku coraz większego wykorzystania narzędzi cyfrowych i ogromnych strumieni danych pochodzących z tych narzędzi – dodaje Michał Kępowicz. – Ta ilość danych narasta lawinowo – jeszcze w 2013 roku na świecie było ok. 150 eksabajtów danych zgromadzonych we wszystkich systemach opieki zdrowotnej, ale szacuje się, że za półtora roku będzie to już 20-krotnie więcej. Trzeba sobie zadać pytanie, jak te dane strukturyzować i jak je wykorzystywać w celu najlepszej opieki nad pacjentem.

Jak pokazuje „Future Health Index”, w Polsce aż 68 proc. liderów ochrony zdrowia i młodych pracowników medycznych uważa, że to wirtualna opieka ma lub będzie mieć w przyszłości największy wpływ na poprawę jakości opieki nad pacjentami. Obecnie inwestycje w wirtualną opiekę deklaruje 35 proc. polskich liderów ochrony zdrowia, ale w nadchodzących latach wartość ta rośnie do 44 proc. Ponadto co drugi młody pracownik ochrony zdrowia oczekuje zwiększenia inwestycji w tym zakresie.

– Młodzi liderzy chcą i preferują wdrażanie technologii, które pomogą im w pracy, będą automatyzować część czynności, wirtualizować opiekę zdrowotną. Ponad 2/3 uważa, że wprowadzenie rozwiązań takich jak wirtualizacja, sztuczna inteligencja, systemy uczenia maszynowego czy opieka zdalna to jest coś, co przyniesie wartość dla systemu opieki zdrowotnej, również z punktu widzenia samego pacjenta – mówi członek zarządu i dyrektor ds. relacji strategicznych i market access w Philips Healthcare CEE.

Sztuczna inteligencja to jedno z coraz powszechniej wykorzystywanych rozwiązań, które już w tej chwili wspiera personel medyczny w codziennych czynnościach i pomaga skutecznie diagnozować pacjentów. Badanie Philipsa pokazuje, że w Polsce odsetek liderów opieki zdrowotnej inwestujących w sztuczną inteligencję wzrósł z 35 proc. w 2022 roku do 46 proc. obecnie (przy czym średnio co piąty lider ochrony zdrowia w Polsce inwestuje w AI w celu integracji diagnostyki), ale w trzyletniej perspektywie takie inwestycje deklaruje już czterech na pięciu decydentów i dyrektorów placówek medycznych.

– Algorytmy sztucznej inteligencji w ochronie zdrowia raczkują, ale w coraz większym stopniu wchodzą do praktyki klinicznej, choć tutaj mamy pewne rozwarstwienie pomiędzy poszczególnymi regionami świata. W Stanach Zjednoczonych FDA zarejestrowała już ponad 400 algorytmów sztucznej inteligencji do użytku klinicznego, w Europie mamy ich mniej – mówi Artur Drobniak. – To, co rozumiemy jako algorytm sztucznej inteligencji, to tak naprawdę analiza danych medycznych. Najbardziej rozwinięte w tej chwili są algorytmy, które oceniają obrazy medyczne, czyli radiologia, obrazy tomografii komputerowej czy obrazy rezonansu magnetycznego, a niedługo może nawet ultrasonograficzne. Już w tej chwili mamy algorytmy, które pomagają lekarzom ocenić wyniki tych badań, a nawet ich w tym zastąpić. Prawne uwarunkowania na razie są takie, że to lekarz podejmuje ostateczną decyzję, ale już dziś w praktyce klinicznej często stosowane są algorytmy o podobnej skuteczności w swojej ocenie, co lekarz radiolog.

Jak pokazuje tegoroczna edycja „Future Health Index”, w Polsce liderzy ochrony zdrowia, jak i młody personel dostrzegają wiele korzyści wynikających z wdrażania technologii i nowych modeli opieki. Wśród najważniejszych jest m.in. bardziej efektywna kosztowo opieka zdrowotna oraz lepsze przestrzeganie przez pacjentów zaleceń dotyczących zdrowia, na które wskazuje 43 proc. decydentów i ponad połowa młodych przedstawicieli kadry medycznej. Obie grupy widzą też pozytywny wpływ nowych modeli świadczenia opieki na edukację, świadomość pacjentów oraz satysfakcję personelu.

– Jeżeli chodzi o wdrażanie nowoczesnych technologii medycznych, to dzisiaj podmioty lecznicze nie mają już wyjścia. To jest ten moment, kiedy – jeśli ktoś tego nie zrobi – pozostanie w tyle – mówi dr hab. Iwona Kowalska–Bobko, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego. – Wdrażanie tych nowych technologii medycznych ma służyć poprawie jakości opieki, ale mam nadzieję, że to będzie szło w parze ze wzmacnianiem kompetencji zdrowotnych samych pacjentów. Pacjent, który korzysta z tych technologii, powinien być bowiem zorientowany, jak robić to poprawnie, powinien mieć zagwarantowaną konsultację z profesjonalistą medycznym.

– Dynamika wdrażania nowych technologii w Polsce, podobnie jak i w innych krajach, jest zróżnicowana. W ostatnim czasie bardzo mocno ruszył świat robotyki i w tej chwili wszyscy są zainteresowani systemami robotycznymi. Widzimy też, że w niektórych punktach systemu, zwłaszcza wśród prywatnych świadczeniodawców opieki zdrowotnej, pojawiają się chatboty wspierające komunikację z pacjentem. Pojawiają się również takie rozwiązania jak na przykład zdalna diagnostyka albo przesył obrazów, które można odebrać i przeanalizować na smartfonie. Tak więc musimy dbać o to, żeby w Polsce ten rozwój technologiczny był równomierny i tam, gdzie to możliwe, korzystać z przykładów krajów, w których opieka zdrowotna jest najbardziej skuteczna i efektywna – dodaje Michał Kępowicz.