Trybunał Sprawiedliwości UE zakazał równoczesnego odliczania podatku VAT i powoływania się na prawo do zwolnienia

Unijny Trybunał Sprawiedliwości uznał, że firmy nie mogą równocześnie korzystać ze zwolnienia z podatku VAT na podstawie krajowych przepisów i odliczenia VAT-u przewidzianego przez unijną dyrektywę. Wątpliwości dotyczyły m.in. prywatnych firm szkoleniowych. W Polsce prawo zostało zmienione już trzy lata temu, ale wyrok ma duże znaczenie dla rozliczeń za lata wcześniejsze oraz dla innych państw członkowskich UE.

Trybunał Sprawiedliwości wydał wyrok w sprawie polskiej spółki MDDP, prywatnej firmy szkoleniowej, która prowadzi działalność komercyjną. Nie jest ona wpisana do rejestru szkół i placówek niepublicznych. Spółka stała na stanowisku, że zgodnie z dyrektywą 2006/112, a wbrew polskiej ustawie o VAT, jej usługi powinny być objęte opodatkowaniem podatkiem VAT. Dawało to podstawę do odliczenia tego podatku. Z taką interpretacją nie zgodził się minister finansów, a sprawa trafiła do sądu administracyjnego.

Według polskiego prawa aż do końca grudnia 2010 r. usługi edukacyjne, bez względu na ich cel i charakter, były zwolnione z podatku VAT. Sejm uchwalił zmianę tego prawa we wrześniu 2010 r., a nowe przepisy weszły w życie na początku 2011 r. Nowelizacja dostosowała polskie przepisy do unijnych.  

W 2012 r. sprawę MDDP do unijnego trybunału skierował Naczelny Sąd Administracyjny.

 – Trybunał w wyroku stwierdził, że Polska zbyt szeroko podeszła do zwolnienia, dlatego że objęła zwolnieniem de facto wszelkie usługi edukacyjne bez względu na to, czy podmioty je świadczące spełniają cele analogiczne do celów realizowanych przez podmioty publiczne. Ten aspekt nie był w ówczesnych przepisach doprecyzowany, dopiero od 2011 r. mieliśmy zmianę przepisów w tym zakresie – tłumaczy w rozmowie z agencją informacyjną Newseria Biznes Marta Szafarowska, doradca podatkowy i partner w MDDP.

Uchwalona w 2006 r. unijna dyrektywa o wspólnym systemie podatku od wartości dodanej, czyli podatku VAT, przewiduje prawo do odliczenia podatku VAT w odniesieniu do zakupów towarów i usług związanych z działalnością opodatkowaną podatnika. Opierając się na tej zasadzie Trybunał uznał, że nie jest możliwe zastosowanie przez firmę szkoleniową zwolnienia od podatku VAT w stosunku do świadczonych usług, zgodnie z krajową ustawą, a jednocześnie skorzystanie z prawa do odliczenia podatku VAT w oparciu o dyrektywę 2006/112, nawet jeśli ustawa krajowa niesłusznie i wbrew tej dyrektywie przewidywała szeroki zakres zwolnienia od VAT. Trybunał wskazał, że odliczenie takie byłoby możliwe wyłącznie w przypadku, gdyby podatnik zdecydował się opodatkować świadczone usługi podatkiem VAT. Jednak polskie prawo nie przewiduje możliwości wyboru opodatkowania, a następnie odliczenia podatku, działalności, która jest ustawowo zwolniona z VAT-u.

 – W polskich przepisach nie istnieje opcja opodatkowania usług, które w świetle ustawy są zwolnione od podatku VAT. Nie pozwalają na to zasady wyrażone w Konstytucji. Zakres czynności opodatkowanych, podatników i zwolnień od podatku musi być określony w formie ustawy. Natomiast polska ustawa o VAT przewidywała w tym przypadku zwolnienie usług edukacyjnych. I nie przewidywała możliwości wyboru ich opodatkowania – podkreśla Marta Szafarowska.

Choć Polska zmieniła przepisy już w 2011 r., na wyrok Trybunału z niecierpliwością czekały inne państwa członkowskie UE. Sprawa trafiła do Luksemburga w trybie tzw. pytania prejudycjalnego, związanego z tym, że NSA miał wątpliwości co do interpretacji unijnych przepisów. Wyrok jest obowiązujący dla wszystkich 28 krajów członkowskich UE.

Brak możliwości wyboru opodatkowania usług ustawowo zwolnionych od VAT dotyczy nie tylko usług edukacyjnych. Szafarowska podkreśla, że podobne problemy dotyczą także innych branż, gdzie występują rozbieżności pomiędzy krajowymi przepisami o podatku VAT a unijną dyrektywą.

 – W praktyce żaden kontrahent firmy szkoleniowej do końca 2010 roku nie zaakceptowałby faktury, która zawierałaby podatek VAT. Podatnik, otrzymując fakturę zawierającą podatek VAT, nie byłby uprawniony do odliczenia tego podatku w świetle polskiej ustawy o VAT. Wybór opodatkowania wskazywany przez Trybunał byłby zbyt ryzykowny dla kontrahentów firmy szkoleniowej i należałoby się liczyć z tym, że faktury takie nie byłyby akceptowane – wyjaśnia Szafarowska.

Trybunał Sprawiedliwości nie wspomniał jednak o możliwości ubiegania się o rekompensatę przez spółkę MDDP. Podkreślił, że nawet jeśli prawo krajowe jest niezgodne z unijną dyrektywą, nie uprawnia to podatników do skorzystania ze zwolnienia i równoczesnego powoływania się na prawo do odliczenia podatku VAT.