Board Monitor Europe 2024: Rola rad nadzorczych i zarządów w firmach rośnie

Działająca od ponad 70 lat firma Heidrick & Struggles, wiodący globalny dostawca doradztwa i usług w obszarze rozwoju przywództwa oraz rekrutacji kadry zarządzającej, opublikowała raport Board Monitor Europe 2024 na temat kluczowych zmian zachodzących w zarządach europejskich firm po pandemii COVID-19. Badanie zostało przeprowadzone na 14 rynkach, w tym w Polsce. Wyniki pokazują, że w obliczu konieczności funkcjonowania w środowisku rosnących wyzwań, liderzy stają się bardziej otwarci na możliwość angażowania zewnętrznych ekspertów specjalizujących się w obszarach związanych z zarządzaniem ryzykiem. Rady nadzorcze zaś zwiększają swoje zaangażowanie operacyjne. Największy wzrost wpływu na agendę zarządów mają organy regulacyjne, konsumenci i szersza kadra pracownicza.

Raport Board Monitor Europe 2024* jest częścią wieloletniego badania firmy Heidrick & Struggles śledzącego trendy, które ukształtowały globalną arenę zarządzania, w tym ważne długoterminowe zmiany w niezależności rad nadzorczych, ich różnorodności, nadzorze finansowym, zarządzaniu ryzykiem oraz w bazie akcjonariuszy, którym podlegają dyrektorzy. Przeprowadzane jest wśród prezesów i dyrektorów największych spółek giełdowych na świecie, w tym także z Polski.

Wyniki tegorocznej edycji badania wskazują na redefinicję obowiązków dyrektorów zarządzających i agend rad nadzorczych działających w Europie firm notowanych na giełdach. Niebagatelny wpływ na te procesy ma dynamicznie zmieniający się globalny kontekst biznesowy połączony z zestawem obaw w regionalnym krajobrazie gospodarczym, społecznym i środowiskowym. Wynikają one w dużej mierze z post-pandemicznej sytuacji, niepewności i konfliktów geopolitycznych tuż przy granicach UE, a także pojawiających się nowych technologii czy wyzwań związanych z cyberbezpieczeństwem – mówi Łukasz Kiniewicz, partner zarządzający, Heidrick & Struggles Polska.

Kluczowe zmiany zachodzące w funkcjonowaniu zarządów i rad nadzorczych w Europie

Choć rzeczywistość, w jakiej funkcjonują firmy od czasu pandemii poszerza się o zupełnie nowy katalog ryzyk, wciąż zauważalna jest koncentracja na tradycyjnych, wewnętrznych sposobach zarządzania niepewnością i ryzykiem. Uwagę przyciąga jednak rosnąca gotowość zarządów i rad nadzorczych do korzystania ze specjalistycznej wiedzy zewnętrznych ekspertów, szczególnie w obszarze zarządzania różnego rodzaju ryzykami. 33% respondentów jest otwartych na wysłuchanie ich opinii, a kolejne 22% widziałoby w zarządzie dodatkowych członków, posiadających wiedzę specjalistyczną w zakresie poszczególnych rodzajów ryzyka, z którymi firma ma do czynienia.  Najczęściej działania z zewnętrznymi konsultantami w celu przeciwdziałania ryzyku i niepewności wskazywali respondenci z firm świadczących usługi finansowe, a najrzadziej z firm konsumenckich. Częściej kroki takie wskazują respondenci z dużych firm.

Programy posiedzeń rad nadzorczych i zarządów nadal koncentrują się głównie na tradycyjnych obowiązkach, m.in. wynikach finansowych, przeglądach strategii czy planowaniu sukcesji. Łącznie kategorie te zajmują prawie 60% czasu rad nadzorczych. Wśród czterech kwestii, którym prezesi i dyrektorzy poświęcają rosnącą uwagę respondenci wymieniają szanse i zagrożenia związane z technologią (AI i cyberbepieczeństwo), zmienność geopolityczną i zrównoważony rozwój.

Zdaniem badanych w Europie, w porównaniu do interesariuszy z innych części świata, najbardziej rosnący wpływ na zarządy firm miały organy regulacyjne (52%). Pod względem wpływu tuż za CEO i zespołami zarządzającymi (51%) znaleźli się konsumenci i szersza kadra pracownicza (po 43%). Co ciekawe, tylko 22% dyrektorów zgłosiło wzrost wpływu głównych akcjonariuszy i analityków a 5% - aktywistów. Zdecydowana większość respondentów wyraziła zadowolenie (73%) z odpowiedniej ich zdaniem ilości zachodzących zmian w obszarze wpływów.

W jaki sposób zarządy angażują pracowników? W Europie, znacząca większość respondentów (84%) uważa, że dyrektorzy zarządzający powinni współpracować z pracownikami na wyższych szczeblach firmy. Respondenci najczęściej sugerowali, że powinno się to odbywać za pomocą organizowanych od czasu do czasu spotkań bez udziału kierownictwa (39%) oraz za pośrednictwem ankiet przeprowadzonych przez stronę trzecią (36%).

Kolejną kwestią związaną z dynamicznie zmieniającym się środowiskiem jest zwiększająca się presja społeczeństwa na kadrę zarządzającą w obszarze kompetencji i zaangażowania, co prowadzi do redefinicji ról i granic obowiązujących do tej pory. Aż 71% ankietowanych prezesów i dyrektorów europejskich firm wskazało na rosnące zaangażowanie operacyjne zarządów i rad nadzorczych (25% respondentów z Europy udzieliło odpowiedzi „Tak, zdarza się to często”, 46%, że „tak, zdarza się to okazjonalnie”). Na pytanie, dlaczego tak się dzieje, najczęściej odpowiadali, że członkowie zarządu chcą dowiedzieć się więcej o działalności operacyjnej, niż pozwala na to regularne raportowanie (51%) oraz, ponieważ posiadają specjalistyczną wiedzę, której nie ma zespół wykonawczy (34%).

Różnorodność w zarządach w Polsce

Każdego roku raport dostarcza także danych na temat wieku, płci i doświadczenia oraz innych aspektów pochodzenia nowo powołanych członków do zarządów spółek notowanych na giełdach 14 europejskich rynków. W ubiegłym roku trendy w zakresie różnorodności pozostały stabilne.

W Europie, średni wiek nowo powołanych dyrektorów wzrósł od 2020 r. z 55 do 57 lat w 2023 roku. Polska odznacza się najniższym średnim wiekiem równym 50 lat, zaś na końcu zestawienia znalazła się Szwajcaria z średnim wiekiem wynoszącym 61 lat.

Pomimo obowiązku implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)** mającej na celu zapewnienie równowagi płci w zarządach spółek notowanych na giełdzie, w Polsce nie widać znaczącego wzrostu odsetka kobiet nowo powołanych do zarządów. W 2023 roku stanowiły one zaledwie 36% i był to najniższy wynik ze wszystkich analizowanych europejskich rynków. Najlepiej pod tym kątem wypadła Irlandia z wynikiem równym 61%.