GWIAZDY AWANGARDY W DESA UNICUM

Plejada gwiazd awangardy w DESA Unicum

Sensacyjne pop-artowe prace Jana Dobkowskiego, namalowane tuż przed tragiczną śmiercią obrazy Jerzego „Jurrego” Zielińskiego, imponujący informel Tadeusza Kantora, hipnotyzująca „błękitna fala” Wojciecha Fangora, op-artowe abstrakcje Victora Vasarely’ego oraz wybitnej klasy kompozycje Teresy Pągowskiej – to tylko niektóre z 82 wyjątkowych dzieł, które już 3 marca trafią pod młotek na pierwszej w tym sezonie aukcji „Sztuka Współczesna. Klasycy Awangardy po 1945” w DESA Unicum. Oczekiwane przez kolekcjonerów wydarzenie może przynieść nowe rekordy, nadając ton całemu rynkowi sztuki w 2022 roku. To właśnie prace mistrzów powojennej awangardy należały do najbardziej poszukiwanych i najwyżej wycenianych dzieł sztuki w Polsce w 2021 roku. Na czele z kupionym za 13,4 mln złotych płótnem „Dwie mężatki” Andrzeja Wróblewskiego, najdroższym obrazem wylicytowanym do tej pory w Polsce. Na marcowej aukcji nie zabraknie również unikatowych dzieł Alfreda Lenicy, Henryka Stażewskiego, Jerzego Nowosielskiego, Edwarda Dwurnika, Ryszarda Winiarskiego czy przedstawicieli Gruppy: Pawła Kowalewskiego, Marka Sobczyka, Jarosława Modzelewskiego, Ryszarda Woźniaka i Włodzimierza Pawlaka. Wszystkie z wystawionych prac będzie można podziwiać na wystawie przedaukcyjnej od 23 lutego w siedzibie DESA Unicum przy ul. Pięknej 1A w Warszawie.

Otwierający marcową aukcję obraz „Miłość matczyna” z 1971 roku to wybitny przykład twórczości Jana Dobkowskiego z początkowego, dla wielu najbardziej uznanego, okresu jego twórczości. To właśnie w latach 1967-72 stworzył on cieszące się niesłabnącym uznaniem „czerwono-zielone” obrazy, oddające ducha hipisowskich, kontrkulturowych lat 60. XX wieku. Z pozornie nieczytelnych form, przypominających ludzkie, zespolone ze sobą ciała, wyłaniają się symboliczne przedstawienia aktów seksualnych, kwitnące kwiaty, kiełkujące pnącza czy przejrzyste słoneczne promienie. Z okresu „czerwono-zielonego” pochodzi również obraz „Przyjaciółki” namalowany przez artystę w 1970 roku. Najsłynniejsze obrazy Dobkowskiego powstały tuż po jego debiucie w warszawskim Klubie Medyka, gdzie wraz z Jerzym „Jurrym” Zielińskim zorganizowali pamiętną wystawę „Neo-neo-neo” (była to również nazwa założonej przez nich w 1965 roku grupy artystycznej). Skandalizujące wydarzenie odbiło się głośnym echem w ówczesnym świecie artystycznym. Młodzi artyści wyprawili symboliczny pogrzeb dotychczasowych kierunków sztuki, zawieszając pod sufitem trumienkę z napisami: „kubizm”, „abstrakcjonizm” i „dadaizm”. Symbolizm stał się znakiem firmowym całej twórczości Zielińskiego, oryginalnego i tajemniczego przedstawiciela warszawskiej cyganerii artystycznej oraz bliskiego przyjaciela Edwarda Stachury. Oparte na skojarzeniach malarstwo artysty, przyjmowało formę uproszczonego znaku o kontrastującej kolorystyce, będącego krytyką kontestowanego przez malarza systemu PRL, a także ironizującą wersją symboli narodowych, patosu ojczystych barw czy schematu mapy Polski. Doskonałym tego przykładem są prace z 1980 roku – w tym lądujący czerwony orzeł na niebieskim tle – namalowane zaledwie kilka miesięcy przed tragiczną śmiercią Zielińskiego.

Z górną estymacją sięgającą 2 mln złotych, najwyżej wycenianym obiektem aukcji jest monumentalne płótno „Peinture” z 1958 roku Tadeusza Kantora, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej awangardy artystycznej po 1945 roku. Płótno wyróżnia się nie tylko imponującym rozmiarem, dopracowaniem detalu, zapiskami na odwrocie, ale również miejscem powstania. Kantor stworzył je podczas kilkumiesięcznej, podróży do Francji i Szwecji. W sztokholmskiej Galerii Samlaren odbyła się pierwsza indywidualna wystawa jego prac za granicą. Pojawiło się na niej 27 obrazów z lat 1950-58, reprezentujących – tak, jak stworzony w stolicy Szwecji „Peinture” – ważny etap twórczości artysty, inspirowany malarstwem taszystowskim, nazywanym także informelem lub action painting. Nurt, w którym proces twórczy oparty jest na spontanicznym, wręcz spazmatycznym geście, zdominował malarstwo lat 40. i 50. XX wieku. Jego przedstawicielem był m.in. Jackson Pollock, ikona sztuki ubiegłego stulecia.

Awangardę powojenną trudno wyobrazić sobie bez rewolucyjnego op-artu, który na aukcji DESA Unicum reprezentują najwięksi twórcy nurtu. Zachwycająca iluzją przestrzeni i ruchu kompozycja „SU 12” powstała w 1972 roku, gdy Wojciech Fangor miał już ugruntowaną pozycję na arenie międzynarodowej. Zaledwie dwa lata wcześniej 37 prac artysty wystawiło nowojorskie Muzeum Salomona R. Guggenheima. Była to pierwsza indywidualna wystawa polskiego twórcy w świątyni światowej sztuki współczesnej. „SU 12” z hipnotyzującą błękitną falą przechodzącą przez środek obrazu powstało w starym domu farmerskim w Summit w stanie Nowy Jork, który był nie tylko pracownią Fangora, ale i miejscem, gdzie oddawał się  swojej drugiej pasji: astronomii. Przełomowym momentem dla kariery artystycznej Fangora była op-artowa wystawa z 1965 roku „The Responsive Eye”, prezentująca najważniejsze nazwiska w dziedzinie wizualizmu, w tym Victora Vasarelyego, uznawanego za jednego z prekursorów op-artu. Na marcowej aukcji pojawi się praca „Woonnaall”, stworzona przez węgiersko-francuskiego artystę w latach 1970-1975. Z roku 1964 pochodzi obraz „B-181 (Red, Green, Yellow and Blue)” autorstwa Tadasuke (Tadasky) Kuwayamy, uważanego również za jednego z ojców op-artu. Jego wyrosła na gruncie japońskiego rzemiosła twórczość stanowi interesujące zderzenie kultury Wschodu i Zachodu.

Zagadkowa i ekspresyjna praca „Dzień trzydziesty pierwszy” należy do prac cyklu „Dni”, zaprezentowanych na wystawie Teresy Pągowskiej w warszawskiej Zachęcie w 1966 roku. W tym ważnym dla twórczości artystki okresie porzuciła ona techniki i paletę zaczerpniętą z koloryzmu na rzecz rozjaśnionej palety i konwencji dalekiej od naturalizmu. Dziełem stworzonym w stylistyce, której artystka pozostała wierna do śmierci w 2007 roku, jest również obraz „Kuglarz” z 1979 roku należący do cyklu „Figury magiczne”. Podczas marcowej aukcji kobiece malarstwo współczesne reprezentuje także obraz „Sen Teresy” z 1993 roku pędzla Marii Anto, wybitnej przedstawicielki polskiej figuracji. Na długiej liście znakomitości awangardy powojennej, których wybitne prace trafią pod młotek w DESA Unicum są również dzieła Alfreda Lenicy (m.in. „Chory z urojenia" 1967 roku), Juliana Stańczaka („Deserted” z 1971 roku), Henryka Stażewskiego (m.in. „Relief” z 1970 roku), Jerzego Nowosielskiego „Oranta” (Męczeństwo św. Agaty z 1961 roku), Edwarda Dwurnika („Obraz nr 230” z cyklu „XXV” z 2004 roku), Ryszarda Winiarskiego („Set A” i „Set B” z cyklu „Penetracja przestrzeni realnej” z 1972 roku) oraz przedstawicieli Gruppy: Pawła Kowalewskiego, Marka Sobczyka, Jarosława Modzelewskiego, Ryszarda Woźniaka i Włodzimierza Pawlaka. Działania twórcze należących do niej artystów były buntem zarówno wobec akademizmu i postaw postawangardowych w sztuce, jak i protestem przeciwko cenzurze i represjom ze strony władz komunistycznych podczas stanu wojennego, wprowadzonego w 1981 roku.

Pierwsza w tym roku aukcja z flagowego projektu DESA Unicum „Sztuka Współczesna. Klasycy Awangardy po 1945” to wydarzenie, które nada ton rynkowi sztuki w pierwszej połowie 2022 roku. Ogromnie zainteresowanie pracami powojennymi sprawiło, że w ubiegłym roku wartość tego segmentu zwiększyła się aż o 70 proc. do ponad 170 mln złotych. Na ten bezprecedensowy na polskim rynku sztuki wzrost złożyło się kilkadziesiąt rekordów cenowych uzyskanych przez prace wybitnych artystów, jak i rekord wszechczasów w kategorii najdrożej sprzedanego obrazu sztalugowego, który pobiła praca „Dwie mężatki” Andrzeja Wróblewskiego sprzedana za 13,4 mln złotych. Rozpoczęty właśnie sezon z pewnością przyniesie kolejne historyczne transakcje, co może zaowocować kolejnym znacznym wzrostem wartości sprzedaży prac stworzonych po 1945 roku, najdynamiczniej rozwijającego się obszaru polskiego rynku sztuki – mówi Anna Szynkarczuk, koordynatorka aukcji.