Bonusy za ilość – ujęcie w deklaracji VAT

W praktyce biznesowej nierzadko zdarza się, że przedsiębiorcy wypłacają różnego rodzaju bonusy swoim kontrahentom z tytułu zrealizowanej sprzedaży. Co do zasady korekta ceny w związku z udzieleniem rabatu powinna być dokonywana w formie faktury korygującej. W takim przypadku okres ujęcia faktur jest wskazany bezpośrednio w ustawie. Ten sposób korygowania sprzedaży dotyczy bezpośredniej relacji pomiędzy kontrahentami oraz stosunkowo małej liczby wystawianych faktur korygujących. Często jednak zdarza się, że relacje pomiędzy podatnikiem i kontrahentem, któremu podatnik chce wypłacić bonus, nie są bezpośrednie, tylko pośrednie. Ujęcie takiej transakcji w deklaracji VAT nie zostało bezpośrednio opisane w przepisach ustawy, co rodzi zrozumiałe wątpliwości podatników. Przykładem jest omawiana interpretacja z 18 sierpnia 2021 r., sygn. akt 0113-KDIPT1-3.4012.462.2021.1.JM.

Co to są bonusy ilościowe?

Przedsiębiorca zainteresowany określonym poziomem zakupów lub sprzedaży realizowanym przez swoich kontrahentów może zaproponować im formę bonusu ilościowego. W praktyce bonus ilościowy, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy wypłaty określonych środków za zrealizowanie określonej liczby nabyć. Innymi słowy, jest to rabat dla nabywcy (rabat bezpośredni) lub kolejnego podmiotu w łańcuchu (rabat pośredni). Bonus ilościowy nazywany jest często wymiennie rabatem lub premią pieniężną.

Warto zaznaczyć, że bonusy ilościowe powinny dotyczyć tylko i wyłącznie wypłaty premii za zrealizowaną ilość sprzedaży. Nie można tej konstrukcji zastosować w przypadku, gdy oczekujemy od kontrahenta jakichkolwiek działań czy innych świadczeń w związku z dokonywaną sprzedażą. Co do zasady w takich przypadkach traktowane jest to jako świadczenie usług przez kontrahenta na rzecz podatnika.

Przepisy ustawy o VAT

Podstawę opodatkowania obniża się o kwoty udzielonych po dokonaniu sprzedaży upustów i obniżek cen. Zasada wyrażona w art. 29a ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT determinuje opodatkowanie podatkiem VAT realnej konsumpcji. Przepis ten można odczytać także w ten sposób, że jeżeli intencją podatnika jest udzielenie rabatu bezpośredniego oraz pośredniego w stosunku do pierwotnej ceny, to taki dokument powinien zawierać VAT i być neutralny dla sprzedawcy.

Zgodnie z art. 29a ust. 13 ustawy o VAT fakturę korygującą zmniejszającą zobowiązanie podatkowe ujmuje się w dacie wystawienia faktury korygującej, pod warunkiem posiadania dokumentacji, z której wynika, że podatnik uzgodnił z nabywcą warunki obniżenia podstawy opodatkowania oraz warunki te zostały spełnione, a faktura jest zgodna z posiadaną dokumentacją. Powyższy przepis dotyczy sytuacji wystawienia faktury korygującej in minus. Fakturę taką wystawia się co do zasady na nabywcę towaru lub usługi. Dlatego rozwiązanie to nie znajdzie zastosowania w sytuacji, gdy podmiot będzie zainteresowany udzieleniem rabatu pośredniego, tj. z pominięciem nabywcy.

Ujęcie rabatów pośrednich

W przypadku rabatów pośrednich obniżenia podstawy opodatkowania dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonał płatności rabatu. Innymi słowy, zastosowanie znajdzie inna reguła niż w przypadku faktur korygujących, a mianowicie reguła kasowa. W myśl tej zasady dopiero zapłata uprawnia do obniżenia podstawy opodatkowania (indywidualna dyrektora KIS z 18 sierpnia 2021 r., sygn. akt 0113-KDIPT1-3.4012.462.2021.1.JM). Przedsiębiorca powinien zatem szybko wypłacać takie bonusy, aby w jak najkrótszym czasie móc pomniejszyć sobie zobowiązanie podatkowe. Podobne stanowisko zajął organ podatkowy w interpretacji indywidualnej z dnia 30 maja 2018 r., sygn. akt 0114-KDIP1-3.4012.179.2018.1.ISK).

Faktura czy nota?

Podstawowy problem z rabatami pośrednimi dotyczy ich dokumentowania. Powszechną formą dokumentowania rabatów są faktury korygujące. Jednak, jak zostało wskazane powyżej, nie znajdą one zastosowania w przypadku udzielenia obniżki ceny z pominięciem bezpośredniego nabywcy towaru lub usługi. W związku z tym w takich przypadkach wystawienie faktury korygującej byłoby błędem. Jednocześnie należy wskazać, że ustawa o VAT nie przewiduje w takich przypadkach innego rozwiązania. Dlatego też należy wziąć pod uwagę praktykę organów podatkowych w tym zakresie.

Powszechnie przyjęło się, że jedną z form dokumentowania bonusów za ilość są noty księgowe (uznaniowe/obciążeniowe). Co do zasady brak jest definicji takich not oraz wyspecyfikowanego w ustawie zakresu informacji, jakie powinien zawierać taki dokument. W praktyce przedsiębiorcy wystawiają go bardzo podobnie do korekty, tj. specyfikują kwotę netto, VAT i brutto tak, aby ograniczyć wątpliwości drugiej strony i zapewnić tożsame raportowanie tej transakcji na potrzeby VAT. Taka forma dokumentacji rabatów pośrednich również została potwierdzona przez organ podatkowy w omawianej interpretacji, jak również w innych interpretacjach, np. z 15 września 2017 r., sygn. akt 0114-KDIP4.4012.327.2017.1.AKO czy z 9 sierpnia 2017 r., sygn. akt 0113-KDIPT1-1.4012.326.2017.2.MW.

Autor: radca prawny Robert Nogacki

Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.