Instrumentalny charakter wszczynania postępowań karnych skarbowych

Dyrektor izby administracji skarbowej ustalił, że przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą w branży budowlanej w 2013 r. w sposób nieuprawniony odliczył VAT naliczony na fakturach zakupowych od jednego z kontrahentów. Czy organ mógł sięgać tak daleko wstecz do rozliczeń podatkowych przedsiębiorcy? Mógł, bo na miesiąc przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań wszczął przeciw niemu postępowanie karne skarbowe. Tylko dlaczego tak późno, skoro o popełnieniu przez niego przestępstwa dowiedział się już trzy lata wcześniej?

Zgodnie z art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu z dniem wszczęcia postępowania w sprawie o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, o którym podatnik został zawiadomiony, jeżeli podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia wiąże się z niewykonaniem tego zobowiązania.

Nabycie 9 pustych faktur w 2013 r.

Dyrektor izby administracji skarbowej uznał, że firma budowlana w 2013 r. nienależnie odliczyła VAT naliczony na fakturach wystawionych przez jednego z jej podwykonawców. Wystawił on wówczas 9 faktur za swoje podwykonawstwo przy realizacji jednej z inwestycji budowlanych. W opinii organu skarbowego wykazane na tych fakturach czynności nie zostały nigdy wykonane, a tzw. fikcyjności faktur firma budowlana była świadoma.

Powiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia na miesiąc przed jego upływem

Odnosząc się do podniesionego przez przedsiębiorcę zarzutu przedawnienia dochodzonych przez organ zobowiązań podatkowych, dyrektor izby administracji skarbowej oznajmił, że 4 grudnia 2018 r. poinformował przedsiębiorcę o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia, doręczając mu zawiadomienie o wszczęciu przeciw niemu dochodzenia o przestępstwo skarbowe. Ponieważ termin przedawnienia upływał wraz z dniem 31 grudnia 2018 r., fiskus zdążył poprzez wspomniane doręczenie zawiadomienia skutecznie zawiesić jego bieg. Jak wyjaśnił organ, postępowanie karne skarbowe nadal się toczy, choć od 27 maja 2020 r. zostało zawieszone w oparciu o art. 114a Kodeksu karnego skarbowego. Co stanowi ten przepis? Że postępowanie w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe może zostać zawieszone, jeżeli jego prowadzenie jest w istotny sposób utrudnione ze względu na prowadzoną kontrolę podatkową, kontrolę celno-skarbową lub toczące się postępowanie przed organami: podatkowymi, celnymi lub administracyjnymi.

Urząd skarbowy wiedział już trzy lata wcześniej

Przedsiębiorca skierował sprawę przed Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach. Kielecki sąd nie odnalazł w działaniach organu podatkowego argumentów, które uwiarygodniłyby, że wszczęcie postępowania karnego skarbowego nie miało jedynie instrumentalnego charakteru, a było konieczne w aspekcie popełnienia przez przedsiębiorcę czynu zabronionego. Dlatego uchylił zaskarżoną przez firmę decyzję dyrektora izby administracji skarbowej, orzekając, że organ: „Badając czy postępowanie karnoskarbowe nie zostało wszczęte instrumentalnie, rozważy termin jego wszczęcia w kontekście tego, że zawiadomienie o możliwości popełnienia przez podatnika czynu zabronionego Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego otrzymał trzy lata wcześniej to jest 28 XII 2015 r., a samo postępowanie wszczęto na miesiąc przed upływem terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych za I –III kw. 2013 r. tj. 27 XI 2018 r.” (wyrok WSA w Kielcach z 9 września 2021 r., sygn. akt I SA/Ke 232/21).

Podsumowanie

To niedopuszczalne działania organów podatkowych, nagminnie stosowane wobec przedsiębiorców. Działania, które łamią fundamentalne reguły pewności prawa, jak i zaufania obywateli do organów państwa. Działania, które w świetle wydanego już w 2012 r. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego można nazwać bezprawnymi. TK, wyraźnie stwierdzając o naruszeniu ww. zasad, wskazał bowiem, że:

„Celem instytucji przedawnienia w prawie podatkowym jest zagwarantowanie podatnikom, że po upływie określonego w ustawie czasu nie będą narażeni na jakiekolwiek działania ze strony organów podatkowych zmierzające do określania i egzekwowania od nich należności podatkowych. (…) ustawodawca powinien kształtować mechanizmy prawa podatkowego w taki sposób, aby wygaśnięcie zobowiązania podatkowego następowało w rozsądnym terminie. (…) egzekwowanie długu podatkowego i towarzysząca mu niepewność podatnika co do stanu jego zobowiązań podatkowych nie mogą trwać przez dziesięciolecia” (wyrok z 17 lipca 2012 r., sygn. akt P30/11).

Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.