Think tank Żywność dla Przyszłości prezentuje wnioski z raportu „Talerz Polaka"

Obchody Dnia Ziemi, jak co roku, są okazją do refleksji na temat naszego wpływu na kondycję planety. W kwietniu br. mija rok od utworzenia Interdyscyplinarnego Centrum Analiz i Współpracy Żywność dla Przyszłości zainicjowanego przez grupę spółek DANONE, która od ponad 30 lat działa na rzecz poprawy żywienia milionów Polaków i ograniczania skutków kryzysu klimatycznego. W ramach aktywności think tank’u agencja badawcza Zymetria zrealizowała badanie „Talerz Polaka – Nawyki żywieniowe polskiego społeczeństwa”. Pozwoliło ono wskazać pięć postaw, które odzwierciedlają nastawienie polskiego społeczeństwa do zmiany klimatu: Zaniepokojeni, Obojętni, Zaangażowani, Aktywni i Denialiści. Klasyfikacja ta pozwala bliżej przyjrzeć się preferencjom polskich konsumentów i ocenić jakie działania są konieczne na rzecz wspierania diety planetarnej.

Badanie „Talerz Polaka – Nawyki żywieniowe polskiego społeczeństwa” miało na celu scharakteryzowanie nawyków i preferencji Polaków w zakresie odżywiania oraz spożycia mięsa w kontekście ochrony klimatu i planety. Jego wyniki wskazują, że polskie społeczeństwo można skategoryzować według następujących segmentów: Zaniepokojonych, Obojętnych, Zaangażowanych, Aktywnych i Denialistów. Badanie pozwoliło na zidentyfikowanie barier dla zmian w żywieniu w kierunku diety planetarnej. Należą do nich ceny produktów, które są opisane jako ekologiczne oraz przyzwyczajenia i przekonania, np. dotyczące gorszego smaku tych produktów[1].

– Zachęcanie do próby zmiany nawyków żywieniowych w kierunku diety planetarnej to nieodłączny element  zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Warto podkreślić, że w jego ramach ważne jest nie tylko utrzymanie dostępu do zdrowej żywności, ale też dbanie, by jej produkcja miała możliwie jak najmniejszy negatywny wpływ na środowisko. Wyniki badania pokazały, że większość naszego społeczeństwa ma świadomość konieczności podejmowania działań na rzecz planety, jednak nadal jest jeszcze sporo do zrobienia na tym polu. Tym ważniejsze są inicjatywy takie jak prowadzony przez nas think tank – komentuje dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, jeden z członków-założycieli platformy badawczo-eksperckiej „Żywność dla Przyszłości”.

Badanie pozwoliło wyodrębnić następujące grupy:

• 38 proc. – Zaniepokojeni – osoby, które są świadome problemów ochrony środowiska oraz klimatu. Wyrażają gotowość na wyrzeczenia i większe zaangażowanie, ograniczają zużycie wody, prądu czy praktykują używanie wielorazowych toreb.
• 27 proc. – Obojętni – to grupa społeczna, która dostrzega konsekwencje zmiany klimatu, ale nie chce rezygnować ze swojej wygody. Skupia się na dobrostanie ludzi, którzy powinni mieć dostęp do taniej, czystej energii i móc korzystać z dobrobytu.
• 16 proc. – Zaangażowani – jej przedstawiciele uważają, że katastrofa klimatyczna i ochrona środowiska to obecnie jedne z największych wyzwań ludzkości. Ograniczają korzystanie z samochodu, preferują wodę z kranu i dbają o niemarnowanie żywności. Ta grupa jest gotowa płacić więcej lub zrezygnować z wygody na rzecz ograniczenia negatywnego wpływu na klimat.
• 12 proc. – Aktywni – według tej grupy zmiana klimatu jest priorytetowym zadaniem do rozwiązania dla ludzkości, sami angażują się w działania pro środowiskowe.
• 7 proc. – Denialiści – to osoby, które ignorują problemy środowiska naturalnego, nie chcą się angażować w działania pro środowiskowe i postulują skupienie się na dobrobycie oraz jego zwiększaniu.

Jak wynika z badań, do naturalnych odbiorców diety planetarnej należą respondenci zaliczający się do grupy Aktywiści (12% populacji). Konsumenci z grona Zaangażowanych i Zaniepokojonych (w sumie 54%) również są otwarci na zaakceptowanie takiej diety. Nadal jednak deklarowana dieta może być określona jako tradycyjna, stosunkowo niedużo osób deklaruje ograniczenie spożycia mięsa i nabiału. Sięganie po roślinne zamienniki białek zwierzęcych nie jest powszechne.  

– Większość konsumentów jest otwarta na włączanie do swojej diety produktów, które ograniczają wpływ środowiskowy. Jednak nadal wielu Polaków opiera swoje żywienie na diecie tradycyjnej. Dlatego ważną misją jest uświadamianie, że dieta fleksitariańska zmniejsza ryzyko chorób dietozależnych, zatem nie tylko jest bardziej przyjazna dla planety, ale też dla nas, jako konsumentów – zauważa prof. Ewelina Hallmann.

Ustalenia ekspertów wskazują, że w upowszechnieniu produktów pochodzenia roślinnego ważnymi czynnikami są przyjaźniejsze ceny oraz promowanie przepisów, które ułatwią komponowanie posiłków zgodnie z zasadami diety planetarnej. Konieczność edukacji w tym zakresie jest widoczna, także mając na uwadze trendy konsumenckie.

– Obraz trendów dotyczących systemu żywieniowego jest niejednoznaczny. Z jednej strony konsumenci będą oczekiwali od producentów transparentności i oferty, która uwzględnia wartości związane z ochroną planety. Jednocześnie rośnie zagubienie związane z oceną wpływu poszczególnych rodzajów żywności na zdrowie czy środowisko – stwierdza Monika Borycka, badaczka trendów, analityczka innowacji i specjalistka w zakresie studiów nad przyszłością.

[1] „Talerz Polaka - Nawyki żywieniowe polskiego społeczeństwa”, marzec 2023, agencja badawcza Zymetria.